Eργασία των μαθητών/τριών του Γυμνασίου Επισκοπής Λεμεσού στo πλαίσιo του προγράμματος Νέοι Δημοσιογράφοι για το Περιβάλλον.
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει όλες τις περιοχές του κόσμου. Σε ορισμένες περιοχές, ακραία καιρικά φαινόμενα και έντονες βροχοπτώσεις εμφανίζονται όλο και συχνότερα, ενώ άλλες περιοχές δοκιμάζονται από καύσωνες και ξηρασίες μεγάλης έντασης. Έχουμε ήδη αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά περισσότερο από 1 °C σε σύγκριση με το επίπεδο των θερμοκρασιών που επικρατούσαν πριν από τη βιομηχανική εποχή. Η κλιματική αλλαγή προβλέπεται να επηρεάσει σημαντικά και τους μικροοργανισμούς του πλανήτη μας με διάφορους τρόπους. Αφορμή για τη μελέτη μας αποτέλεσε ο εντοπισμός στην περιοχή του σχολείου μας αλλά και στην Κύπρο γενικότερα κάποιων κουνουπιών που εισέβαλαν από την Αίγυπτο και που μεταφέρουν επικίνδυνους μικροοργανισμούς. Έτσι αποφασίσαμε, η ομάδα του περιβαλλοντικού προγράμματος Νέοι Δημοσιογράφοι για το Περιβάλλον, να μελετήσει πώς η κλιματική αλλαγή μπορεί να επηρεάσει τους μικροοργανισμούς.
Ποιο είναι το περιβαλλοντικό πρόβλημα;
Στην Κύπρο προβλέπονται ραγδαίες επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή, αφού βρίσκεται στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία είναι μια περιοχή που θα πληγεί περισσότερο από την κλιματική αλλαγή. Ήδη παρατηρούνται θερμοκρασίες, που δεν είχαμε συνηθίσει στην Κύπρο, αλλά και ακραία καιρικά φαινόμενα με ξηρασία καθώς και πλημμύρες. Οι αλλαγές στις κλιματολογικές συνθήκες προκαλούν αλλαγές στους πληθυσμούς διαφόρων ειδών, περιλαμβανομένων και των μικροοργανισμών, αλλά και των κουνουπιών. Τα κουνούπια θεωρούνται ότι μεταφέρουν πολλές φορές μικροοργανισμούς στις νέες περιοχές που εξαπλώνονται. Πρόσφατα έχει εντοπιστεί το αιγυπτιακό κουνούπι Aedes aegypti (Αηδής ο αιγυπτιακός).
Πώς διερευνήσαμε το περιβαλλοντικό πρόβλημα αυτό;
Διενεργήσαμε βιβλιογραφική έρευνα και συντάξαμε Ερωτηματολόγιο για τη συνέντευξή μας, που πήραμε από την Καθηγήτρια του ΤΕΠΑΚ Δρα Μάρλεν Βάσκες και την ερευνητική ομάδα Οικοτοξικολογίας της οποίας ηγείται. Επισκεφθήκαμε το εργαστήριο Οικοτοξικολογίας στο ΤΕΠΑΚ και είδαμε από κοντά τις ειδικές παγίδες του Δικτύου παγίδων που στήθηκαν σε όλη την Κύπρο. Επίσης, πραγματοποιήσαμε μικροσκοπικές και στερεοσκοπικές παρατηρήσεις του αιγυπτιακού κουνουπιού.
Διαπιστώσαμε ότι το αιγυπτιακό κουνούπι Aedes aegypti μεταφέρει τον ιό Zika, τον ιό που προκαλεί τον κίτρινο πυρετό (γένος Flavivirus), τους ιούς των Chikungunya, τους ιούς που προκαλούν τον Δάγκειο πυρετό (DENV1, 2, 3, 4) και άλλους. Ενώ αυτές οι ασθένειες δεν υπήρχαν στη χώρα μας, τώρα θα αποτελούν πρόβλημα και στη δική μας χώρα. Άρα η κλιματική αλλαγή προκαλεί την εξάπλωση ασθενειών σε νέες περιοχές, όπου τώρα οι κλιματικές συνθήκες είναι ευνοϊκές, από οργανισμούς φορείς, όπως το αιγυπτιακό κουνούπι Aedes aegypti και το ασιατικό κουνούπι τίγρης Aedes albopictus. Είναι προφανές ότι οι κλιματικές συνθήκες που επικρατούν τώρα στην Κύπρο είναι ευνοϊκές για το αιγυπτιακό κουνούπι αλλά και για τους μικροοργανισμούς που μεταφέρει.
Η κλιματική αλλαγή μπορεί να απελευθερώσει πανάρχαια «κλειδωμένα» στους πάγους μικρόβια.
