«Ψηλά στο εικονοστάσι κρέμασε λέξεις αγαπημένες»


Eπ’ ευκαιρία της κυκλοφορίας των Χωρικών Υδάτων του Δημήτρη Δασκαλόπουλου

ΤΗΣ ΣΤΕΛΛΑΣ ΑΛΕΞΙΟΥ*

Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μελάνι το βιβλίο του Δημήτρη Δασκαλόπουλου Χωρικά Ύδατα, το οποίο, καθώς σημείωσε και ο Αλέξης Πανσέληνος σε κριτική του στον ηλεκτρονικό Αναγνώστη, είναι μία νέα σημαντική προσθήκη στη βιβλιογραφία για την ελληνική ποίηση και τη λογοτεχνία εν γένει. Το βιβλίο συγκεντρώνει μελετήματα από τα οποία άλλα είναι εισηγήσεις σε συνέδρια και άλλα άρθρα σε λογοτεχνικά περιοδικά. Κατά σειρά ο τόμος περιλαμβάνει, εκτός από έναν σύντομο Πρόλογο, τα κείμενα: “Σχόλια στα ερωτικά ποιήματα του Καβάφη”, “Η μορφή του Καβάφη καμωμένη από φίλον του – ερασιτέχνην”, “Ο ποιητής Στέλιος Σεφεριάδης”, “Λευτέρης Αλεξίου, ένας ποιητής από την Κρήτη”, “Μαλακάσης – Σεφέρης, επί τα ίχνη μιας σχέσης”, “Patrick Leigh Fermor – Γιώργος Σεφέρης, περιγραφή μιας φιλίας,” “Ο Γκάτσος πριν από τον Γκάτσο”, “Νάσος Δετζώρτζης, ένας ευπατρίδης”, “Ρόδης Ρούφος – Lawrence Durrell, δυο άσπονδοι φίλοι”, “Μανόλης Αναγνωστάκης, ένας σεφερικός ποιητής”, “Λογοτεχνία και δημοσιογραφία, ο επιφυλλιδογράφος Γ. Π. Σαββίδης”, “Η Στήλη Αλληλογραφίας των λογοτεχνικών περιοδικών”. O τόμος ολοκληρώνεται με την καταγραφή των Πρώτων δημοσιεύσεων και Ευρετήριο προσώπων.  

      Τον Δημήτρη Δασκαλόπουλο τον γνώρισα για πρώτη φορά μέσα από το έργο που συνέγραψε με τη Μαρία Στασινοπούλου Ο βίος και το έργο του Κ. Π. Καβάφη, που είναι, όπως έχει επισημάνει ο ίδιος σε συνέντευξή του, βιβλίο της Μαρίας, γιατί αυτός υπέδειξε μονάχα τα κείμενα και κάλυψε τη βιβλιογραφική υποδομή. Την περίοδο εκείνη ήμουν σε επαφή με διάφορα βιβλία για τον Καβάφη, αυτό το είχα ωστόσο ξεχωρίσει, γιατί μου έδινε όλες τις απαιτούμενες πληροφορίες σχετικά με τη ζωή του Αλεξανδρινού αλλά και την κριτική προσέγγιση, θα έλεγα, του έργου του την εποχή κατά την οποία ο ποιητής βρισκόταν ακόμη εν ζωή. Αργότερα, έμελλε να αναμετρηθώ με τον ογκώδη τόμο Βιβλιογραφία Κ. Π. Καβάφη, ο οποίος έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη διερεύνησή μου του καβαφικού έργου και συνεχίζει έως σήμερα να αποτελεί πολύτιμο οδηγό!

