ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΜΑΡΙΑΣ ΧΑΤΖΗΗΛΙΑ*
Η φιλοξενία έχει σημασία γιατί τροφοδοτεί την πιο βασική ανθρώπινη ανάγκη που έχουμε όλοι για αγάπη, φροντίδα και αποδοχή από τους συνανθρώπους μας. Η λέξη φιλοξενία είναι αμιγώς Ελληνική και είναι ετυμολογία των λέξεων φιλώ (= αγαπώ) συν ξένος και αναφέρεται στην πράξη της φροντίδας κάποιου ξένου. Η φιλοξενία έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα, όταν συνήθιζαν οι κάτοικοι να προσφέρουν ψωμί σ’ ένα ξένο που περνούσε από την περιοχή τους (Walker, 2016). Στην αρχαία Ελλάδα, η φιλοξενία προστατεύονταν από τον θεό Δία και θεωρείτο θρησκευτική υποχρέωση να είναι κάποιος γενναιόδωρος και ευγενικός σε όσους βρίσκονταν μακριά από την πατρίδα τους.
Μέσα από τα χρόνια, ο τομέας της Φιλοξενίας εδραιώθηκε και έχει καταστεί ένας από τους πιο δυναμικούς και αναπτυσσόμενους τομείς παγκοσμίως. Αποτελεί ομπρέλα, κάτω από την οποία εντάσσονται πέντε βασικές βιομηχανίες: 1) Διαμονή, 2) Τρόφιμα και Ποτά, 3) Αναψυχή, 4) Ταξίδια και Τουρισμός, και 5) Εκδηλώσεις.
Ο κλάδος της διαμονής περιλαμβάνει επιχειρήσεις που παρέχουν καταλύματα για διανυκτερεύσεις στους επισκέπτες, όπως τα ξενοδοχεία και τα τουριστικά διαμερίσματα. Η βιομηχανία των τροφίμων και ποτών αποτελείται από επιχειρήσεις που ασχολούνται με τη προετοιμασία, διανομή, ή/και διάθεση τροφίμων ή ποτών στους πελάτες όπως τα εστιατόρια και οι καφετέριες. Ο κλάδος της αναψυχής παρέχει υπηρεσίες ψυχαγωγίας στους πελάτες και περιλαμβάνει εταιρείες όπως τα πάρκα αναψυχής, θέατρα και μουσεία. Τα ταξίδια και ο τουρισμός επιτρέπουν στους ανθρώπους να επισκέπτονται προορισμούς εκτός του κανονικού τους περιβάλλοντος. Περιλαμβάνουν μια αλυσίδα επιλογών και υπηρεσιών όπως η αγορά εισιτηρίου για τη μετάβαση στον προορισμό, η κράτηση ξενοδοχείου, ο εντοπισμός αξιοθέατων και άλλα πολλά. Ο κλάδος τον εκδηλώσεων περιλαμβάνει κοινωνικές, εορταστικές, επιχειρηματικές, ακαδημαϊκές, αθλητικές και άλλου είδους εκδηλώσεις οι οποίες μπορούν να προσελκύσουν κόσμο και να αποφέρουν πιθανά έσοδα στους διοργανωτές.
Χαρτογραφώντας τον τομέα της Φιλοξενίας:
Η πανδημία του Covid-19 αλλάζει τη φιλοξενία
Το 2019 υπήρχαν παγκοσμίως 334 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στον τομέα της φιλοξενίας και ο κλάδος αυτός ήταν υπεύθυνος για τη δημιουργία 1 στις 4 από όλες τις νέες θέσεις εργασίας. Το 2020, δυστυχώς, έφερε την απώλεια 62 εκατομμύριων θέσεων εργασίας λόγω της πανδημίας του Covid-19.
