Λύκειο Κοκκινοχωρίων Φώτη Πίττα: Κώνωψ στην Κύπρο: Aedes aegypti


Οι «Νέοι Δημοσιογράφοι για το Περιβάλλον»  είναι ένα διεθνές δίκτυο νέων ηλικίας 11-21 ετών το οποίο δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 45 χώρες και συντονίζεται από το μη κερδοσκοπικό και μη κυβερνητικό Ίδρυμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (FEE) , που εδρεύει στην Κοπεγχάγη (Δανία).
Το πρόγραμμα δίνει την δυνατότητα σε νέους ανθρώπους να πάρουν τεκμηριωμένη θέση σε κρίσιμα περιβαλλοντικά θέματα που τους αφορούν άμεσα και που επηρεάζουν την κοινότητά τους ή την Κύπρο γενικότερα. Προσφέρει στους/στις μαθητές/τριες την πλατφόρμα να προτείνουν αειφόρες λύσεις, υποβάλλοντας είτε διερευνητικά άρθρα, είτε φωτογραφίες, είτε φιλμάκια.

Τα παιδιά του σχολείου μας, στο Λύκειο Κοκκινοχωρίων Φώτη Πίττα, Σωτηρία Παρασκευά Α2.1, Μαρία Στυλιανού Α2.2 και Λοΐζος Λοϊζή Α2.2 στα πλαίσια του προγράμματος μελέτησαν το θέμα “Κώνωψ στην Κύπρο: Aedes aegypti”. Η μελέτη σχετίζεται με δύο από τους στόχους του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, το στόχο 3: Καλή Υγεία και Ευημερία και το στόχο 15: Ζωή στη Στεριά. Για την εκπόνηση της εργασίας τα παιδιά πήραν συνέντευξη από την Δρ. Μάρλεν Βάσκες, καθηγήτρια του εργαστηρίου Οικοτοξικολογίας του ΤΕΠΑΚ.

 Κώνωψ στην Κύπρο: Aedes aegypti

Το καλοκαίρι δεν ήρθε ακόμα, αλλά τα κουνούπια έκαναν την εμφάνιση τους κινητοποιώντας τις τοπικές αρχές και τους επιστήμονες. Τον τελευταίο καιρό  ένα νέο κουνούπι με όνομα Αedesaegypti έκανε την εμφάνιση του σε διάφορες περιοχές του νησιού μας. Η νέα αυτή απειλή προκάλεσε σάλο στο νησί μας. Αυτό αποτέλεσε την αφορμή ώστε η ομάδα των Νέων Δημοσιογράφων του σχολείου μας να ερευνήσει την νέα αυτή “εισβολή” στο νησί μας. Η ανακάλυψη των “νέων αυτών μεταναστών” έγινε από Κύπριους επιστήμονες της ερευνητικής ομάδας του εργαστηρίου Οικοτοξικολογίας του ΤΕΠΑΚ, με επικεφαλή την καθηγήτρια Δρ. Μάρλεν Βάσκες.

Ποιο ήταν το ερευνητικό περιβαλλοντικό πρόβλημα μας;

Η εμφάνιση του κουνουπιού αυτού προκάλεσε αναστάτωση στους κατοίκους της Κύπρου. Σκοπός μας ήταν να ερευνήσουμε το κουνούπι αυτό, αλλά και τις επιπτώσεις που μπορεί να προκαλέσει η εξάπλωση του στο νησί μας.

Η Δημοσιογραφική μας έρευνα

Αρχικά έγινε διαδικτυακή ενημερωτική συνάντηση με την Δρ. Μάρλεν Βάσκες για τα κουνούπια αλλά ειδικότερα για τα χωροκατακτητικά κουνούπια του γένους Aedes, καθώς και την εντομολογική επιτήρηση τους που διενεργείται από την ομάδα της Δρ. Βάσκες.  Στη συνέχεια ετοιμάσαμε ερωτηματολόγιο για συνέντευξη με τη Δρ. Μάρλεν Βάσκες. Παράλληλα, ομάδα ερευνητών - μαθητών του σχολείου μας στα πλαίσια του προγράμματος SEMEP UNESCO διενέργησε δειγματοληψίες στην κοινότητα Φρενάρου και Βρυσούλλων ώστε να διαπιστωθεί εάν έχουν επεκταθεί και στην επαρχία Αμμοχώστου. Τέλος, η Δρ. Βάσκες επισκέφτηκε το σχολείο μας ώστε να γίνει η μελέτη στο στερεοσκόπιο των παγίδων ωοθεσίας που τοποθέτησαν οι ερευνητές-μαθητές, καθώς και για την συνέντευξη μας.

Λίγα λόγια για τον κώνωπα Aedes

Το είδος Aedesaegypti έχει μεσαίο μέγεθος. Το σώμα του είναι σκουρόχρωμο και στο κεφάλι, θώρακα, πόδια και κεφάλι ασημί. Συγκεκριμένα, διακρίνεται εύκολα από τα λευκά σημάδια στον θώρακα του που σχηματίζουν “λύρα”. Διαθέτει χαρακτηριστική επιμήκης προβοσκίδα που βγαίνει από τη στοματική του κοιλότητα.

