ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ*
Το νέο σχέδιο αξιολόγησης των εκπαιδευτικών στην Κύπρο, που παρουσιάστηκε πρόσφατα από το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΑΝ), αποτελεί μια σημαντική προσπάθεια εκσυγχρονισμού του υφιστάμενου συστήματος, το οποίο χρονολογείται από τη δεκαετία του '70. Το σχέδιο, όπως αναφέρεται, στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης, στη διαφάνεια και στην αξιοκρατία, ενώ εισάγει νέες διαδικασίες και ρόλους για τους εκπαιδευτικούς και τους διευθυντές. Παρακάτω θα αναλύσουμε τα θετικά και τα αρνητικά του νέου συστήματος, με εστίαση στον ρόλο του διευθυντή.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι σημαντικό είναι να φτάσουμε στον προορισμό και να πετύχουμε αυτή την αλλαγή. Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν σθεναρά ότι σημασία έχει ο δρόμος, η πορεία που ακολουθούμε για να φτάσουμε εκεί. Εγώ νομίζω το σημαντικότερο είναι η παρέα. Ποιους έχεις συνοδοιπόρους σε αυτή την πορεία και πόσοι θα μείνουν στο τέλος για να γιορτάσουν μαζί σας την αλλαγή. Με αυτό στο μυαλό μου σήμερα θα προσπαθήσω να κάνω μαζί σας ένα πρώτο βήμα.
Προσπάθησα να διαβάσω τα θετικά του νέου συστήματος και να τα παρατηρήσω μέσα από τη σκοπιά του διευθυντή. Έχω ξεχωρίσει πέντε σημεία:
1. Ενδυνάμωση του ρόλου του διευθυντή
Το νέο σχέδιο ενισχύει τον ρόλο του διευθυντή ως ηγέτη της σχολικής μονάδας. Αυτό σημαίνει ότι ο διευθυντής θα έχει μεγαλύτερη ευθύνη και εξουσία στη διαχείριση και την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, καθώς και στη βελτίωση της συνολικής απόδοσης του σχολείου. Όταν αυτό γίνεται δίκαια, αξιοκρατικά με γνώμονα το συμφέρων του σχολείου τότε ναι καταγράφεται στα θετικά.
2. Συμμετοχή στην επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών
Οι διευθυντές, αναφέρει το σχέδιο, θα συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία της επαγγελματικής μάθησης και της ανάπτυξης των εκπαιδευτικών, κάτι που θα βοηθήσει στη δημιουργία ενός πιο δυναμικού και ανταποκρινόμενου εκπαιδευτικού περιβάλλοντος. Αυτό καταγράφεται στα θετικά όταν είναι βέβαια στοχευμένο και βοηθά στην εκπλήρωση των στόχων που τέθηκαν από κοινού.
3. Διαφάνεια και επιστημονικά κριτήρια
Η αξιολόγηση θα βασίζεται σε επιστημονικά μεν αλλά απλά δε κριτήρια, με στόχο τη δημιουργία ενός δίκαιου και διαφανούς συστήματος. Αυτό θα μειώσει την υποκειμενικότητα και θα δώσει στους διευθυντές μια σαφή βάση για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Πώς θα γίνει αυτό δεν αναφέρεται αλλά πιο κάτω θα παραθέσω κάποιες εισηγήσεις.
4. Στήριξη στην ανάπτυξη των εκπαιδευτικών
Το νέο σύστημα προβλέπει την παροχή συνεχούς στήριξης στους εκπαιδευτικούς, κάτι που θα διευκολύνει τους διευθυντές να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς τους να βελτιωθούν και να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του σύγχρονου σχολείου. Αυτό, εάν εξασφαλιστεί ο απαραίτητος χρόνος, καταγράφεται στα θετικά του σχεδίου αλλά παράλληλα αυξάνει και το διοικητικό κόστος των σχολείων ή την απώλεια διδακτικού χρόνου.
5. Εισαγωγή νέων θέσεων και κινήτρων
Η θέση του "Ανώτερου Εκπαιδευτικού" και η δυνατότητα προαγωγών θα δώσει στους διευθυντές περισσότερες επιλογές για την ανάδειξη και την ανάπτυξη των ταλαντούχων εκπαιδευτικών. Με τα σωστά εργαλεία μπορεί ο κάθε ενδιαφερόμενος για μια θέση προαγωγής να επιλέξει και να διεκδικήσει θέση εκεί που του αρμόζει καλύτερα.
