Δράσεις Σχολικής Συμβουλευτικής στο ΚΑ΄ Δημοτικό Σχολείο Λεμεσού-Κοντοβάθεια

ΤHΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΧΑΤΖΗΣΑΒΒΑ*

Τον Ιούνιο του 2021, η Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης ανακοίνωσε την πιλοτική εφαρμογή του θεσμού της Σχολικής Συμβουλευτικής σε δύο δημοτικά σχολεία παγκύπρια, ένα εκ των οποίων ήταν και το Δημοτικό Σχολείο Λεμεσού ΚΑ΄- Κοντοβάθεια. Η εφαρμογή της δράσης αξιολογήθηκε από το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και Αξιολόγησης (Κ.Ε.Ε.Α.) και βάσει των θετικών αποτελεσμάτων ο θεσμός συνεχίστηκε την επόμενη σχολική χρονιά 2022-2023. Τη σχολική χρονιά 2023-2024, ο θεσμός επεκτάθηκε σε ακόμη δύο σχολεία, ένα στην επαρχία Λάρνακας-Αμμοχώστου και ένα στην επαρχία Πάφου.Ο/Η Σχολική Σύμβουλος αφιερώνει τα 5/5 του χρόνου του εξολοκλήρου στα καθήκοντα Σχολικής Συμβουλευτικής στο σχολείο στο οποίο είναι τοποθετημένος/η.

Γενικός σκοπός της Σχολικής Συμβουλευτικής είναι η ομαλή προσαρμογή των παιδιών στο σχολικό πλαίσιο, καθώς και η ακαδημαϊκή και ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη. Θεμελιώδεις στόχοι είναι η ενδυνάμωση των μαθητών/ριών, μέσω της ανάπτυξης θετικής αυτοεικόνας και την καλλιέργεια στάσεων και δεξιοτήτων που ενισχύουν την αποτελεσματική διαχείριση των προσωπικών, οικογενειακών και κοινωνικών προβλημάτων που τους απασχολούν όπως και η προώθηση του θετικού μαθησιακού κλίματος και η δημιουργία μαθητοκεντρικών και συμπεριληπτικών σχολείων. 

Τα οφέλη που απορρέουν από τη Σχολική Συμβουλευτική όπως καταγράφονται στη βιβλιογραφία και τεκμηριώνονται μέσα από ερευνητικά δεδομένα είναι τα πιο κάτω:

• Πρόληψη και μείωση της βίας και παραβατικότητας 
• Προαγωγή της ψυχικής υγείας και ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας όλων των μελών της σχολικής κοινότητας
• Ανάπτυξη θετικού κλίματος στη σχολική κοινότητα και δημιουργία ενός σχολείου που νοιάζεται και φροντίζει όλα τα μέλη του
• Βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων των μαθητών/ριών
• Εξοικονόμηση οικονομικών πόρων για το κράτος, μέσω της πρόληψης στους τομείς της βίας και παραβατικότητας και της ψυχοσυναισθηματικής υγείας.

Συγκεκριμένα, στο σχολείο μας η εφαρμογή του θεσμού της Σχολικής Συμβουλευτικής, για τρίτη σχολική χρονιά έχει συμβάλλει στην ενίσχυση/ευημερία όλων των παιδιών της σχολικής μονάδας και στην πρόληψη της βίας και της παραβατικότητας: 

