Στην πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου!
(Το 21ο Δημοτικό Λεμεσού στη Μάλτα με το Erasmus+)
ΤΟΥ ΛΟΥΚΑ ΧΡιΣΤΟΔΟΥΛΟΥ
Ο σχολικός εκφοβισμός, γνωστός και ως bullying, αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο που επηρεάζει βαθιά την ψυχολογία, την ακαδημαϊκή επίδοση και την κοινωνική ανάπτυξη χιλιάδων παιδιών και εφήβων. Δεν είναι απλά μια "παιδική φάρσα" ή μια στιγμιαία διαμάχη.
Πρόκειται για μια επαναλαμβανόμενη, σκόπιμη και επιθετική συμπεριφορά, είτε σωματική, είτε λεκτική, είτε κοινωνική, είτε ηλεκτρονική, η οποία χαρακτηρίζεται από ανισορροπία δύναμης μεταξύ του θύτη και του θύματος. Οι συνέπειές του είναι καταστροφικές: από άγχος, κατάθλιψη και χαμηλή αυτοεκτίμηση, μέχρι σχολική άρνηση, διαταραχές ύπνου και σε ακραίες περιπτώσεις, αυτοκτονικό ιδεασμό.
Σε ένα διαρκώς εξελισσόμενο ψηφιακό κόσμο, το bullying έχει επεκταθεί πέρα από τα όρια της σχολικής αυλής, βρίσκοντας πρόσφορο έδαφος στον κυβερνοχώρο. Το διαδικτυακό bullying (cyberbullying), μέσω μέσων κοινωνικής δικτύωσης, εφαρμογών, μηνυμάτων και gaming platforms, επιτρέπει στους θύτες να παραμείνουν ανώνυμοι και να προκαλούν βλάβη 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα, εντείνοντας την αίσθηση παγίδευσης και αδυναμίας των θυμάτων.
Στο σεμινάριο το όποιο παρακολούθησα στην όμορφη Μάλτα μέσω του προγράμματος Erasmus+ μάθαμε τα εξής:
Γιατί είναι δύσκολο να εντοπιστεί ο Σχολικός Εκφοβισμός;
Η αναγνώριση και αντιμετώπιση του bullying είναι μια σύνθετη πρόκληση για τα σχολεία και τους εκπαιδευτικούς για πολλούς λόγους:
* Σιωπή των θυμάτων: Τα θύματα συχνά ντρέπονται, φοβούνται αντίποινα ή πιστεύουν ότι κανείς δεν μπορεί να τα βοηθήσει, με αποτέλεσμα να μη μιλούν.
* Έλλειψη ορατότητας: Πολλά περιστατικά συμβαίνουν σε χώρους όπου η επίβλεψη είναι δύσκολη (τουαλέτες, διάδρομοι, σχολικά λεωφορεία) ή εκτός σχολικού περιβάλλοντος (διαδικτυακά).
* Μη αναγνώριση από μάρτυρες: Συμμαθητές μπορεί να φοβούνται να παρέμβουν ή να μην αναγνωρίζουν τη σοβαρότητα της κατάστασης.
* Δυσκολία στη διάκριση: Είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς τη φιλική πλάκα από την εκφοβιστική συμπεριφορά.
* Ηλεκτρονική αόρατη βία: Το cyberbullying είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εντοπιστεί από τους εκπαιδευτικούς, καθώς συμβαίνει εκτός της άμεσης σχολικής επίβλεψης.
Ο ρόλος της τεχνολογίας στην πρόληψη και αντιμετώπιση
Εδώ ακριβώς έρχεται να παίξει κρίσιμο ρόλο η τεχνολογία.
Με τα κατάλληλα εργαλεία, τα σχολεία μπορούν να δημιουργήσουν ένα ασφαλέστερο περιβάλλον, ενθαρρύνοντας τα παιδιά να εκφράζονται και παρέχοντας στους εκπαιδευτικούς εργαλεία για έγκαιρη ανίχνευση και παρέμβαση. Η τεχνολογία μπορεί να:
* Παρέχει ασφαλή κανάλια έκφρασης: Να δώσει στα παιδιά έναν τρόπο να επικοινωνήσουν τις ανησυχίες τους χωρίς να φοβούνται την άμεση αντιπαράθεση.
* Συλλέγει δεδομένα ανώνυμα: Να επιτρέψει την ανώνυμη συλλογή πληροφοριών σχετικά με την ψυχολογική κατάσταση των μαθητών, δημιουργώντας ένα "βαρόμετρο" της τάξης.
* Προάγει τη συναισθηματική νοημοσύνη: Να εκπαιδεύσει τους μαθητές στην αναγνώριση και διαχείριση των συναισθημάτων τους.
* Ενισχύει την επίγνωση των εκπαιδευτικών: Να δώσει στους εκπαιδευτικούς μια βαθύτερη εικόνα της ψυχοσύνθεσης των μαθητών τους.
