....Και διαχείρισή του από τη νηπιαγωγό
ΤΗΣ ΛΟΥΚΙΑΣ ΒΟΥΡΓΙΑ-ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΥ*
Η κάθε νηπιαγωγός καλούνταν ανέκαθεν να εντάξει με λειτουργικό τρόπο στο παιδαγωγικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου, σύγχρονα θέματα που απασχολούν την κοινωνία και να τα διαχειριστεί κατάλληλα για το καλό των παιδιών. Η πρόσφατη απαγωγή των δύο εντεκάχρονων μαθητών έφερε τα πάνω κάτω, μας ταρακούνησε. Ένα τέτοιο καυτό θέμα αποτελεί σήμερα η αναγκαιότητα για ενδυνάμωση των παιδιών ώστε να είναι υποψιασμένα. Πάντα κατά το ανθρωπίνως δυνατόν. Ας δούμε πιο κάτω μερικές εισηγήσεις :
1. Επιλέγουμε παραμύθια όπου ξεκάθαρα βλέπουμε την πάλη του κακού με το καλό και πώς ο καλός δικαιώνεται; Πώς το αντιμετωπίζει; Πώς ξεφεύγει από το κακό;
2. Aξιοποιούμε παραμύθια που διαπραγματεύονται το θέμα «απαγωγή » πχ
«Η αλεπού εντύθηκε δασκάλα, εφόρεσε γυαλιά …ξεγέλασε τις κότες να πάνε εκδρομή…» Ρωτάμε τα παιδιά:
– Τι λέτε; Να πάνε μαζί της; Τ΄αφήνουμε να εκφραστούν ελεύθερα, αυθόρμητα ..χωρίς χεράκι.. όπως νιώθουν να το πουν.. Γιατί όχι; Η τελική απάντηση θα πρέπει να είναι: Δεν μιλάμε με αγνώστους , δεν ακολουθούμε αγνώστους. Δραματοποιούμε τη σκηνή. Μπορεί η νηπιαγωγός να υποδυθεί την αλεπού και να προσπαθεί να ξεγελάσει τις «κότες» και τα παιδιά να΄ναι κοτούλες - κοκόρια και ακολούθως αντίστροφα. Δίνουμε έμφαση στη σκηνή όπου η πονηρή αλεπού προσπαθεί να ξεγελάσει τις κότες. Με ποιους τρόπους;
Στο τέλος δραματοποιούμε ξανά όλο το παραμύθι με τον καλό σκύλο, τον φύλακα. Να εμπλέκονται όλα τα παιδιά σε ομάδες. Να επιλέγουν τα ίδια σε ποια ομάδα θέλουν να ενταχθούν. Αλεπού, κότες, σκύλος. Η δραματοποίηση τα βοηθά να εκτονωθούν και να συνειδητοποιήσουν καλύτερα τους κινδύνους.
Στο βιβλίο της Αντιγόνης Μεταξά «Άκουσε με Μαρία μου», σελ. 12-15 ,το παραμύθι «Η πάπια ζητάει δωμάτιο», είναι κατάλληλο για αξιοποίηση για το θέμα αυτό. Σε συντομία, έχει βραδιάσει στο δάσος, η πάπια χάθηκε στο δρόμο και η αλεπού προσφέρεται να της παραχωρήσει στέγη για το βράδυ. Μπρος η αλεπού και πίσω η πάπια για τη φωλιά της αλεπούς. Την κατάσταση σώζει η καλή κουκουβάγια, ο παρατηρητής της γειτονιάς .
