Εργασία στo πλαίσιo του προγράμματος Νέοι Δημοσιογράφοι για το περιβάλλον
Η Λεμεσός είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Κύπρου και αποτελεί μια κατά κόρον παραλιακή πόλη. Η αλματώδης όμως οικιστική ανάπτυξή της τα τελευταία χρόνια, έρχεται δυστυχώς με ένα μεγάλο περιβαλλοντικό τίμημα. Το νησί μας λόγω της ιδιαίτερης γεωγραφικής του θέσης, ως σταυροδρόμι τριών ηπείρων, χρησιμοποιείται ως μεταναστευτικός διάδρομος ή και σταθμός ξεκούρασης για πάνω από 300 είδη μεταναστευτικών πουλιών. Αν και δεν υπάρχουν επίσημα καταγεγραμμένοι αριθμοί, πολλά από αυτά στο πέρασμά τους χάνουν τη ζωή τους από τα ψηλά κτίρια. Είναι τελικά η πόλη μας μια ελπίδα για να ξεκουραστούν οι ιπτάμενοι μετανάστες μας ή τελικά αποτελεί μια σημαντική αιτία θανάτου τους;
Σύμφωνα με το Inbusiness η Λεμεσός, είναι η πόλη των ουρανοξυστών με πολυώροφες αναπτύξεις. Αυτή η μεγάλη ανάπτυξη σημειώθηκε κυρίως τα τελευταία χρόνια. Μια βόλτα στο παραλιακό μέτωπο της πόλης σε φέρνει επαφή με μια πληθώρα εντυπωσιακών αλλά συνάμα ψηλότερων κτιρίων από αυτά που ήμασταν άλλοτε συνηθισμένοι στο νησί μας. Στα επόμενα χρόνια υπάρχουν στα σκαριά άλλα τόσα κτίρια που αναμένουν να ολοκληρωθούν και όσο η πόλη αναπτύσσεται κάθετα τόσο περισσότερες είναι και οι πιέσεις που ασκούνται στα πουλιά. Αναλόγως του είδους και της στρατηγικής μετανάστευσης τους, τα πουλιά πετάνε για πολλές συνεχόμενες ώρες ή και μέρες με ταχύτητες περίπου 30-50 km/h σε ύψος συνήθως 150 – 600 μέτρων2, σε ύψος δηλαδή που φθάνουν και τα νέα κτίρια που κτίζονται στην πόλης μας.
Η Κύπρος αποτελεί ένα διάδρομο μετανάστευσης για μια πληθώρα ειδών πουλιών τα οποία έρχονται στο νησί μας είτε για να διαχειμάσουν3, είτε για να αναπαραχθούν, είτε ως περαστικοί μετανάστες. Ειδικότερα η Χερσόνησος Ακρωτηρίου, που γειτνιάζει με την πόλη της Λεμεσού, φιλοξενεί 365 είδη πουλιών (π.χ. η ορτυκομάνα, ο νανοερωδιός, η βαλτοπάπια, η σκαλιφούρτα, το ψαρόνι, ο ο γερανός, ο μελισσοφάγος, ο νανοερωδιός και η νανοπουλλάδα), τα οποία αντιστοιχούν στον θαυμαστό αριθμό του ενός είδους για κάθε μέρα του χρόνου. Το Ακρωτήρι, το νοτιότερο άκρο του νησιού μας, είναι η περιοχή με την κοντινότερη απόσταση της Κύπρου από την Αφρική. Διανύοντας την απόσταση αυτή τα πουλιά κάνουν το πιο μικρό ταξίδι περνώντας πάνω από την θάλασσα κάνοντας την περιοχή αυτή να έχει ιδιαίτερη οικολογική σημασία. Σύμφωνα με συνέντευξη που πήραμε από τον Δρ. Θωμά Χατζηκυριάκου, Διευθυντή του ΚΠΕ Ακρωτηρίου κάποια από αυτά τα είδη πουλιών είναι ιδιαίτερα ευάλωτα και χρήζουν μεγάλης προστασίας. Δυστυχώς όμως, πολλά από αυτά και ειδικότερα όσα μεταναστεύουν το βράδυ σε πιο χαμηλά υψόμετρα, αλλά και νεαρά πουλιά που δεν έχουν ιδιαίτερη εμπειρία στη μεταναστευτική δοκιμασία, αντιμετωπίζουν πολλούς και θανάσιμους κινδύνους στην πόλη μας.