Το Microsoft Reflect: Ένα εργαλείο για τη συναισθηματική ευεξία
Το Microsoft Reflect είναι ενσωματωμένο στις εκπαιδευτικές πλατφόρμες της Microsoft (όπως το Microsoft Teams for Education) που έχει σχεδιαστεί ακριβώς για να βοηθήσει σχολεία και εκπαιδευτικούς να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της συναισθηματικής ευεξίας και κατ' επέκταση, του bullying. Λειτουργεί ως ένα εργαλείο "check-in" για τα συναισθήματα των μαθητών, επιτρέποντάς τους να εκφράσουν πώς νιώθουν με έναν ασφαλή, ανώνυμο και μη απειλητικό τρόπο.
Πώς λειτουργεί το Microsoft Reflect;
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δημιουργήσουν ερωτήσεις "check-in" στο Reflect, ζητώντας από τους μαθητές να αξιολογήσουν την τρέχουσα συναισθηματική τους κατάσταση. Οι μαθητές επιλέγουν από ένα φάσμα emojis ή εικόνων που αντιπροσωπεύουν διάφορα συναισθήματα (π.χ. χαρούμενος, λυπημένος, αγχωμένος, θυμωμένος, ανήσυχος, ήρεμος). Μπορούν επίσης να προσθέσουν, προαιρετικά, μια σύντομη περιγραφή γιατί νιώθουν έτσι.
Τα αποτελέσματα είναι ορατά μόνο στον εκπαιδευτικό, ο οποίος μπορεί να δει τη συνολική εικόνα της τάξης, καθώς και τις απαντήσεις κάθε μαθητή ξεχωριστά (ή ανώνυμα, ανάλογα με τη ρύθμιση που έχει επιλέξει).
Πώς το Microsoft Reflect βοηθά στην αντιμετώπιση του bullying;
Το Reflect δεν είναι ένα εργαλείο άμεσης αναφοράς περιστατικών bullying, αλλά ένα προληπτικό και διαγνωστικό εργαλείο που μπορεί να οδηγήσει σε έγκαιρη παρέμβαση και να δημιουργήσει ένα κλίμα εμπιστοσύνης. Ας δούμε πώς:
* Έγκαιρη αναγνώριση δυσαρέσκειας και αλλαγών στη συμπεριφορά:
* Εάν ένας μαθητής βιώνει εκφοβισμό, είναι πιθανό να εμφανίζει συναισθήματα άγχους, λύπης, θυμού ή ανησυχίας. Μέσω των τακτικών check-ins του Reflect, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να παρατηρήσουν μοτίβα ή ξαφνικές αλλαγές στα συναισθήματα ενός μαθητή. Ένα παιδί που συνήθως δηλώνει χαρούμενο και ξαφνικά αρχίζει να εκφράζει λύπη ή φόβο, μπορεί να είναι μια "κόκκινη σημαία" που χρήζει διερεύνησης.
* Αυτή η έγκαιρη αναγνώριση επιτρέπει στον εκπαιδευτικό να προσεγγίσει τον μαθητή ιδιαιτέρως, να συζητήσει μαζί του και να προσφέρει υποστήριξη, πριν η κατάσταση κλιμακωθεί.
* Ενθάρρυνση της έκφρασης και της επικοινωνίας:
* Το Reflect παρέχει έναν ασφαλή και ιδιωτικό χώρο για τους μαθητές να εκφράσουν τα συναισθήματά τους χωρίς να χρειάζεται να μιλήσουν φωναχτά μπροστά στην τάξη ή να αποκαλύψουν την ευαλωτότητά τους σε συμμαθητές. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για θύματα εκφοβισμού που φοβούνται να μιλήσουν.
* Η δυνατότητα να επιλέξουν ένα emoji και να προσθέσουν μια σύντομη περιγραφή, ακόμη και ανώνυμα, μπορεί να είναι το πρώτο βήμα για να ανοιχτούν και να ζητήσουν βοήθεια.
* Ανάπτυξη Συναισθηματικής Νοημοσύνης (SEL):
* Το Reflect ενσωματώνει αρχές Κοινωνικής και Συναισθηματικής Μάθησης (Social-Emotional Learning - SEL). Ενθαρρύνοντας τους μαθητές να αναγνωρίζουν και να ονομάζουν τα συναισθήματά τους, τους βοηθά να αναπτύξουν συναισθηματική νοημοσύνη.
* Ένας μαθητής με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη είναι πιο πιθανό να αναγνωρίσει τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλεί το bullying, τόσο στον εαυτό του όσο και στους άλλους, και να αναζητήσει βοήθεια ή να παρέμβει ως θετικός μάρτυρας.
* Δημιουργία κουλτούρας ενσυναίσθησης και υποστήριξης:
* Η συστηματική χρήση του Reflect στέλνει ένα μήνυμα στους μαθητές ότι το σχολείο και οι εκπαιδευτικοί ενδιαφέρονται για την ψυχολογική τους ευεξία.