«Η βασίλισσα του χιονιού », με προσωπική διασκευή της νηπιαγωγού, ανάλογα και με τις ιδιαιτερότητες του σχολείου. Μια εκδοχή ήταν:
«Δυο παιδάκια, φίλοι, παίζουν στην αυλή, στον κήπο. Η βασίλισσα του χιονιού περνάει από κει και ζητά να την ακολουθήσουν, τάζοντάς τους διάφορα. Να τους δώσει λιχουδιές, παιχνίδια, λεφτά πχ για να της δείξουν τον δρόμο, χάθηκε κλπ. Το αγοράκι την ακολουθεί. Μπαίνει στο αυτοκίνητο και χάνεται. Η φίλη του προσπαθεί να μάθει πού βρίσκεται. Περνά ο καιρός, οι εποχές, κανένα νέο. Η φίλη του συνεχίζει να ρωτά όλους μην τον είδαν. Το κοράκι της φέρνει το νέο. Τον έχει φυλακισμένο στο παλάτι της η βασίλισσα του χιονιού. Δυο «άγριοι λύκοι» τον φυλάνε. Κανένας δεν μπορεί να πλησιάσει. Το σχεδιάζει προσεκτικά. Παίρνει μαζί της «κρέας» κι ο τάρανδος την παίρνει στο παγωμένο παλάτι. Ρίχνει τα «δώρα» στους «λύκους», μπαίνει μέσα, φέρνει έξω το αγοράκ, σκαρφαλώνουν στον τάρανδο και γίνονται άφαντοι»!
Το πιο σημαντικό σημείο είναι η ώρα όπου το θύμα πιθανόν να ξεγελαστεί και ν΄ακολουθήσει τον θύτη. Εκεί να δουλέψει η νηπιαγωγός. Να πάει το παιδί; Μήπως είναι κρίμα αφού έχασε τον δρόμο; Να μην την βοηθήσουμε;
3. Επειδή τα παιδιά ξεχνούν εύκολα, συστήνεται όπως μια φορά τον μήνα η νηπιαγωγός προβαίνει σε επεξεργασία ενός κατάλληλου παραμυθιού για τους μαθητές της, καλώντας τους να προβληματιστούν για το τι πρέπει να κάνουν στην «κακιά στιγμή». Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να συνειδητοποιήσει χωρίς να τρομάξει, ότι όσοι μας χαμογελούν και μας λένε γλυκόλογα, δεν είναι πάντα καλοί. Να είναι υποψιασμένο. Aκόμη, να στοχεύουμε στην ανάπτυξη της μνήμης, μέσω απλών παιχνιδιών πχ λέμε 3-5 λέξεις στο παιδί και ζητούμε να μας τις επαναλάβει με τη σωστή σειρά.
4 . Άλλο ένα θέμα που καλό είναι να τεθεί στα παιδιά για προβληματισμό μέσα από παραμύθι ή άλλο λογοτεχνικό είδος που θα κρίνει η νηπιαγωγός, είναι το πώς θα πρέπει να αντιδράσει και να συμπεριφερθεί το παιδί εάν αισθανθεί άβολα πχ Τραβάει το παιδί ένας άγνωστος να το πάρει μαζί του …στο αυτοκίνητό του.. Τι κάνει το παιδί; Τι κάνουν οι άλλοι; Και πάλι ναι στη δραματοποίηση.
Το παιδί θα πρέπει να μάθει ότι σε τέτοια περίπτωση, θα πρέπει να προστατέψει τον εαυτό του όπως μπορεί. Να αντιδράσει και εάν χρειαστεί να δαγκώσει, να κλωτσήσει, να διαμαρτυρηθεί, να το πράξει, δεν θα είναι κακό. Να μη νιώθει ενοχές. Να φωνάξει ξανά και ξανά με όλη του τη δύναμη, να ζητήσει βοήθεια, να προσπαθήσει να ξεφύγει.
Τα παιδιά να φωνάξουν «Βοήθεια! Βοήθεια!», δυνατά, πιο δυνατά, με όλη τους τη δύναμη.
Τα μαθαίνω: Όταν κινδυνεύω, φωνάζω ΒΟΗΘΕΙΑ! ΒΟΗΘΕΙΑΑΑ! πιο δυνατά, ακόμη πιο δυνατά, ώσπου να με ακούσουν. Το κάνω πρόβα στην άσκηση σεισμού. Βοήθειαααα! Μάμμμαααα! Δασκάλααα!
