ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: ΔΗΜΗΤΡΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ
Το βιβλίο «Δεκατέσσερις μέρες στην Αρχαία Ελλάδα» από τις εκδόσεις Συμπαντικές Διαδρομές αποτελεί την πρώτη απόπειρα του Ελευθέριου Πλουτάρχου να επικοινωνήσει με το αναγνωστικό κοινό, προτείνοντας ένα λογοτεχνικό είδος πρωτότυπο και αρκετά υποσχόμενο.
Το βιβλίο γνώσεων είναι ίσως το πλέον απαιτητικό είδος βιβλίου για παιδιά την τελευταία δεκαετία. Κι αυτό γιατί η εποχή μας προσφέρει άμεση πρόσβαση σε κάθε είδους πληροφορία, απορία, γνώση. Με ένα απλό κλικ ο χρήστης μεταφέρεται σε κάποιον δικτυακό τόπο ο οποίος με λόγο, εικόνα και βίντεο του προσφέρει, συνήθως δωρεάν, ό,τι χρειάζεται. Οπόταν προκύπτει εύλογο το ερώτημα: ποιος ο λόγος ύπαρξης ενός βιβλίου γνώσεων; Τι περισσότερο προσφέρει στους αναγνώστες, ειδικά αν πρόκειται για παιδιά εξαιρετικά ικανά και επιδέξια στον χειρισμό του διαδικτύου;
Το βιβλίο γνώσεων για παιδιά, λοιπόν, δεν είναι εγκυκλοπαίδεια και δεν λειτουργεί ως μια εύκολη πηγή για άντληση εξειδικευμένων γνώσεων που έχουν τυχαία συγκεντρωθεί σε μερικές σελίδες. Τα τελευταία χρόνια τα βιβλία αυτά έχουν γίνει μερικά από τα πιο δυναμικά προϊόντα των εκδοτικών οίκων παγκοσμίως αφού εφευρίσκουν συνεχώς νέους, ελκυστικούς, ευρηματικούς και πειστικούς τρόπους μετάδοσης και διάχυσης της γνώσης που προσφέρουν.
Έτσι και το βιβλίο «Δεκατέσσερις ημέρες στην Αρχαία Αθήνα» μεταφέρει νοερά τον αναγνώστη σε μια άλλη χρονική διάσταση, για να του συστήσει έναν ιστορικό κόσμο με εξαιρετικό ενδιαφέρον και πολυσήμαντη δράση. Όλα ξεκινούν όταν ο βασικός πρωταγωνιστής του βιβλίου, ο δεκάχρονος Λεωνίδας, φεύγει με την οικογένειά του για ένα ταξίδι στην Ελλάδα. Η μαμά και ο μπαμπάς είναι ανυπόμονοι και βιαστικοί, όπως όλοι οι γονείς άλλωστε, και η αδελφή του Λεωνίδα, η Αρίστη, είναι καθόλα έτοιμη και προγραμματισμένη, όπως όλες οι μεγαλύτερες αδελφές που θέλουν να εκνευρίσουν τον ονειροπόλο αδελφό τους. Και ενώ το αεροπλάνο απογειώνεται, ο Λεωνίδας αφήνεται σε ένα παράλληλο ταξίδι, που θα τον οδηγήσει τρία και πλέον χιλιάδες χρόνια πριν σε ένα παρελθόν τόσο γνωστό, αλλά και άγνωστο συνάμα. Γνωστό γιατί η αγαπημένη δασκάλα του Λεωνίδα στο σχολείο, η κ. Ιφιγένεια, φρόντισε να τον μυήσει στον αρχαίο κόσμο, αλλά και άγνωστο μαζί αφού ο ήρωας μας δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί πως θα μεταφερόταν ψυχή τε και σώματι στον κόσμο αυτό.
Παρέα, λοιπόν, με τον αγαπημένο του φίλο και συμμαθητή, τον Περικλή, ο Λεωνίδας θα περιπλανηθεί στις σημαντικότερες εποχές του αρχαίου ελληνικού κόσμου. Τα γεωμετρικά, τα αρχαϊκά, τα κλασικά και τα ελληνιστικά χρόνια θα συμπυκνωθούν σε μια ημερολογιακή καταγραφή δεκατεσσάρων ημερών αποκαλύπτοντας όλα τα επιτεύγματα και τα μυστικά τους. Μέσα από έξυπνα λογοτεχνικά ευρήματα, ο συγγραφέας καταφέρνει να μετακινεί χρονικά και χωρικά τη δράση του κειμένου, δίχως να κουράζει ή να μπερδεύει τον νεαρό αναγνώστη. Ένα τέτοιο εύρημα είναι η καλύβα χωρίς σκεπή που φιλοξενεί τους δυο φίλους και στεγάζει την προσμονή και την αγωνία τους για την επόμενη διαδρομή. Πολύ πετυχημένη είναι επίσης η παρουσία του ασπρομάλλη γέροντα, με την άσπρη γενειάδα και τον άσπρο μανδύα, που διευκολύνει τη μετάβαση των παιδιών από τη μία πόλη στην άλλη, μέσα σε μερικά χρόνια ή και ολόκληρες δεκαετίες.