Η κλιματική αλλαγή μπορεί να οδηγήσει σε λιώσιμο πανάρχαιων πάγων μέσα στους οποίους είναι «παγιδευμένα μικρόβια», που εδώ και εκατομμύρια χρόνια δεν έχουν δει φως της Γης. Ερευνητές της Κινεζικής Ακαδημίας, μελέτησαν δείγματα πάγων από 21 παγετώνες του οροπεδίου του Θιβέτ. Η έρευνα αποκάλυψε 968 άγνωστα είδη μικροβίων. Η ανάλυση των γονιδιωμάτων τους έδειξε ότι μερικά από αυτά έχουν τη δυνατότητα να πυροδοτήσουν νέες πανδημίες. Αυτό θα πραγματοποιηθεί σε περίπτωση που το λιώσιμο των πάγων, λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας, τα απελευθερώσει από την παγωμένη "φυλακή" τους. Τα μικρόβια που βρέθηκαν είναι κυρίως βακτήρια, αρχαιοβακτήρια και μύκητες. Το 98% είναι τελείως άγνωστα για τους επιστήμονες. Η μεγάλη αυτή μικροβιακή βιοποικιλότητα μέσα στους πάγους άφησε έκπληκτους τους ερευνητές. Το πρόβλημα μεγαλώνει ακόμα περισσότερο αφού τα βακτήρια έχουν τη μοναδική ικανότητα να ανταλλάσσουν μεγάλα τμήματα του DNA τους με άλλα ήδη γνωστά βακτήρια.
Οι ανθρώπινες ασθένειες έχουν χειροτερεύσει (σε ποσοστό 58%) λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Σύμφωνα με μια νέα αμερικανο-σουηδική έρευνα, αν συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς η κλιματική αλλαγή, η ανθρώπινη υγεία θα απειλείται από περεταίρω κινδύνους. Η κλιματική αλλαγή καθιστά τη μετάδοση των ιών και των βακτηρίων πολύ πιο εύκολη, κυρίως μέσω του νερού και των τροφίμων, έτσι οι άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι σε διάφορες ασθένειες. Οι κλιματικοί κίνδυνοι, που έχουν άμεση σχέση με ασθένειες και οφείλονται σε μικρόβια, είναι οι πλημμύρες, η ξηρασία και η άνοδος της θερμοκρασίας. Συγκεκριμένα, έχει εκτιμηθεί ότι έξι στις δέκα ασθένειες έχουν τάση επιδείνωσης εξαιτίας των κλιματικών αυτών κινδύνων. Τέτοιοι παθογόνοι μικροοργανισμοί μπορούν να μεταδώσουν ασθένειες, όπως ο δάγκειος πυρετός, η ελονοσία, ο πυρετός της Λάσα, η νόσος των λεγεωναρίων, η νόσος Lyme και πολλά άλλα. Συνεπώς, λόγω της κλιματικής αλλαγής αρκετοί παθογόνοι μικροοργανισμοί θα μεταδίδονται πολύ πιο εύκολα και γρήγορα με αποτέλεσμα η ανθρώπινη υγεία να απειλείται.
Οι μικροοργανισμοί μπορούν να συμβάλουν στη λύση
Οι μικροοργανισμοί μπορούν από την άλλη να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Μέσω της βιοτεχνολογίας μπορούν να δημιουργηθούν μικροοργανισμοί για την παραγωγή βιοκαυσίμων και υδρογόνου. Έτσι θα μειωθεί η χρήση πετρελαίου και άλλων ορυκτών καυσίμων, που συμβάλλουν στην παραγωγή ρύπων και την κλιματική αλλαγή.
Ώρα για Δράση!
Θεωρήσαμε σημαντικό να ενημερώσουμε τους συμμαθητές και συμπολίτες μας γι’ αυτό το θέμα και για το πώς μπορούν να προφυλαχθούν από τους παθογόνους μικροοργανισμούς που αυξάνονται με την κλιματική αλλαγή και από τους οργανισμούς φορείς όπως το αιγυπτιακό κουνούπι. Γι’ αυτό και δημοσιεύσαμε το άρθρο μας στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και στις Εφημερίδες.
Επιπλέον, ετοιμάσαμε ένα ενημερωτικό φυλλάδιο με την εργασία μας και το μοιράσαμε στους συμμαθητές μας ώστε να τους ενημερώσουμε και να τους ευαισθητοποιήσουμε.
Τέλος, πραγματοποιήσαμε έρευνα πεδίου, ώστε να εντοπίσουμε πιθανές εστίες αιγυπτιακών κουνουπιών στην περιοχή του σχολείου μας, ώστε να πάρουμε μέτρα προφύλαξης και να βρούμε λύσεις.
Με την έρευνά μας, πιστεύουμε ότι βάλαμε κι εμείς ένα λιθαράκι, ώστε να ενημερωθούμε για τη σχέση των μικροοργανισμών με την κλιματική αλλαγή, που είναι πολύ σημαντική για τις τωρινές και τις μελλοντικές γενεές.
Βιβλιογραφία
Mora, C., McKenzie, T., Gaw, I.M. et al. (2022). Over half of known human pathogenic diseases can be aggravated by climate change. Nat. Clim. Chang. 12, 869–875. https://doi.org/10.1038/s41558-022-01426-1
Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2009). Επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος στην υγεία των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών.Λευκή βίβλος, COM(2009) 147, Βρυξέλλες. https://ec.europa.eu/health/archive/ph_threats/climate/docs/com_2009-147_el.pdf
https://eody.gov.gr
https://bit.ly/3JByhS2
https://bit.ly/3LyPNZU
https://bit.ly/3yZ3c5K
https://bit.ly/3LVYUEj
https://bit.ly/3LyRBSG
https://bit.ly/3JzWbNX