 Τα ενήλικα ζουν 2 με 4 εβδομάδες ανάλογα με τις συνθήκες, αλλά τα αυγά είναι βιώσιμα ακόμη και μετά από ένα χρόνο σε ξηρή κατάσταση. Τρέφονται κυρίως με νέκταρ και γύρη, αλλά τα θηλυκά χρειάζονται και αίμα, για να επιβιώσουν και να κάνουν αυγά.

Αφού το θηλυκό κουνούπι τρέφεται με αίμα, τα αυγά ωριμάζουν και έτσι αρχίζει ένας νέος κύκλος ζωής του κουνουπιού.  Η μητέρα, τοποθετεί τα αυγά στην επιφάνεια του νερού, τα οποία στη συνέχεια εκκολάπτονται, φτάνοντας στο στάδιο της προνύμφης.  Οι προνύμφες είναι υδρόβιες και εφοδιασμένες με δύο αναπνευστικά συστήματα, έτσι ώστε να μπορούν να αναπνέουν, τόσο κάτω από το νερό όσο και από πάνω.  Αργότερα, ο νέος οργανισμός γίνεται νύμφη, μέχρι τελικά να γίνει τέλειο έντομο.

Τα έντομα αυτά, ερεθίζονται και προσελκύονται από χημικές ενώσεις που παράγουν τα θηλαστικά όπως είναι η αμμωνία, το διοξείδιο του άνθρακα, που παράγεται με την εκπνοή, το γαλακτικό οξύ, η υγρασία του ιδρώτα, η θερμοκρασία του δέρματος καθώς και τα μαύρα ρούχα. Αποτελούν την πολυπληθέστερη ομάδα αιμομυζητικών αρθρόποδων και είναι φορείς παθογόνων μικροοργανισμών. Σύμφωνα με έρευνες, θεωρούνται το πιο επικίνδυνο ζώο για τον άνθρωπο.

Το είδος Aedes χαρακτηρίζεται ως χωροκατακτητικό ξενικό και συνιστά απειλή για την τοπική βιοποικιλότητα, αφού μπορεί να οδηγήσει στην εξαφάνιση των γηγενών ειδών, μέσω θήρευσης, παρασιτισμού, μετάδοσης ασθενειών, καταστροφής των οικοτόπων τους ή ακόμη και μέσω υβριδισμού μαζί τους. 

Παρόλα αυτά, τα κουνούπια αποτελούν βασικό μέρος της τροφικής αλυσίδας γεγονός που απαγορεύει ρητά την πλήρη εξαφάνιση τους, καθώς αποτελούν την κύρια πηγή τροφής για διάφορα ζώα, κυρίως για τα πτηνά.  Τρανό παράδειγμα της σημασίας τους για τη διατήρηση της τροφικής αλυσίδας είναι και η παραγωγή τροφής από βιομάζα κουνουπιών, με σκοπό την εκτροφή ψαριών σε ιχθυοτροφία και ιχθυοκαλλιέργειες.

Συνομιλώντας με τη Δρ. Μάρλεν Βάσκες, Περιβαλλοντική Τοξικολόγο, επικεφαλή της ομάδας Οικοτοξικολογίας στο Τμήμα Επιστήμης και Τεχνολογίας Περιβάλλοντος του ΤΕΠΑΚ και επικεφαλή της ομάδας που εντόπισε το κουνούπι «Aedes aegypti», αναφέρει πως το κουνούπι αυτό εντοπίστηκε με την τοποθέτηση εντομοπαγίδων, στα πλαίσια ενός ερευνητικού προγράμματος της Δικοινοτικής Επιτροπής Υγείας σε συνεργασία με το ΤΕΠΑΚ και τους εμπειρογνώμονες του Διεθνή Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας, στις οποίες πιάστηκαν διάφορα είδη κουνουπιών, μεταξύ των οποίων και ένα άγνωστο -μέχρι τότε- κουνούπι, το Aedes aegypti.  Σημειώνει ακόμα, ότι μέχρι στιγμής έχει εντοπιστεί στην Κύπρο ένας πολύ μικρός αριθμός και συγκεκριμένα, γύρω στα 8-10 κουνούπια.  Σύμφωνα με τη Δρ. Βάσκες, η αρχική τους τοποθεσία είναι περιοχές της Ασίας, αλλά μέσω του εμπορίου και της μετακίνησης του πληθυσμού, βρίσκουν τρόπο και μεταφέρονται σε διάφορες περιοχές του κόσμου.  Στην Ευρώπη, το κουνούπι Aedesaegypti, δεν είναι διαδεδομένο, καθώς υπάρχει μόνο σε μια περιοχή της Πορτογαλλίας.  Όπως επιβεβαιώνει και η Δρ. Βάσκες, τα είδη αυτά είναι επικίνδυνα, γιατί έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν -υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις- ασθένειες οι οποίες είναι ξένες στο νησί μας.  Τα παθογόνα μικρόβια, τα οποία μας απασχολούν γι’ αυτά τα είδη είναι ο ιός ζίνκα, ο ιός τσικουνγκούνια, ο ιός δάγκειου πυρετού και ο κίτρινος πυρετός. Γι’ αυτό, υπάρχει ο κίνδυνος να υπάρξουν επιπτώσεις στην τουριστική βιομηχανία, στο σύστημα υγείας (μετάδοση ασθενειών), στο περιβάλλον, καθώς και στην οικονομία (π.χ. σε γεωργία, ιχθυοτροφία, υποδομές).