Το 2015 διάβαζα το βιβλίο Εις τα περίχωρα Αντιοχείας και Κερύνειας, όταν ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών και συγκεκριμένα από το Ίδρυμα Πέτρου Χάρη για το σύνολο του έργου του. Με αφορμή τη βράβευση αυτή, και χωρίς να γνωρίζω την ποιητική του παραγωγή, άρχισα να ανακαλύπτω και τον ποιητή Δασκαλόπουλο μέσα από τη συλλογή Γράμματα στον Ερμόλαο – Δυσκολίες Γραμματικού. Εξερευνώντας από τη μια τον συναρπαστικό κόσμο του καβαφικού λεξιλογίου και βιώνοντας από την άλλη τις απελπιστικές οικονομικές-πολιτικές περιπέτειες της ίδιας χρονιάς στην Αθήνα απομόνωσα από το πρώτο γράμμα τους παρακάτω στίχους:

[…] Ὕστερα ἀρχίζω τό πάρε δῶσε μέ τίς λέξεις
πού κυκλοφοροῦν σάν λεωφορεῖα
ἤ σάν παραποιημένη εἴδηση.
Ξέρεις, ἀπ’ ὅλα τά μέσα συγκοινωνίας
τά πιό σαράβαλα εἶναι οἱ λέξεις·
κάθε τόσο μ’ ἐγκαταλείπουν μεσοστρατίς.
Κάποτε
μέ λιγοστές φράσεις μποροῦσες
νά ταξιδέψεις μιάν ἀπόσταση πολλῶν χρόνων.
Τώρα βάζω τίς λέξεις στή σειρά
φράζω τήν ἔξοδο μέ μιάν ὁλοστρόγγυλη τελεία
μά κεῖνες δραπετεύουν
 γλιστρώντας

πάνω στόν ἄσπρο τοῖχο τῆς σελίδας.
Προτιμοῦν νά γίνουν σύνθημα σέ διαδήλωση
διαφημιστικό μήνυμα
οὐρλιαχτό ζώου
τήν ὥρα πού σωριάζεται ὁ κατάδικος

πυροβολημένος.
Πῶς νά σοῦ γράψω,Ἑρμόλαε;
Βρίσκομαι πάνω σ’ ἕνα κάρο
κατηφορίζοντας στενά καλντερίμια·
τ’ ἄλογα ἀφήνιασαν καί σπᾶσαν τὰ γκέμια.

Πῶς νὰ σοῦ γράψω;
Οἱ λέξεις πού μοῦ ἀπόμειναν μυρίζουν σφαγεῖο.
Τίς ἀποθέτω μέ τρυφεράδα στό χαρτί
μά κεῖνες ἀφορμίζουνε καὶ στάζουν αἷμα
ὅπως οἱ τρυπημένες παλάμες
τοῦ Ἐσταυρωμένου
.