Στον αντίποδα υπάρχουν και κάποια αρνητικά. Τα αρνητικά του νέου συστήματος για τους διευθυντές είναι:
1. Η αυξημένη ευθύνη και πίεση
Η ενδυνάμωση του ρόλου του διευθυντή συνεπάγεται και πολύ μεγαλύτερη ευθύνη. Οι διευθυντές θα πρέπει να διαχειριστούν περισσότερες διαδικασίες αξιολόγησης, να παρέχουν στήριξη στους εκπαιδευτικούς και να διασφαλίζουν τη διαφάνεια και την αξιοκρατία, κάτι που μπορεί να αυξήσει την πίεση και το φόρτο εργασίας. Σκεφτείτε μόνο ότι κάθε χρόνο αξιολογείται το ένα τρίτο των εκπαιδευτικών και σε κάποιες χρονιές μέχρι και το ένα δεύτερο. Υπάρχει χρόνος για να υλοποιηθούν οι προτάσεις στου σχεδίου;
2. Ανάγκη για επιμόρφωση
Το νέο σύστημα απαιτεί από τους διευθυντές να ενημερωθούν και να εκπαιδευτούν στις νέες διαδικασίες και κριτήρια αξιολόγησης. Αυτό μπορεί να απαιτήσει επιπλέον χρόνο και προσπάθεια, ιδιαίτερα σε μια περίοδο μεγάλων αλλαγών. Αυτή η επιμόρφωση θα πρέπει να είναι συνεχής, ολιστική και αν λάβουμε υπόψη το ποσοστό αλλαγής των διευθυντών – πολλοί φεύγουν, άλλοι προάγονται και νέοι καταλαμβάνουν τις θέσεις – τότε εύκολα κάποιος μπορεί να αντιληφθεί ότι αυτή θα είναι συνεχής και σε μεγάλη έκταση για να είναι σωστή και αποτελεσματική.
3. Πιθανές αντιδράσεις από εκπαιδευτικούς
Η εισαγωγή ενός νέου συστήματος αξιολόγησης μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις από τους εκπαιδευτικούς, ιδιαίτερα αν θεωρήσουν ότι οι διαδικασίες είναι άδικες ή υπερβολικά απαιτητικές. Οι διευθυντές θα πρέπει να διαχειριστούν αυτές τις αντιδράσεις και να διασφαλίσουν την ομαλή εφαρμογή του συστήματος. Έστω και αν αντιλαμβάνονται ότι χρειάζονται συνεχή επιμόρφωση έχουν την καλή διάθεση να το πράξουν; Θα είναι αξιοκρατικά και μετρήσιμα τα κριτήρια αξιολόγησης; Θα γνωρίζουν εκ των προτέρων πώς θα αξιολογηθούν; Αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα είμαι σίγουρος θα απασχολήσουν αρκετούς και για αρκετό καιρό!
4. Σταδιακή εφαρμογή και αβεβαιότητα
Το νέο σύστημα θα εφαρμοστεί σταδιακά σε μια περίοδο πέντε ετών, κάτι που μπορεί να δημιουργήσει αβεβαιότητα και δυσκολίες στη διαχείριση των διαδικασιών κατά τη μετάβαση από το παλιό στο νέο σύστημα. Έχουμε παραδείγματα όπως το σύστημα διοριστέων και διορισήμων, έχουμε παραδείγματα αλλοίωσης αρχικών σχεδιασμών και μια σειρά από αποτυχημένες προσπάθειες εφαρμογής νέου σχεδίου. Αυτά για να μην αναφέρω ότι όλοι υποστηρίζουν την αλλαγή αλλά λίγοι θέλουν να αλλάξουν.
5. Οικονομικοί και οργανωτικοί περιορισμοί
Η εφαρμογή του νέου συστήματος απαιτεί σημαντικούς πόρους, τόσο σε χρηματοδότηση όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό. Αν αυτοί οι πόροι δεν είναι επαρκείς, οι διευθυντές μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στην ορθή εφαρμογή των νέων διαδικασιών. Οι νέες θέσεις, ο χρόνος επιμόρφωσης ακόμη και ο χρόνος διαβούλευσης και σχεδιασμού, προσαρμογής και αναπροσαρμογής του σχεδίου συνεπάγεται ένα τεράστιο κόστος που θα πρέπει να αντισταθμίσει το όποιο μελλοντικό όφελος.
Συμπερασματικά να αναφέρω ότι το νέο σχέδιο αξιολόγησης των εκπαιδευτικών στην Κύπρο φέρνει σημαντικές αλλαγές που στοχεύουν στον εκσυγχρονισμό του εκπαιδευτικού συστήματος. Για τους διευθυντές, αυτές οι αλλαγές προσφέρουν ευκαιρίες για μεγαλύτερη ηγεσία και επαγγελματική ανάπτυξη, αλλά συνοδεύονται και από αυξημένες ευθύνες και προκλήσεις. Η επιτυχής εφαρμογή του συστήματος θα εξαρτηθεί από την υποστήριξη που θα λάβουν οι διευθυντές, την επαρκή επιμόρφωσή τους και τη διαχείριση των αναμενόμενων αντιδράσεων.