* Όταν οι μαθητές βλέπουν ότι τα συναισθήματα τους αναγνωρίζονται και ότι οι εκπαιδευτικοί είναι πρόθυμοι να συζητήσουν για αυτά, δημιουργείται ένα κλίμα εμπιστοσύνης και ενσυναίσθησης. Αυτό μπορεί να κάνει τους μαθητές πιο πρόθυμους να αναφέρουν περιστατικά εκφοβισμού, είτε ως θύματα είτε ως μάρτυρες.
* Εστιασμένη παρέμβαση από εκπαιδευτικούς:
* Το Reflect επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να δουν συγκεντρωτικά δεδομένα για την τάξη τους, εντοπίζοντας π.χ. αν μια ομάδα μαθητών εκφράζει συστηματικά αρνητικά συναισθήματα. Αυτό μπορεί να τους οδηγήσει να εξερευνήσουν τις αιτίες και να σχεδιάσουν στοχευμένες παρεμβάσεις (π.χ. ειδικές συζητήσεις στην τάξη, δραστηριότητες ανάπτυξης ενσυναίσθησης ή ατομικές συναντήσεις).
* Η δυνατότητα να δουν τις απαντήσεις μεμονωμένων μαθητών (αν έχει επιλεγεί αυτή η ρύθμιση) τους επιτρέπει να εντοπίσουν παιδιά που χρήζουν άμεσης προσοχής.
Ολιστική προσέγγιση: Beyond Reflect
Ενώ το Microsoft Reflect είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο, αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης, ολιστικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση του bullying. Τα σχολεία και οι εκπαιδευτικοί πρέπει επίσης να:
* Εφαρμόζουν σαφείς πολιτικές: Να έχουν ξεκάθαρες πολιτικές για το bullying, οι οποίες να κοινοποιούνται σε μαθητές, γονείς και προσωπικό.
* Εκπαιδεύουν το προσωπικό: Να παρέχουν συνεχή εκπαίδευση στους εκπαιδευτικούς για την αναγνώριση, την παρέμβαση και τη διαχείριση περιστατικών bullying.
* Προωθούν την ενσυναίσθηση και τον σεβασμό: Να ενσωματώνουν μαθήματα και δραστηριότητες που προάγουν την ενσυναίσθηση, τον σεβασμό της διαφορετικότητας και την επίλυση συγκρούσεων χωρίς βία.
* Ενθαρρύνουν τους μάρτυρες: Να διδάσκουν τους μαθητές τη σημασία του να μην είναι παθητικοί μάρτυρες και να προσφέρουν τρόπους να αναφέρουν ή να παρέμβουν με ασφάλεια.
* Συνεργάζονται με τους γονείς: Να διατηρούν ανοιχτή επικοινωνία με τους γονείς, ενημερώνοντάς τους για τις πολιτικές του σχολείου και ζητώντας τη συνεργασία τους.
* Παρέχουν ψυχολογική υποστήριξη: Να εξασφαλίζουν ότι υπάρχουν διαθέσιμοι ψυχολόγοι ή σύμβουλοι για να υποστηρίξουν τόσο τα θύματα όσο και τους θύτες.
* Χρησιμοποιούν άλλα τεχνολογικά εργαλεία: Εκτός από το Reflect, υπάρχουν και άλλες εφαρμογές ή πλατφόρμες (π.χ. ανώνυμες γραμμές αναφοράς) που μπορούν να συμπληρώσουν την προσπάθεια.
Συμπεράσματα: Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα σοβαρό ζήτημα που απαιτεί συνεχή προσοχή και προσαρμοσμένες στρατηγικές. Η τεχνολογία, και ειδικότερα εργαλεία όπως το Microsoft Reflect, προσφέρουν στους εκπαιδευτικούς και τα σχολεία ισχυρά μέσα για να ενισχύσουν την πρόληψη και την αντιμετώπιση. Επιτρέποντας στους μαθητές να εκφράζουν τα συναισθήματά τους με ασφάλεια, παρέχοντας στους εκπαιδευτικούς πολύτιμες πληροφορίες για την ψυχολογική κατάσταση της τάξης και προάγοντας την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης, το Reflect μπορεί να αποτελέσει έναν καταλύτη για τη δημιουργία ενός σχολικού περιβάλλοντος όπου κάθε παιδί νιώθει ασφαλές, σεβαστό και υποστηριζόμενο. Ωστόσο, η τεχνολογία λειτουργεί καλύτερα όταν εντάσσεται σε μια ευρύτερη κουλτούρα σχολείου που δίνει προτεραιότητα στην ευεξία των μαθητών, την ενσυναίσθηση και την ανοιχτή επικοινωνία.
Λούκας Χριστοδούλου
Δάσκαλος 21ου Δημοτικού Λεμεσού