Σήμερα, οι προσόψεις των πλείστων νέων κτιρίων αποτελούνται κυρίως από γυαλί (60% περίπου) και αποτελούν παγίδες για τα πουλιά. Στην Αμερική μόνο οι θάνατοι των πουλιών έχουν υπολογιστεί σε ένα δισεκατομμύριο τον χρόνο σύμφωνα με μετρήσεις του ορνιθολόγου Daniel Klem4. Τα πουλιά παρασύρονται από τις γυάλινες επιφάνειες γιατί βλέπουν σε αυτά τους αντικατοπτρισμούς της βλάστησης, του ουρανού, ή της θάλασσας. Δυστυχώς δεν αντιλαμβάνονται ότι το γυαλί δεν είναι διαπερατό και κτυπάνε5. Επίσης, μιας και τα πουλιά ελκύονται φυσικά από το φως2, τα φώτα των κτιρίων τα αποπροσανατολίζουν. Επίσης κάποιες άλλες φορές ξεγελιούνται από τους κήπους που πιθανόν να υπάρχουν στις οροφές των κτιρίων και παγιδεύονται μη μπορώντας να δραπετεύσουν. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο όπως μας εξήγησε καλύτερα ο Δρ. Χατζηκυριάκου, είναι ότι τα ψηλά κτίρια επεμβαίνουν στο να βλέπουν τα πουλιά τον ορίζοντα. Πολλές φορές επειδή κινούνται βράδυ, προσανατολίζονται βλέποντας τον ορίζοντα που είναι ελαφρώς φωτισμένος, είτε πάνω από τη θάλασσα ή πάνω από τα βουνά. Κάποια κτίρια που έχουν μεγάλο ύψος και ουσιαστικά σπάζουν τη γραμμή του ορίζοντα συγχύζουν τα πουλιά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα όχι μόνο το προφανές, που είναι να χτυπήσουν πάνω τους, αλλά μπορεί ακόμα και να τα καθυστερήσει. Δηλαδή να μην μπορούν να προσανατολιστούν για κάποιες ώρες ή και μέρες και μετά δεν έχουν ενέργεια για να ολοκληρώσουν το ταξίδι της μετανάστευσης. Υπάρχουν πολλές στρατηγικές μετανάστευσης και κάποιες από αυτές επηρεάζονται πιο έντονα. Υπάρχουν πουλιά που τρέφονται πάρα πολύ τις τελευταίες ημέρες πριν να ξεκινήσουν το ταξίδι τους και αποθηκεύουν πάρα πολύ λίπος το οποίο αξιοποιούν στη διάρκεια της πτήσης τους. Αν το ταξίδι καθυστερήσει έστω και μία ή δύο μέρες λόγω της σύγχυσης από τα ψηλά κτίρια, δε θα τους μείνει αρκετή ενέργεια να ολοκληρώσουν το ταξίδι της επιβίωσής τους. Επίσης είδη που είναι πιο νεαρά είναι πιο ευάλωτα γιατί δε γνωρίζουν τις περιοχές στο πρώτο ταξίδι μετανάστευσης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το Γεράκι της Ελεονόρας το οποίο γεννά στο Ακρωτήρι και μεταναστεύει στη Μαδαγασκάρη το οποίο χάνει στα πρώτα δυο χρόνια της ζωής του το 80% του πληθυσμού του.