Ως διευθυντής, βλέπω μια ακτίδα σωτηρίας στην εφαρμογή του προτεινόμενου σχεδίου αξιολόγησης και αυτή είναι η χρήση των νέων τεχνολογιών. Μόνο έτσι μπορεί να γίνει πιο εύκολη και αποτελεσματική μέσω μιας σειράς στρατηγικών και εργαλείων. Παρακάτω παρουσιάζονται βασικές πρακτικές και τεχνολογικές λύσεις που ίσως να μπορούν να βοηθήσουν:
1. Εξοικείωση με τις Νέες Τεχνολογίες
Χρειάζεται επιμόρφωση και εκπαίδευση: Είναι απαραίτητο να ενημερωθούν και να εκπαιδευτούν όλοι στις νέες τεχνολογίες που μπορούν να υποστηρίξουν τη διαδικασία αξιολόγησης. Αυτό περιλαμβάνει την κατανόηση εργαλείων όπως τα συστήματα διαχείρισης δεδομένων, τα ψηφιακά εργαλεία αξιολόγησης και τις πλατφόρμες τηλεκπαίδευσης .
Χρειάζεται συνεχής ενημέρωση: Η τακτική συμμετοχή σε σεμινάρια και εργαστήρια για τις τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της εκπαίδευσης θα βοηθήσει να παραμείνουν όλοι ενημερωμένοι και να αξιοποιήσουν τις πιο πρόσφατες καινοτομίες.
2. Χρήση Ψηφιακών Εργαλείων Διαχείρισης
Χρειάζονται συστήματα διαχείρισης σχολείου (SMS): Μπορούν να χρησιμοποιήσουν πλατφόρμες όπως το Moodle ή άλλα συστήματα διαχείρισης μάθησης (LMS) για την οργάνωση και την παρακολούθηση της αξιολόγησης. Αυτά τα εργαλεία επιτρέπουν την αυτοματοποίηση διαδικασιών, τη συλλογή δεδομένων και την παραγωγή αναφορών. Αυτά τα ψηφιακά εργαλεία αξιολόγησης, όπως τα ηλεκτρονικά ερωτηματολόγια, οι ψηφιακές αξιολογήσεις και τα συστήματα ανατροφοδότησης για να διευκολύνουν τη διαδικασία αξιολόγησης και να αυξήσουν τη διαφάνεια πρέπει να ενταχθούν στο νέο πρόγραμμα διοίκησης των σχολικών μονάδων – βλέπε eΔΕΑ.
3. Ενίσχυση της Επικοινωνίας και της Συνεργασίας
Πλατφόρμες Συνεργασίας: Έχουμε εργαλεία όπως το Microsoft Teams, το οποίο και προσφέρει δωρεάν το ΥΠΑΝ, τα Google Workspace που θα μπορούσαν να προσφερθούν ή ακόμη και άλλες πλατφόρμες για τη βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ των εκπαιδευτικών και της διοίκησης. Αυτό διευκολύνει τη συλλογή πληροφοριών, την ανταλλαγή ιδεών και την επίλυση αρκετών προβλημάτων.
Μπορεί, επίσης, να γίνει πράξη το ανοιχτό σχολείο: Πρέπει να δημιουργηθεί μια ψηφιακή πλατφόρμα όπου οι γονείς, οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με την αξιολόγηση και τις βελτιωτικές ενέργειες.
4. Αξιοποίηση Δεδομένων για Αποτελεσματική Αξιολόγηση
Ανάλυση Δεδομένων: Με όλο αυτό τον όγκο πληροφοριών επιβάλλεται η χρήση εργαλείων ανάλυσης δεδομένων για την παρακολούθηση της απόδοσης των εκπαιδευτικών και την ταυτοποίηση περιοχών βελτίωσης. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω λογισμικών όπως το Excel, το SPSS ή ειδικά εκπαιδευτικά εργαλεία τα οποία έπρεπε να δημιουργηθούν εδώ και αρκετά χρόνια.