Από την αρχή της πανδημίας, κυρίως λόγω των περιορισμών μετακίνησης, lockdowns, και της ανησυχίας ότι θα μπορούσαν να κολλήσουν τον ιό, οι άνθρωποι εγκατέλειψαν τα μακρινά τους ταξίδια και σταμάτησαν να αναζητούν υπηρεσίες και προϊόντα φιλοξενίας. Οι πάροχοι φιλοξενίας αντέδρασαν με ποικίλους τρόπους. Ενώ αρκετές εταιρείες αναγκάστηκαν να μειώσουν τις εργασίες τους και να απολύσουν υπαλλήλους, ένας αριθμός εταιρειών προχώρησε με τη ψηφιοποίηση διαδικασιών, υπηρεσιών και επιχειρηματικών μοντέλων. Για παράδειγμα, αρκετές εταιρείες εστίασης δημιουργήσαν ιστοσελίδες, εφαρμογές κινητού ή συνεργάστηκαν με πλατφόρμες τρίτων για τη λήψη ηλεκτρονικών παραγγελιών.
Ενώ η επέλαση του κορωνοϊού μείωσε τα ταξίδια εξωτερικού, ο εσωτερικός τουρισμός σημείωσε σημαντική ανάπτυξη. Αρκετά ζευγάρια και οικογένειες στράφηκαν στις αγροτικές περιοχές, παραλιακά θέρετρα και ξενοδοχεία σε άλλες πόλεις για ολιγοήμερες διακοπές.
Η Κυπριακός τομέας της φιλοξενίας: Υφιστάμενη κατάσταση και νέες προκλήσεις
Τα Η Κύπρος είναι πολύ γνωστός τουριστικός προορισμός, ειδικά στην κατηγορία «ήλιος, άμμος, και θάλασσα». Σήμερα, έχουμε στην Κύπρο περισσότερα από 814 ξενοδοχεία, 3265 εστιατόρια, και 14 θεματικά πάρκα. Το 2019, χρονιά ρεκόρ για τον Κυπριακό τουρισμό, ο αριθμός των εργαζομένων στον τομέα της φιλοξενίας στην Κύπρο κορυφώθηκε με 50.465 άτομα. Στην Κύπρο, η φιλοξενία αποτελεί τον μεγαλύτερο τομέα της εγχώριας οικονομίας. Προσφέρει την μεγαλύτερη ποικιλία επαγγελμάτων και τις περισσότερες θέσεις εργασίας σε ξενοδοχεία, εστιατόρια, καζίνο, θεματικά πάρκα, κρουαζιέρες και άλλες θέσεις που βοηθούν τους πελάτες να ικανοποιήσουν τις ανάγκες αναψυχής και ψυχαγωγίας τους. Ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο αποτελεί την κύρια τουριστική αγορά του νησιού (περίπου 40% των ετήσιων αφίξεων), υπάρχει ταυτόχρονη ανάπτυξη ή ανάδυση άλλων αγορών όπως η Γερμανία, η Πολωνία, η Αυστρία, το Ισραήλ, η Ελβετία, η Γαλλία, οι Σκανδιναβικές χώρες και η Ιταλία. Για το 2022, η Κύπρος αναμένει να φιλοξενήσει πάνω από δύο εκατομμύρια τουρίστες, με αυξημένη τουριστική κίνηση κατά τη θερινή περίοδο (CyprusMail, 20.04.2022; Shengenvisa, 19.07.2022).
Εντός του τομέα της φιλοξενίας στην Κύπρο, ο κλάδος της διαμονής και δη των ξενοδοχείων αποτελεί τον πιο παραδοσιακό κλάδο, έχοντας να επιδείξει μεγάλο αριθμό ποιοτικών καταλυμάτων, όπως τα πεντάστερα ξενοδοχεία Elysium, Amathus, Four Seasons, Leonardo Laura Beach & Splash Resort, Amarande, και Avlida Hotel (Tripadvisor, 27.07.2022). Η ξενοδοχειακή βιομηχανία της Κύπρου δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από αντίστοιχες βιομηχανίες σε άλλες χώρες προσφέροντας ποικιλία επαγγελμάτων με εξαιρετικές προοπτικές καριέρας όπως η διεύθυνση ξενοδοχείων, διεύθυνση τροφίμων και ποτών, η διεύθυνση του τμήματος υποδοχής, η διεύθυνση εκδηλώσεων και συνεδρίων, η διεύθυνση εστιατορίου, Chef, πελατειακές σχέσεις, διεύθυνση ανθρωπίνου δυναμικού, διαχείριση ασφάλειας και άλλα πολλά.
