ΤΟΥ ΤΑΣΟΥ ΤΑΣΟΥ*
Όχι, δεν πρόκειται για ένα σοβαρό κείμενο. Εξ άλλου ποιος λαμβάνει σοβαρά υπόψη την παιδεία του τόπου; Μια παιδεία χωρίς ξεκάθαρη στόχευση, θύμα προεκλογικών και πολιτικο-ιδεολογικών σκοπιμοτήτων, θύμα στοχεύσεων και συμφερόντων της κάθε ομάδας επιρροής.
Χώρες στις οποίες θέλουμε να μοιάσουμε, όπως η Φινλανδία και η Σουηδία, όταν τη δεκαετία του 90 είδαν τα κακά αποτελέσματα τους στην έρευνα PISA μεταρρύθμισαν τα εκπαιδευτικά τους συστήματα. Σήμερα, οι χώρες αυτές, πέτυχαν να έχουν εκπαιδευτικά συστήματα τα οποία θέλουμε να αντιγράψουμε. Αν πρέπει όμως να αντιγράψουμε κάτι είναι τη ξεκάθαρη στόχευση, τη διαδικασία, τον καθορισμό μακροχρόνιας εκπαιδευτικής πολιτικής και τη συνεχή ανάπτυξη και επιμόρφωση του εκπαιδευτικού προσωπικού.
Πριν από κάθε μεταρρύθμιση θα έπρεπε να απαντούμε σε βασικά-υπαρξιακά για την εκπαίδευση ερωτήματα: Ποια χαρακτηριστικά (γνώσεις, δεξιότητες, αξίες) αναμένει η σημερινή κοινωνία από τους αποφοίτους μας; Ποιο αναλυτικό και ποιες μέθοδοι είναι κατάλληλα για να πετύχουμε τα πιο πάνω χαρακτηριστικά; Ποιοι δείκτες είναι ικανοί και απαραίτητοι για να μετρήσουν-αξιολογήσουν αυτά τα χαρακτηριστικά; Ποιες είναι οι πιο αποτελεσματικές μέθοδοι ανάλυσης και μέτρησης αυτών των δεικτών ώστε να επικοινωνείται σωστά η απαραίτητη πληροφόρηση σε όλους όσοι εμπλέκονται στη μαθησιακή διαδικασία;
Η διδασκαλία και ο τρόπος που μαθαίνει ο μαθητής είναι απόλυτα συνυφασμένα με την αξιολόγηση. Είναι ακριβώς για αυτόν τον λόγο που επικρατεί σήμερα ο όρος «Αξιολόγηση για τη Μάθηση». Ένα αποτελεσματικό σύστημα αξιολόγησης θα πρέπει να ωθεί τον εκπαιδευτικό να διερωτάται, τι σημαίνει να είναι κάποιος αποτελεσματικός εκπαιδευτικός, πού βρίσκονται σήμερα οι μαθητές του και πώς θα τους βοηθήσει να φτάσουν εκεί που πρέπει; Η αξιολόγηση και η βαθμολόγηση του μαθητή αποτελεί επίσης μεγάλη ευθύνη για τον εκπαιδευτικό. Ο λόγος που δίνουμε βαθμούς (αφού δεν υπάρχει περιγραφική αξιολόγηση) είναι για να επικοινωνήσουμε στον ίδιο τον μαθητή, αλλά και σε κάθε ενδιαφερόμενο, τον βαθμό στον οποίο ο μαθητής κατέχει το αναλυτικό που διδάχτηκε. Αν αυτός ο βαθμός δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, είτε επειδή ο εκπαιδευτικός δεν έχει την ικανότητα, την εμπειρία, τον επαγγελματισμό για να αξιολογήσει σωστά, είτε γιατί η μέθοδος αξιολόγησης είναι προβληματική, τότε η πληροφορία που μεταδίδεται είναι λανθασμένη. Αν δεν μας ενδιαφέρει το ότι μεταδίδουμε λάθος πληροφόρηση, όλα καλά! Ας συνεχίσουμε αυτό που κάνουμε τόσα χρόνια και σε λιγάκι θα πετύχουμε να μην αναγνωρίζεται το απολυτήριο μας από κανένα σοβαρό πανεπιστήμιο.
Το ΝΣΑΜ- Νέο Σύστημα Αξιολόγησής του Μαθητή- που η προηγούμενη κυβέρνηση προσπάθησε να εφαρμόσει το 2017 με βασικό πυλώνα τη συνεχή διαμορφωτική αξιολόγηση δεν ήταν κάτι καινούργιο. Αυτό εφάρμοσαν όλα τα σοβαρά εκπαιδευτικά συστήματα πολλές δεκαετίες προηγουμένως και συνεχίζουν να εφαρμόζουν μέχρι σήμερα. Καμιά αναφορά στη βιβλιογραφία δεν λέει πως η συνεχής διαμορφωτική αξιολόγηση είναι εύκολο εγχείρημα. Αντίθετα, όλες οι σχετικές αναφορές μιλούν για, συνεχή επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών, τη δημιουργία υλικού και εργαλείων που θα βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς να ενσωματώσουν τη διαμορφωτική αξιολόγησή στην καθημερινή τους διδασκαλία, την ενημέρωση και ενεργό εμπλοκή μαθητών και γονιών στην κατανόηση της διαμορφωτικής διαδικασίας, την ευθυγράμμιση της διαμορφωτικής με την τελική αξιολόγηση κλπ. Γενικά η αλλαγή, η όποια αλλαγή, θέλει προετοιμασία, προγραμματισμό, ενημέρωση, επιμόρφωση, υπομονή και οπωσδήποτε συνεχή διαμορφωτική αξιολόγηση.