Ταυτόχρονα, η Περιβαλλοντική Τοξικολόγος, επισημαίνει πως τα κουνούπια Aedesaegypti, δεν συναντώνται σε ποτάμια, ρυάκια, λίμνες ή μεγάλες συλλογές νερού, αλλά επιλέγουν μικρότερες εστίες εκκόλαψης.  Πολλαπλασιάζονται σε παλιά ελαστικά, ταΐστρες ζώων, καιρό παρατημένες, σκουπίδια, κονσερβοκούτια, ανθοδοχεία, σπασμένα μπουκάλια και γενικότερα σε ό,τι μπορεί να συλλέξει λίγο νερό.  Με άλλα λόγια, είναι καλά προσαρμοσμένα στο οικιστικό περιβάλλον.

Οι αρμόδιες υπηρεσίες, προχώρησαν σε εκστρατεία διενέργειας ελέγχου, επιτήρησης και ενημέρωσης των πολιτών από πόρτα σε πόρτα.  Σύμφωνα με την Δρ. Μάρλεν Βάσκες, η συμβολή των πολιτών στην προσπάθεια αντιμετώπισης του είδους είναι καθοριστικής σημασίας. Συνεπώς πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και παρατηρητικοί για τυχόν εστίες εκκόλαψης που δημιουργήθηκαν στο σπίτι τους, ώστε σε περίπτωση που υπάρχουν, να τις εξαλείψουν.  Παράλληλα, συνεχίζεται η εντομολογική επιτήρηση με την τοποθέτηση εντομοπαγίδων.

Κλείνοντας, η Δρ Βάσκες αναφέρει πως αφού είναι δυνατό να εντοπιστούν τα συγκεκριμένα κουνούπια βλέποντας τα, όλοι οι πολίτες, μέσω της εφαρμογής Mosquito Αlert, έχουν τη δυνατότητα να δημοσιεύουν φωτογραφίες και να δηλώνουν τσιμπήματα από κουνούπια, που πιθανόν ανήκουν στο είδος Aedes aegypti, συμβάλλοντας έτσι στον εντοπισμό πιθανών εστιών εκκόλαψής τους και βοηθώντας στην αντιμετώπισή τους.

Δράσεις της επιστημονικής ομάδας

Η ομάδα των νέων ερευνητών του σχολείου μας έχει αναλάβει δράση με την τοποθέτηση παγίδων ωοθεσίας στην κοινότητα Φρενάρου και Βρυσούλλων.

Είναι σημαντικό να ενημερώσουμε τους πολίτες αναφορικά με τις εστίες ανάπτυξης του κουνουπιού Aedes. Για τον λόγο αυτό το άρθρο μας έχει δημοσιευθεί στην ιστοσελίδα του σχολείου μας, σε Μέσα Κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και σε τοπικές εφημερίδες.

Με τις δράσεις μας ελπίζουμε να βοηθήσουμε ως νεαροί δημοσιογράφοι και ερευνητές στην ενημέρωση και επιτήρηση της εξάπλωσης  του κουνουπιού Aedes.

Συντελεστές:

Σωτηρία Παρασκευά Α2.1

Μαρία Στυλιανού Α2.2

Λοΐζος Λοϊζή Α2.2

Υπεύθυνη Καθηγήτρια:

Χριστίνα Περδίου - Βιολόγος

Βιβλιογραφία

  • Κουνούπι - Βικιπαίδεια (wikipedia.org)
  • Εκπαίδευση στην εντομολογική επιτήρηση χωροκατακτητικών κουνουπιών, Γρηγόρης Νοταρίδης, Σωτήρης Μελετίου, Μάρλεν Ι. Βάσκες, Τμήμα Χημικής Μηχανικής, Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
  • ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ - Διακίνηση Ειδών και Γενετικών Πόρων (moa.gov.cy)
  • https://www.oecd-ilibrary.org/sites/9789264302235-5-en/index.html?itemId=/content/component/9789264302235-5-en
  • https://books.google.com.cy/books?hl=en&lr=&id=xsoMEAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PP1&dq=systematic+taxonomy+of+mosquito&ots=nH49uivtdq&sig=N06PY8UPX7QxI0-gTJWDZSXHduM&redir_esc=y#v=onepage&q=systematic taxonomy of mosquito&f=false



Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










661