Αυτοματοποιημένες Αναφορές: Είναι καιρός να εφαρμοστούν συστήματα που να παράγουν αυτόματες αναφορές για την αξιολόγηση, μειώνοντας τον χρόνο και τις προσπάθειες που απαιτούνται για τη συλλογή και την επεξεργασία δεδομένων. Μόνο έτσι θα μειωθεί ο χρόνος που απαιτείται για την αξιολόγηση και δεν θα λειτουργεί σε βάρος του παιδαγωγικού ρόλου του διευθυντή
5. Δημιουργία Ψηφιακού Αρχείου
Κεντρικό Ψηφιακό Αρχείο: Είναι μονόδρομος η δημιουργία ενός ψηφιακού αρχείου όπου θα αποθηκεύονται όλα τα δεδομένα και τα αποτελέσματα της αξιολόγησης. Αυτό θα διευκολύνει την πρόσβαση, την αναζήτηση και την επεξεργασία αυτών των πληροφοριών.
Ασφάλεια Δεδομένων: Για να γίνει η πιο πάνω εισήγηση πρέπει όλοι να βεβαιωθούμε ότι τα δεδομένα προστατεύονται μέσω κρυπτογράφησης και άλλων μέτρων ασφαλείας για να διασφαλιστεί η ιδιωτικότητα και η ακεραιότητα των πληροφοριών .
6. Συνεργασία με Ειδικούς και Εκπαιδευτικούς
Ενσωμάτωση Ειδικών: Η συνεργασία με ειδικούς στις ΤΠΕ για την ανάπτυξη και την εφαρμογή των τεχνολογικών λύσεων είναι απαραίτητη όσο ποτέ άλλοτε. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την ανάπτυξη προσαρμοσμένων εργαλείων ή την ενημέρωση του προσωπικού. Πρέπει να είναι ολιστική και συνεχής.
Ενθάρρυνση Εκπαιδευτικών: Πρέπει να δοθούν κίνητρα γα την ενεργό συμμετοχή των εκπαιδευτικών στη χρήση των νέων τεχνολογιών, παρέχοντάς τους υποστήριξη και κίνητρα για την υιοθέτηση των νέων μεθόδων. Η στήριξη αυτή θα πρέπει να είναι ακόμη μεγαλύτερη για τους αξιολογητές εντός και εκτός σχολικής μονάδας.
7. Παρακολούθηση και Εξέλιξη
Συνεχής Αξιολόγηση: Όπως κάθε σχεδιασμός και κάθε αλλαγή χρειάζεται εργαλεία παρακολούθησης για να αξιολογείτε συνεχώς η αποτελεσματικότητα των τεχνολογικών λύσεων και να γίνονται οι απαραίτητες προσαρμογές .
Ενημέρωση Σχεδίου: Το σχέδιο αξιολόγησης με βάση τα αποτελέσματα και τις ανάγκες που προκύπτουν από τη χρήση των νέων τεχνολογιών πρέπει να προσαρμόζεται και να αναπροσαρμόζεται ούτως ώστε να καλύπτει τις ανάγκες που προκύπτουν συνεχώς.
Η εφαρμογή του προτεινόμενου σχεδίου αξιολόγησης με τη χρήση νέων τεχνολογιών απαιτεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που να περιλαμβάνει εκπαίδευση, χρήση ψηφιακών εργαλείων, ενίσχυση της συνεργασίας και συνεχή παρακολούθηση. Με αυτές τις στρατηγικές, μπορεί να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και την ευκολία της διαδικασίας αξιολόγησης, ενώ ταυτόχρονα να υποστηρίξει την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών και την ποιότητα της εκπαίδευσης στα σχολεία μας.
Καταληκτικά, να επισημάνω ότι για να αυξηθεί η εγκυρότητα και η αξιοπιστία του νέου προτεινόμενου σχεδίου αξιολόγησης των εκπαιδευτικών στην Κύπρο, είναι καλά να ληφθούν υπόψη οι ακόλουθες στρατηγικές και μέτρα:
1. Ευρεία Διαβούλευση και Συμμετοχή
Συμμετοχή Όλων των Εμπλεκόμενων Φορέων: Η διαβούλευση με εκπαιδευτικές οργανώσεις, επιθεωρητές, γονείς και μαθητές είναι κρίσιμη για τη διασφάλιση ότι το σχέδιο ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες του εκπαιδευτικού συστήματος. Η πρόταση του ΥΠΑΝ έχει ήδη προβεί σε αυτή τη διαδικασία, αλλά η συνεχής συμμετοχή και η λήψη υπόψη των απόψεων όλων των ενδιαφερόμενων θα ενισχύσει την αποδοχή και την εφαρμογή του.
Δημόσια Διαβούλευση: Η δημόσια διαβούλευση και η συλλογή σχολίων από το ευρύ κοινό μπορούν να προσφέρουν πρόσθετες προοπτικές και να εξασφαλίσουν ότι το σχέδιο είναι διαφανές και αντιπροσωπευτικό.