Παρά τις δυσκολίες που προκλήθηκαν λόγω της πανδημίας, o τομέας της φιλοξενίας στην Κύπρο επιστρέφει σιγά σιγά στην κανονικότητά του. Η Κύπρος γνώρισε έκρηξη στον αριθμό ταξιδιών από τουρίστες τον Σεπτέμβριο του 2021, καθώς 339.242 άτομα επισκέφτηκαν το νησί σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία της Κύπρου. Το ποσοστό αυτό είναι 288,4 τοις εκατό υψηλότερο από την αντίστοιχη περίοδο του 2020, όταν καταγράφηκαν μόλις 87.334 αφίξεις τουριστών.
Παρόλες τις αισιόδοξες προοπτικές που διαφαίνονται στον τομέα της φιλοξενίας, υπάρχουν πολλές νέες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν. Μια μεγάλη πρόκληση αφορά την έλλειψη εργατικού δυναμικού, η οποία προέκυψε από τη μετατόπιση του εργατικού δυναμικού σε άλλους τομείς. Το πρόβλημα αυτό εξελίσσεται σε θηλιά για τις επιχειρήσεις φιλοξενίας, όπως τα ξενοδοχεία, απειλώντας τη βιωσιμότητα τους και την ποιότητα του προσφερόμενου προϊόντος. Ένας τρόπος αντιμετώπισης αυτού του προβλήματος είναι να ενθαρρυνθούν περισσότεροι φοιτητές για σπουδές σε αυτόν τον τομέα ενώ θα μπορούσαν να δοθούν οικονομικές ενισχύσεις σε εταιρείες φιλοξενίας ώστε να μετουσιωθούν σε ελκυστικότερους μισθούς για την προσέλκυση ειδικευμένου προσωπικού που έχει μετακινηθεί σε άλλους τομείς. Την ίδια στιγμή, τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα θα πρέπει να αναπτύξουν ευελιξία και προσαρμοστικότητα ώστε να αλλάζουν το διδακτικό τους πρόγραμμα με βάση τα διάφορα σοκ τα οποία καλείται αντιμετωπίσει ο τομέας της φιλοξενίας (π.χ. η πανδημία του Covid-19). Με αυτό τον τρόπο η αγορά εργασίας στον τομέα της φιλοξενίας θα μπορούσε να διατηρηθεί και να ενισχυθεί ακόμα περισσότερο.
Επίσης, οι πάροχοι φιλοξενίας θα πρέπει να υιοθετήσουν ή να αναπτύξουν επιχειρηματικά μοντέλα, πέραν του παραδοσιακού «ήλιος, άμμος και θάλασσα», μέσα από τα οποία θα μπορούσαν να διαμορφώσουν δυναμικές ικανότητες και ανθεκτικότητα για την αντιμετώπιση αντιξοοτήτων και κρίσεων στο εξωτερικό τους περιβάλλον. Εναλλακτικές μορφές τουρισμού όπως ο τουρισμός πολιτιστικής κληρονομιάς (heritage tourism), ο δημιουργικός τουρισμός (creative tourism), και ο πνευματικός τουρισμός (spiritual tourism) θα μπορούσαν να αποτελέσουν βάση για την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων, προϊόντων και υπηρεσιών στον τομέα της ψυχαγωγίας με καλύτερες προοπτικές αντιμετώπισης κρίσεων και βιώσιμης ανάπτυξης.
*Head of Research, CTL Eurocollege, Λεμεσός, Κύπρος