Εξαιρετικής σημασίας για την επιτυχία ενός τέτοιου βιβλίου είναι και η αναφορά σε σημαντικές πόλεις της αρχαίας Ελλάδας που σημάδεψαν το ιστορικό γίγνεσθαι καταγράφοντας σπουδαία γεγονότα. Η επίσκεψη των πρωταγωνιστών στη δωρική Σπάρτη θα φέρει τους αναγνώστες σε επαφή με τις συνήθειες και τον αυστηρό τρόπο ζωής των Σπαρτιατών, το στρατοκρατούμενο κλίμα που επικρατούσε στην πόλη και τη λιτότητα που επικρατούσε παντού. Η μετάβασή τους έπειτα στην Αθήνα θα συστήσει στα παιδιά την εξέλιξη του πολιτεύματος της πόλης που γέννησε τη δημοκρατία, καθώς και την λαμπρή ανάπτυξή της αργότερα στα χρόνια του Περικλή, όταν η πόλη άκμασε μεγαλειωδώς προσφέροντας στην ανθρωπότητα μερικά από τα πιο κλασικά έργα της. Το ταξίδι στην Ολυμπία θα συνεπάρει τους δύο πρωταγωνιστές μας, αφού εκεί θα ζήσουν από κοντά τους Ολυμπιακούς Αγώνες και θα έχουν την ευκαιρία να τους συγκρίνουν με τους σύγχρονους αντίστοιχούς τους. Ακόμα πιο ιδιαίτερες είναι οι αναφορές στην αρχαία Θήβα και τον πελοποννησιακό πόλεμο, καθώς και στην Ήπειρο και τον φιλόδοξο βασιλιά της, τον Πύρρο. Το βιβλίο δε θα μπορούσε να προσπεράσει και τη Μακεδονία, πατρίδα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η μορφή του, που είναι ιδιαίτερα αγαπητή στα παιδιά, διαπερνά τις σελίδες του σχετικού κεφαλαίου με τρόπο ξεκάθαρο και αυθεντικό.
Ένα βιβλίο γνώσεων με ιστορικό περιεχόμενο, στόχο έχει να συστήσει στα παιδιά της ηλικίας στην οποία απευθύνεται όχι μόνο τους σημαντικούς τόπους, αλλά και τα σπουδαία πρόσωπα της εποχής. Πόσο μάλλον όταν τα πρόσωπα αυτά έχουν σπάσει το φράγμα του χρόνου και με το έργο τους έχουν γίνει διαχρονικά, φτάνοντας στις μέρες μας ως σημαντικότατες μορφές. Ο Θησέας, ο Κόδρος, ο Σόλωνας, ο Κλεισθένης, ο Περικλής, ο Σωκράτης, ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης, ο Αισχύλος, ο Ευριπίδης, ο Σοφοκλής και ο Αριστοφάνης είναι μερικές μόνο από τις προσωπικότητες που παρουσιάζονται στο βιβλίο, γεμίζοντας τις σελίδες του με τη σοφία, την τόλμη, την αποφασιστικότητα και τον πολιτισμό τους.
Το βιβλίο «Δεκατέσσερις μέρες στην Αρχαία Ελλάδα» είναι γεμάτο με ολοζώντανες εικόνες που βοηθούν τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες να ταυτιστούν με το ιστορικό παρόν, να δουν, να ακούσουν, να γευτούν και να νιώσουν όσα οι ήρωες βιώνουν. Πολύ πετυχημένα ο συγγραφέας αναφέρεται σε αντικείμενα που δημιουργούν μια πολύ ατμοσφαιρική διάθεση και μπάζουν τα παιδιά στο κλίμα της κάθε εποχής. Τα σανδάλια, οι δάδες, τα ασκιά με το νερό, τα σακίδια με τις προμήθειες των παιδιών, αλλά και η διακριτική αναφορά στις τέχνες και τον πολιτισμό είναι εξαιρετικής σημασίας. Τα αγγεία της γεωμετρικής εποχής δίνουν σκυτάλη στα ερυθρόμορφα και μελανόμορφα αγγεία, ενώ τους κούρους και τις κόρες διαδέχονται τα αγάλματα της κλασικής εποχής με τη φυσικότητα και την αρτιότητά τους.
Ένα τελευταίο σημείο που αξίζει να σχολιαστεί και που αποτελεί, ίσως, το σημαντικότερο στοίχημα στην επιτυχία ενός βιβλίου γνώσεων είναι ότι ο συγγραφέας καταφέρνει να ξετυλίξει τον ιστορικό πλούτο μιας χιλιετίας, με λόγο απλό και κατανοητό, φυσικά και αβίαστα σε λιγότερο από εκατό σελίδες. Δίχως ίχνος φλυαρίας και εθνικού κομπασμού δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα της αρχαίας Ελλάδας με ιστορική συνέπεια, αντικρίζοντας τα γεγονότα με σεβασμό και ευθύτητα. Χρησιμοποιώντας ακριβείς περιγραφές και μικρά, σύντομα κεφάλαια προσκαλεί τα παιδιά σε μια ειλικρινή γνωριμία με την ιστορία. Κι αυτό απαιτεί μαεστρία και τέχνη. Την τέχνη του λόγου.
Το βιβλίο «Δεκατέσσερις μέρες στην αρχαία Ελλάδα» είναι ένα κείμενο που μπορεί να διαβαστεί με ενδιαφέρον από παιδιά που αγαπούν την ιστορία και θέλουν να τη γνωρίσουν με έναν πιο δημιουργικό τρόπο. Μπορεί επίσης να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο στα χέρια ενός εκπαιδευτικού που θέλει να προσφέρει στους μαθητές και στις μαθήτριές του εναλλακτικές ιστορικές πηγές και ποικιλία αναγνωστικών εμπειριών.
Δήμητρα Χαραλάμπους
Εκπαιδευτικός – Συγγραφέας