Για να μπει ένα φρένο στους μαζικούς αυτούς θανάτους θα πρέπει τα κτίρια να χτίζονται με τρόπο φιλικό προς τους ιπτάμενους μετανάστες, δηλαδή οι μεγάλες γυάλινες επιφάνειες των κτιρίων να είναι ορατές στα πουλιά. Αυτό μπορεί να γίνει κατορθωτό πρωτίστως μειώνοντας τη χρήση του ίδιου του γυαλιού ως δομικό υλικό και δεύτερον, με τη χρήση υλικών πχ. σχοινιών τα οποία δημιουργούν σκιές στις γυάλινες επιφάνειες για να τις αποφεύγουν. Επίσης, μπορεί το βράδυ τα φώτα να εκπέμπουν σε άλλο μήκος κύματος μιας και έρευνες έχουν δείξει πως τα πουλιά αποφεύγουν π.χ. τα κόκκινα φώτα. Στη Νέα Υόρκη θεσπίστηκε νομοθεσία φιλική προς τα πουλιά όπου όλα τα νέα κτίρια θα πρέπει να έχουν πρόνοια ώστε τα πουλιά να αναγνωρίζουν τις γυάλινες επιφάνειές τους. Για αυτό τον λόγο, κάποιοι κατασκευαστές γυαλιών κατασκευάζουν πλέον γυαλιά με μοτίβα χρησιμοποιώντας UV ακτινοβολία η οποία γίνεται αντιληπτή από τα πουλιά αλλά όχι από το ανθρώπινο μάτι 2. Τέλος, τα φώτα των κτιρίων, σύμφωνα με τον Δρ. Χατζηκυριάκου, θα μπορούσαν πολύ απλά να είναι στραμμένα προς το έδαφος έτσι ώστε να μη φωτίζεται ο ορίζοντας και να τα αποπροσανατολίζει.
Τα πουλιά κατέχουν ζωτικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας της φύσης και αποτελούν σημαντικό κομμάτι της βιοποικιλότητας του. Ειδικότερα τώρα μετά την πανδημία της Covid 19 έχουμε όλοι αντιληφθεί το αγαθό της υγείας. Για αυτό είναι ακόμα πιο επιτακτική η ανάγκη της διατήρησης των πουλιών στο οικοσύστημα μας. Διαφυλάσσοντας τους πληθυσμούς τους θα κατέχουμε το κλειδί για την ανθεκτικότητα του πλανήτη αλλά και τη δική μας6.
Το πρόσωπο της πόλης αλλάζει αδιαμφισβήτητα. Τα κτίρια όμως θα πρέπει να κτίζονται με τις καλύτερες περιβαλλοντικές προδιαγραφές και πρωτοπόρο σχεδιασμό για να παρέχουν λύσεις, να προστατεύουν τον φυσικό μας κόσμο και να βρίσκεται σε αρμονία ανθρωπογενές και φυσικό περιβάλλον όπως απαιτείται στις πόλεις του 21ου αιώνα.
Μαθήτριες:
Μαρία Ελένη Αριστείδου-Β3.1
Πωλίνα Νεοφύτου-Β3.1
Υπεύθυνη καθηγήτρια: Αννίτα Φιλίππου (Βιολόγος)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1: https://inbusinessnews.reporter.com.cy/article/2019/5/2/398444/oi-purgoi-pou-khtizontai-ste-lemeso/
2.The conversation-Feb.10,2020 Buildings kill millions of birds. Here’s how to reduce the
toll.
3. www.kathimerini.com.cy 16/05/2022-Πάνω από 200 πουλιά χρησιμοποιούν την Κύπρο ως διάδρομο μετανάστευσης.
4. Ιn focus. Nature and Environment. How to keep birds from colliding into glass.19/04/222 Στην Κύπρο, δεν υπάρχουν αυτή τη στιγμή καταγεγραμμένες μετρήσεις.
5.www. dezeen.com 09/03/22 Glass facades are the main culprit for annual bird deaths
6. Birdlife Cyprus. https://birdlifecyprus.org/