• Παρέχοντας ατομική και ομαδική συμβουλευτική για θέματα τα οποία τα παιδιά είχαν ανάγκη να συζητήσουν/πάρουν βοήθεια  όπως π.χ. διαχείριση πένθους, διαχείριση άγχους, διαχείριση θυμού, σχέσεις με συνομήλικους, κοινωνικές δεξιότητες, οικογενειακές σχέσεις. Από τον Σεπτέμβριο 2023 μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου 2024 επωφελήθηκαν από συστηματική ατομική συμβουλευτική 44 παιδιά και ο αριθμός ακολουθεί αυξητική πορεία.
• Υποστηρίζοντας την ασφάλεια των παιδιών, στηρίζοντας το προσωπικό και τη Διεύθυνση του σχολείου να εφαρμόζει τις προβλεπόμενες διαδικασίες, κατάλληλες μεθόδους επικοινωνίας με παιδιά και γονείς καθώς και ενδεδειγμένες  πολιτικές (αντιρατσιστική πολιτική, διαδικασίες πρόληψης και διαχείρισης σχολικού εκφοβισμού, σεξουαλική διαπαιδαγώγηση,διαδικασίες αναφοράς πιθανής σεξουαλικής κακοποίησης παιδιού, διαδικασίες αναφοράς περιστατικών βίας στην οικογένεια, εφαρμογή μηχανισμού για έγκαιρο εντοπισμό παιδιών με πιθανές μαθησιακές δυσκολίες). Η στήριξη δίνεται μέσω επιμορφώσεων εκπαιδευτικών, συνδιαχείριση κρίσεων, διαχείριση περιστατικών, συνεργασία με εξωτερικούς φορείς, σχεδιασμό και συντονισμό υλοποίησης σχεδίων δράσης για στήριξη παιδιών.
• Παρέχοντας παρεμβάσεις σε παιδιά υψηλού κινδύνου για θυματοποίηση, άσκηση βίας σε άλλους, ανάπτυξη προβλημάτων ψυχικής υγείας (8 περιπτώσεις ευάλωτων παιδιών λαμβάνουν σταθερά στήριξη και παρακολουθούνται στενά σε συνεργασία με εξωτερικούς φορείς/Υπηρεσίες).  
• Στηρίζοντας συστηματικά και σε βάθος χρόνου παιδί που έχει βιώσει τραύμα. 
• Προσφέροντας εκπαίδευση
  • σε παιδιά: Γνωρίζω τους συμμαθητές/ριές μου/ομαλή μετάβαση στο δημοτικό, Αναγνώριση και Διαχείριση Θυμού (Α΄, Β΄, Γ΄), Αναγνώριση και Διαχείριση Άγχους (Δ΄, Ε΄, Στ΄), Δέσιμο Ομάδας, Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση (Α΄ τάξη), Στερεότυπα Φύλου (Δ΄-ΣΤ΄τάξη)
  • γονείς: Ενδυναμώνοντας τα παιδιά να διαχειρίζονται επικοδομητικά συγκρούσεις-3 Εργαστήρια
  • εκπαιδευτικούς: Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση, Στερεότυπα Φύλου, Ειρηνική Επίλυση Συγκρούσεων με τη Μέθοδο της Διαμεσολάβησης (εκπαιδευση πυρήνα εκπαιδευτικών στη Διαμεσολάβηση).
  • Συντονίζοντας την εφαρμογή 18μηνου Σχεδίου Δράσης Σχολικής Μονάδας με 2 πυλώνες:  σεξουαλική διαπαιδαγώγηση και ισότητα των φύλων και συμβάλλοντας στην εφαρμογή του (έγκριση σχεδίου για επιχορήγηση Erasmus+).
  • Σχεδιάζοντας τριετές Σχέδιο Δράσης Βελτίωσης της Σχολικής Μονάδας με 4 πυλώνες:  προαγωγή ψυχικής υγείας, συμπερίληψη, συμμετοχή, ειρηνική επίλυση συγκρούσεων με τη μέθοδο της διαμεσολάβησης (έγκριση σχεδίου για επιχορήγηση Erasmus+) και συμβάλλοντας στην εφαρμογή του.
  • Διευκόλυνοντας την ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ μαθητών και ενηλίκων (καθοδηγώντας τα παιδιά να επικοινωνήσουν τις ανάγκες τους, καθοδηγώντας τους ενήλικες να ακούνε τις απόψεις των παιδιών, λειτουργώντας διαμεσολαβητικά όπου υπάρχει ρήξη στις σχέσεις)
  • Συμβάλλοντας στην εκτόνωση κρίσεων και παρέχοντας στήριξη για διαχείριση του άγχους που αυτά προκαλούν (περιστατικά σχολικού εκφοβισμού, άσκησης βίας από παιδί, αυτοκτονία γονέα, ενδοοικογενειακή βία, πιθανή σεξουαλική κακοποίηση μαθήτριας, παραμέληση)
  • Συνηγορώντας για την εφαρμογή προγραμμάτων επανορθωτικής δικαιοσύνης (Σχολική Διαμεσολάβηση)
  • Αναπτύσσοντας συνεργασία με πόρους από την ευρύτερη κοινότητα (συμβουλευτικό κέντρο που στηρίζει ευάλωτες οικογένειες, άλλες Υπηρεσίες του κράτους, εξωτερικούς επαγγελματίες που παρακολουθούν τα παιδιά).