Θα έπρεπε να ήταν ξεκάθαρο σε όσους καθορίζουν εκπαιδευτική πολιτική πως μεταξύ της παιδαγωγικής θεωρίας και της εφαρμογής της σε πραγματικές συνθήκες σε μια αίθουσα διδασκαλίας βρίσκεται ο εκπαιδευτικός. Καμιά μεταρρύθμιση όσο ευφάνταστη και να είναι δεν πρόκειται να πετύχει αν δεν εφαρμοστεί σωστά και με όρεξη μέσα στις αίθουσες, επομένως η ανάπτυξη και η επιμόρφωση του προσωπικού θα έπρεπε να αποτελούσε προτεραιότητα και προαπαιτούμενα πριν από την εφαρμογή της.
Φαίνεται [;] πως κανένας δεν πήρε είδηση ότι η συνεχής διαμορφωτική αξιολόγηση ποτέ δεν εφαρμόστηκε στην πράξη. Όχι γιατί δεν υπήρχε ο χρόνος, ή γιατί δεν το επέτρεπε το Αναλυτικό, αλλά γιατί δεν υπήρξε η απαραίτητη εξοικείωση, ενημέρωση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και οι αναγκαίες ομάδες στήριξης για κάθε ειδικότητα. Βασικά κανένας δεν ασχολήθηκε. Αντί των πιο πάνω, αναλωθήκαμε σε πιασάρικα συνθήματα όπως λιγότερο άγχος για τους μαθητές, λιγότερο φροντιστήριο, χαρούμενοι μαθητές, λιγότερο διάβασμα κλπ. Τελικά το μόνο που εφαρμόστηκε από το ΝΣΑΜ ήταν η ενδιάμεση κεντρική εξέταση η οποία όμως δεν ευθυγραμμίστηκε με τον διαμορφωτικό χαρακτήρα της αξιολόγησης, αφού οι εκπαιδευτικοί που κλήθηκαν να θεματοθετίσουν ήταν οι ίδιοι που θεματοθετούν και για τις Παγκύπριες Εξετάσεις. Οι άνθρωποι έκαναν αυτό που ήξεραν καλά. Να βάζουν δηλαδή θέματα για εξέταση Παγκυπρίων.
Το κείμενο δεν στοχεύει στην ωραιοποίηση του ΝΣΑΜ και των εξετάσεων τετραμήνου. Πρέπει κάποιος να εθελοτυφλεί αν δεν αναγνωρίζει τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν με την ενδιάμεση εξέταση, κυρίως ως προς την απώλεια ωφέλιμου διδακτικού χρόνου. Θα μπορούσε το σύστημα εξέτασης να αξιολογηθεί διαμορφωτικά και να διορθωθούν διαδικαστικά προβλήματα αλλά φαίνεται πως από τη στιγμή που ξεσκέπασε αυτά που χρόνια κρύβαμε κάτω από το χαλί, ήταν καταδικασμένο να αποτύχει. Φάνηκε δηλαδή ξεκάθαρα πως οι βαθμολογίες στα ενδεικτικά και στα απολυτήρια δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.
Είναι εμφανές, σε εμένα τουλάχιστον, πως οι στοχεύσεις των εταίρων της εκπαίδευσης δεν συγκλίνουν στη βελτίωση της μάθησης. Το «Ανθρώπινο και Δημοκρατικό Σχολείο που να μορφώνει πολύπλευρα μπλα, μπλα, μπλα … » είναι ακόμη ένα πιασάρικο σύνθημα. Τα θεμελιώδη στοιχεία που απουσιάζουν από τα σχολεία δεν είναι ο ανθρωπισμός και η δημοκρατικότητα αλλά μάθηση και η εκτίμηση της αξίας της. Όλοι ξέρουμε για παράδειγμα, όσοι είμαστε στα Λύκεια, πως οι Παγκύπριες Εξετάσεις επηρεάζουν ουσιαστικά τον τρόπο διδασκαλίας και γενικότερα τη στόχευση του Λυκείου. Άλλο θέμα που επηρεάζει γενικά τη λειτουργία των σχολείων και την αξιολόγηση είναι η στασιμότητα. Και για τα δύο αυτά θέματα κάποιοι αρνούνται σθεναρά την κατάργηση τους.
Με αυτά και μ αυτά πάμε για ένα νέο σύστημα αξιολόγησης που θα σχεδιαστεί μέσα σε ένα μήνα και θα εφαρμοστεί τον ερχόμενο Σεπτέμβρη. Κάποιοι οργανισμοί για να στήσουν μια εξέταση χρειάζονται πάνω από ένα χρόνο.
*Διευθυντής Λυκείου