Αργότερα, διαβάζοντας το χρονικό που συνέγραψε ο Δασκαλόπουλος και φέρει τον παλαμικό τίτλο Τα χρόνια μου και τα χαρτιά μου έμαθα πολλά πράγματα για τη λογοτεχνική ζωή μισού αιώνα αλλά και, ειδικότερα, για τα φιλολογικά δρώμενα και στην Κύπρο. Ως προς τα τελευταία, έμαθα, για παράδειγμα, τον τρόπο με τον οποίο η βιβλιοθήκη Δασκαλόπουλου – Στασινοπούλου πλούτισε τη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου, μια αγορά που είχε ως ιθύνοντα νου τον Λευτέρη Παπαλεοντίου. Έτσι, συνειδητοποίησα πως η σφραγίδα που έβλεπα σε πολλά βιβλία του Πανεπιστημίου είχε ένα ενδιαφέρον παρελθόν. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας:  «Η πληθώρα των νέων βιβλίων, που εισέρχονταν κάθε τόσο στο ασφυκτικά γεμάτο διαμέρισμά μας και η στενότητα πλέον διαθέσιμου χώρου, με υποχρέωσε να ενοικιάσω επί μια πενταετία ένα ολόκληρο άλλο διαμέρισμα –ευτυχώς στην ίδια οικοδομή όπου και η κατοικία μας– και να καταβάλλω μηνιαίως ένα καθόλου ευκαταφρόνητο ενοίκιο. Όταν συγχωνεύτηκε η βιβλιοθήκη της Μαρίας με τη δική μου, διαπιστώσαμε πως διαθέταμε άπειρα βιβλία εις διπλούν. Ένα καλοκαιρινό βράδυ δειπνούσαμε με το ζεύγος Χρήστου και Δέσποινας Παπάζογλου και τον Λευτέρη Παπαλεοντίου στην ταράτσα του εστιατορίου «Φίλοιστρον» στη γειτονιά μας. Κάποια στιγμή ήρθε η κουβέντα και στο πρόβλημα των βιβλίων. Ο Παπαλεοντίου με πληροφόρησε πως το Πανεπιστήμιο Κύπρου θα ενδιαφερόταν να τα αποκτήσει, και μάλιστα όχι ως δωρεά αλλά ως αγορά. Ο ίδιος ανέλαβε να ενημερώσει τους αρμόδιους στην Κύπρο. Κατά τους επόμενους μήνες δέχτηκα την επίσκεψη του Φίλιππου Τσιμπόγλου, τότε βιβλιοθηκάριου του Πανεπιστημίου Κύπρου (και σήμερα διευθυντή της νέας Εθνικής Βιβλιοθήκης που ετοιμάζει το Ίδρυμα Νιάρχου στο φαληρικό Δέλτα), και του φίλου καθηγητή στο ίδιο πανεπιστήμιο Παντελή Βουτουρή, οι οποίοι πραγματοποίησαν δειγματοληπτική αυτοψία στους χώρους των βιβλιοθηκών. Εκτός από τις πρώτες εκδόσεις παλαιών ή δυσεύρετων βιβλίων λογοτεχνίας, το κύριο ενδιαφέρον τους ήταν ο μεγάλος αριθμός (γύρω στα 100) λογοτεχνικών περιοδικών, τα πλείστα των οποίων ήταν σε πλήρεις σειρές (…) Τον Ιούλιο του 2003, έφτασε πολυπρόσωπο συνεργείο της μεταφορικής εταιρείας «Ορφεύς Βεϊνόγλου», συσκεύασε 168 κούτες που μεταφέρθηκαν στην Κύπρο, μετά τις προβλεπόμενες διαδικασίες εξαγωγής, τις οποίες είχε αναλάβει να διεκπεραιώσει το πανεπιστήμιο». Η αγορά αυτή αναμφίβολα πλούτισε τα βιβλιοστάσια του νεοσύστατου τότε Πανεπιστημίου Κύπρου και διευκόλυνε τον εντοπισμό σπάνιων βιβλίων.

            Υπομένοντας το προηγούμενο διάστημα τον πανδημικό περιορισμό ξεφύλλισα πάλι μια Ανθολογία του Δασκαλόπουλου (1963-1993). Το πάρε-δώσε με τις λέξεις στο τεχνικό περιβάλλον των βιντεοκλήσεων και των ηλεκτρονικών υπολογιστών, που αλλοιώνει τη χροιά, τον τόνο και τη ζεστασιά τους με παρακίνησαν να διαβάσω ξανά τα «Γράμματα στον Ερμόλαο» και να συνεχίσω με τα «Υστερόγραφα στον Ερμόλαο» της συλλογής «Κλειδούχος μοίρα». Και στο διάστημα του εγκλεισμού μας, που το ζήσαμε χωρίς τη μεγάλη εορτή του χριστιανισμού και τη συμμετοχή των πιστών στις κατανυκτικές λειτουργίες, μου έρχονταν στο νου από την τελευταία συλλογή οι στίχοι:

Ψηλά στό εἰκονοστάσι κρέμασε

λέξεις ἀγαπημένες.

*Διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας

Πανεπιστήμιο Κύπρου

Πηγές:

Δασκαλόπουλος, Δημήτρης (1996), Ανθολογία, ΆΣΣΟΣ Καφέ – Παράσταση,

Αθήνα.

Δασκαλόπουλος, Δημήτρης (2006),  Εις τα περίχωρα Αντιοχείας και Κερύνειας, Ίκαρος, Αθήνα.

Δασκαλόπουλος, Δημήτρης (2016), Τα χρόνια μου και τα χαρτιά μου. Χρονικό, Πατάκης, Αθήνα.

Πανσέληνος, Αλέξης, (2020), «Το λογοτεχνικό εικονοστάσι του Δημήτρη Δασκαλόπουλου», Αναγνώστης (11 Μαρτίου), [https://www.oanagnostis.gr/to-logotechniko-eikonostasi-toy-d-daskalopoyloy-grafei-o-alexis-panselinos/(10/04/2020)].




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










1398