Πέραν, ωστόσο, της ευημερίας των παιδιών ο θεσμός της Σχολικής Συμβουλευτικής λειτουργεί υποστηρικτικά και όσον αφορά στα ακόλουθα:

1)    Ευημερία του προσωπικού του σχολείου μέσω παροχής συμβουλευτικής σε ατομικό επίπεδο σε περιπτώσεις όπου ο/η εκπαιδευτικός ενδέχεται να βιώσει απογοήτευση ή επαγγελματική κόπωση ή απλά αποζητά αποφόρτιση, στήριξη στην οργάνωση υποστηρικτικών δράσεων για τους/τις μαθητές/ριές τους και στη διαχείριση δύσκολων περιστατικών που προκύπτουν. Με τον τρόπο αυτό οι εκπαιδευτικοί νιώθουν ότι πλαισιώνονται υποστηρικτικά, νιώθουν καλά μέσα στη σχολική μονάδα και αυξάνεται το επίπεδο ικανοποίησης τους στην εργασία.

2)    Ευημερία του Διευθυντή και της ευρύτερης Διευθυντικής Ομάδας αφού πολλές δράσεις της σχολικής συμβούλου λειτουργούν ανακουφιστικά σε θέματα διοίκησης και ομαλής λειτουργίας της σχολικής μονάδας.

3)    Προαγωγή και διατήρηση καλού σχολικού κλίματος αφού η  ρύθμιση των σχέσεων γενικά είναι είναι από τους πιο σημαντικούς στόχους που καλείται να προάξει ο θεσμός της Σχολικής Συμβούλου.

4)    Ενδυνάμωση γονιών σε γονικές δεξιότητες αφού παρέχεται η δυνατότητα να συζητήσουν θέματα που τους απασχολούν σε σχέση με τα παιδιά τους και τον τρόπο αντιμετώπισής τους. 

Στο σχολείο μας έχει οργανωθεί χώρος Σχολικής Συμβουλευτικής φιλικός προς το παιδί και ο οποίος διασφαλίζει την εμπιστευτικότητα.

Μέσα από την τριετή εμπειρία εφαρμογής του θεσμού της Σχολικής Συμβουλευτικής στο σχολείο μας διαπιστώνουμε ότι, ο θεσμός καλύπτει μια ουσιαστική αδυναμία του εκπαιδευτικού συστήματος, όσον αφορά στην υποστήριξη ευάλωτων παιδιών και των οικογενειών τους, εντός σχολικού πλαισίου, που είναι η αποσπασματικότητα και η έλλειψη συντονισμού μεταξύ των διαφόρων δομών, επαγγελματιών και προγραμμάτων που υπάρχουν για το σκοπό αυτό (π.χ. Υ.Ε.Ψ, Ο.Α.Π., Αγωγή Υγείας/Ζωής, Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, ΠΑ.ΒΙ.Σ. Σχολιατρική Υπηρεσία, Επαρχιακή Επιτροπή Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Συνδετικοί Λειτουργοί, εξωτερικοί επαγγελματίες που παρακολουθούν το παιδί, γονείς, εκπαιδευτικοί, ιδιωτικοί οργανισμοί και προγράμματα). Ο/Η Σχολικός/ή  Σύμβουλος δημιουργεί το πλαίσιο συντονισμού και παρακολούθησης όλων των πιο πάνω με αμεσότητα και σε πραγματικό χρόνο. Η σύνδεση και ο συντονισμός που δημιουργείται λειτουργεί αποτελεσματικά και ως πρόληψη και ως διαχείριση περιπτώσεων παιδιών που χρήζουν παρακολούθησης, στήριξης και θεραπείας. Με την εφαρμογή του θεσμού της Σχολικής Συμβουλευτικής στο σχολείο μας παρατηρείται συνοχή στις προσπάθειες που καταβάλλει το σχολείο οι οποίες πλέον έχουν προοπτική και βάθος.  Έχουν χτιστεί συνέργειες και έχουν δημιουργηθεί ουσιαστικές ομάδες στήριξης που αγκαλιάζουν τις ανάγκες των παιδιών.

Ταυτόχρονα, ο θεσμός της Σχολικής Συμβουλευτικής απελευθερώνει χρόνο και αποβάλλει μεγάλο μέρος του άγχους που, μέχρι πριν τη λειτουργία του θεσμού της Σ.Σ., το σύστημα θεσμικά φόρτωνε στις ολοένα και αυξανόμενες ευθύνες του Διευθυντή Σχολείου. Η υλοποίηση του θεσμού  αποτελεί παράδειγμα εμπνευσμένης ηγεσίας και δίνει ελπίδες στην αντιμετώπιση ζητημάτων αποτελεσματικότητας των προκλήσεων της εκπαιδευτικής διοίκησης των σχολικών μονάδων.

* Βοηθός Διευθύντρια Δημοτικής –Σχολική Σύμβουλος