5. Η νηπιαγωγός καλείται να ψάξει να βρει κατάλληλα παραμύθια για τον σκοπό αυτό και να καταρτίσει ένα κατάλογο, ως ένα χρήσιμο εργαλείο στη δουλειά της. Θα πρέπει να λάβει πολύ σοβαρά υπόψη της την ηλικία, την ωριμότητα των μαθητών της, τις τυχόν ιδιαιτερότητες στην τάξη της, επικινδυνότητα περιοχής κλπ.
Πχ το παραμύθι «Ο Λύκος και η Κοκκινοσκουφίτσα» κρίνεται ως μη κατάλληλο για την ηλικία του νηπιαγωγείου εφόσον είναι τρομακτικό αφ΄εαυτού και πιθανόν να προκαλέσει νυκτερινούς εφιάλτες σε μικρά παιδιά. Όταν βρισκόμουν στην υπηρεσία, δέκτηκα αρκετές φορές τηλεφωνήματα από μητέρες, με το παράπονο ότι τα παιδιά τους δεν είχαν κοιμηθεί το βράδυ, από φόβο, αφού άκουσαν από νηπιαγωγό το σχετικό παραμύθι. Οι νηπιαγωγοί καλούνται να το αποφεύγουν.
Mπορεί όμως να αξιοποιηθεί κατάλληλα στην ηλικία των 10-11 χρόνων με στόχο την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης σχετικά με τον σοβαρό κίνδυνο παροχής πληροφοριών σε αγνώστους όπως πχ διεύθυνση, όνομα, οικογενειακά στοιχεία κλπ. Ο ίδιος στόχος θα πρέπει να επιτευχθεί στο νηπιαγωγείο μέσα από άλλα παραμύθια, πιο «ανώδυνα» (πχ η πάπια που χάθηκε στο δάσος )
6. Καλό είναι ασκηθούν τα παιδιά ώστε να γίνουν παρατηρητικά όσον αφορά τη γλώσσα του σώματος και ιδίως τα μάτια. Χαμογελούν; Μας εμπνέουν εμπιστοσύνη; Μας φοβίζουν;
7. Η παρατηρητικότητα είναι πολύ σημαντική δεξιότητα για όλη μας τη ζωή. Να καταβληθεί κάθε προσπάθεια με συστηματική καλλιέργεια, μες από όλο το πρόγραμμα, ώστε τα παιδιά να γίνουν παρατηρητικά, σε αυξημένο βαθμό. Μια καλή πρακτική είναι η καθημερινή παρατήρηση του κήπου, που βοηθά το παιδί να γίνει πολύ παρατηρητικό, καθώς βιώνει τη συνεχή, αθόρυβη αλλαγή στα φυτά.
8. Να μιλήσουμε στα παιδιά για το «ένστικτο ». Μια φωνούλα που μας λέει ότι κάτι δεν πάει καλά. Να την προσέξουμε. Μας προειδοποιεί για κινδύνους .
9. Να οδηγήσουμε τα παιδιά στη φύση, σε συχνούς περιπάτους - όπου είναι δυνατόν και κριθεί ασφαλές από τη νηπιαγωγό - ώστε ν΄αποκτήσουν από πρώτο χέρι δεξιότητες κυκλοφοριακής αγωγής και παράλληλα ν΄αποκτήσουν πολύ καλή γνώση του χώρου όπου ζουν.
10. Ν΄ αξιοποιήσουμε δεόντως το viral ενημερωτικό υλικό, στην ιστοσελίδα thepressroom.gr «Έτσι θα αναγνωρίσετε έναν απαγωγέα παιδιών –Δείτε τα 12 σημάδια»
11. Διδάσκουμε τους αριθμούς πάντοτε με παιγνιώδη μορφή διδασκαλίας, Τους μαθαίνουμε στα παιδιά, όσο πιο σύντομα. Μαθαίνουμε στα παιδιά τον αριθμό ανάγκης 112, σε συνεργασία με τον Αστυνομικό της γειτονιάς.
Το παιδί της προδημοτικής να γνωρίζει τουλάχιστον ένα τηλέφωνο της οικογένειάς του. Τη διεύθυνσή του, νερό. Το όνομα και το επώνυμο της μητέρας, του πατέρα ίσως του παππού και της γιαγιά.
Ν΄ασκηθεί να παίρνει τηλέφωνο ένα δικό του πρόσωπο. Ν΄ αξιολογηθεί από τη νηπιαγωγό η ικανότητά του να επικοινωνήσει τηλεφωνικώς και να βοηθηθεί σε ατομικό επίπεδο.
12. Το σχολείο να προβεί στην εκπόνηση πρωτοκόλλου διαχείρισης κρίσης. Ποιος έχει ευθύνη για τι; Εναλλακτικές λύσεις.
13. Τα παραμύθια τύπου «καλού λύκου» να μπουν στην άκρη. Δεν είναι κατάλληλα για παιδιά νηπιαγωγείου που δεν έχουν ακόμη ξεχωρίσει το καλό από το κακό κι ίσως ούτε καν ξέρουν την ύπαρξη του κακού. Πώς θα είναι υποψιασμένα;
14. Να είναι ευδιάκριτο το καλό από το κακό. Να μη συγχύζουμε τα παιδιά λέγοντας παραμύθια όπου «το καλό» και «το κακό» ταυτίζονται πχ «το φίδι, το πουλάκι και το παιδί, που έγιναν «φίλοι». Ακούγοντας αυτό το παραμύθι, ένα παιδάκι δοκίμασε να σηκώσει με διχαλωτό ξύλο ένα φίδι, για να γίνουν φίλοι. Να τρομάρα οι γονείς και να τα τηλέφωνα στην υπηρεσία. Γιατί τα παιδιά ηλικίας νηπιαγωγείου, τα παίρνουν όλα στην κυριολεξία.
15. Η νηπιαγωγός να διδάξει στα παιδιά απλές προσευχούλες. Να τους μιλήσει για τον Φύλακα Άγγελό τους για τον Άγιο της κοινότητας, τον Άγιο προστάτη τους και την Παναγία μας. Γιατί εκεί που ο άνθρωπος καθίσταται αδύναμος, έρχεται η θεία βοήθεια. Πάντα δυνατά παρά τω Θεώ. Το ξέρουμε όλοι, το είδαμε, το ζήσαμε, το πώς σώθηκαν τα δυο παιδιά είναι ένα θαύμα! Ένα μεγάλο θαύμα!
16. Είναι απαραίτητο η αρμόδια αρχή να διευκρινίσει τι μαθαίνουμε και πότε (σε ποια ηλικία ή τάξη) για αποφυγή λαθών και πρόληψη μη ορθών χειρισμών. Επιβάλλεται δε και η δημιουργία βοηθητικού υλικού.
Εν κατακλείδι, το προσωπικό του σχολείου επαγρυπνεί συνεχώς θυμούμενο ότι έχει τακτεί να υπηρετήσει το παιδί με όλες του τις δυνάμεις. Πέραν από τις οδηγίες που η νηπιαγωγός τυχόν θα πάρει ή και δεν θα πάρει, τη σαφήνεια η μη, την πρακτικότητα ή και το ανεφάρμοστο ατελεύτητων θεωριών, την έλλειψη υλικού, είναι σημαντικό να έχει κανείς ήσυχη τη συνείδησή του ότι ως πρόσωπο, έπραξε το καθήκον του, στοχεύοντας πάντα στη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης στο παιδί.
Στο τέλος τέλος ο εκπαιδευτικός της τάξης είναι αυτός που θα κάνει τη διαφορά.
*Πρώην Επιθεωρήτρια Δημοτικής Εκπαίδευσης