2. Επιστημονική Τεκμηρίωση και Διαφάνεια
Βάση σε Έρευνα και Διεθνή Πρακτική: Το σχέδιο πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικές μεθόδους και διεθνείς πρακτικές, όπως έχει ήδη προταθεί από το ΥΠΑΝ. Αυτό θα ενισχύσει την αξιοπιστία του και θα εξασφαλίσει ότι είναι σύγχρονο και αποτελεσματικό.
Διαφάνεια στις Διαδικασίες: Η χρήση επιστημονικών, απλών και διαφανών κριτηρίων αξιολόγησης, όπως προτείνεται, θα μειώσει την υποκειμενικότητα και θα αυξήσει την εμπιστοσύνη των εκπαιδευτικών στο σύστημα.
3. Επιμόρφωση και Υποστήριξη Εκπαιδευτικών και Αξιολογητών
Επιμόρφωση για το Νέο Σύστημα: Η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών και των αξιολογητών στις νέες διαδικασίες και κριτήρια είναι απαραίτητη για την ορθή εφαρμογή του σχεδίου. Το ΥΠΑΝ έχει ήδη προγραμματίσει την επιμόρφωση τουλάχιστον 1.100 εκπαιδευτικών και αξιολογητών, κάτι που θα βοηθήσει στη διασφάλιση της ομοιομορφίας και της ακρίβειας της αξιολόγησης.
Συνεχής Υποστήριξη: Η παροχή συνεχούς υποστήριξης στους εκπαιδευτικούς για την αντιμετώπιση προκλήσεων και την επίτευξη των στόχων του σχεδίου θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητά του.
4. Αντικειμενικά Κριτήρια και Μηχανισμοί Ελέγχου
Πολλαπλοί Αξιολογητές: Η χρήση περισσότερων από έναν αξιολογητές, όπως προτείνεται, θα μειώσει την υποκειμενικότητα και θα αυξήσει την αντικειμενικότητα της διαδικασίας.
Δευτεροβάθμιο Σώμα Εξέτασης Ενστάσεων: Η δημιουργία ενός τέτοιου σώματος θα εξασφαλίσει ότι οι ενστάσεις των εκπαιδευτικών θα εξετάζονται δίκαια και διαφανώς, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη στο σύστημα.
5. Σταδιακή Εφαρμογή και Αξιολόγηση
Σταδιακή Εφαρμογή: Η προγραμματισμένη σταδιακή εφαρμογή του σχεδίου σε βάθος πενταετίας θα επιτρέψει την αντιμετώπιση τυχόν προβλημάτων και την προσαρμογή του συστήματος με βάση τα αποτελέσματα.
Συνεχής Αξιολόγηση και Βελτίωση: Η τακτική αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του σχεδίου και η λήψη μέτρων βελτίωσης θα διασφαλίσουν ότι παραμένει σύγχρονο και ανταποκρινόμενο στις ανάγκες.
6. Οικονομική και Οργανωτική Υποστήριξη
Επάρκεια Πόρων: Η διασφάλιση επαρκούς χρηματοδότησης και ανθρώπινου δυναμικού για την εφαρμογή του σχεδίου είναι κρίσιμη. Το ΥΠΑΝ έχει ήδη προβλέψει προϋπολογισμό πέραν του μισού εκατομμυρίου ευρώ για αυτό το σκοπό.
Αποτελεσματική Διαχείριση: Η δημιουργία ενός συστήματος παρακολούθησης και διαχείρισης των πόρων θα εξασφαλίσει ότι οι διαδικασίες εφαρμόζονται ομαλά και αποτελεσματικά.
Γενικό Συμπέρασμα
Η εγκυρότητα και η αξιοπιστία του νέου σχεδίου αξιολόγησης μπορούν να ενισχυθούν μέσω της ευρείας διαβούλευσης, της επιστημονικής τεκμηρίωσης, της επιμόρφωσης και υποστήριξης των εκπαιδευτικών, της χρήσης αντικειμενικών κριτηρίων και της σταδιακής εφαρμογής. Η διαφάνεια, η συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων και η συνεχής βελτίωση του συστήματος είναι κλειδιά για τη δημιουργία ενός σύγχρονου και αξιόπιστου συστήματος αξιολόγησης.
Ως Σύμβουλος γνωρίζω ότι η αλλαγή ξεκινάει από μέσα μας. Η πραγματική δύναμη κρύβεται στην αποφασιστικότητα να μεταμορφώσουμε τις σκέψεις μας σε πράξεις. Ας μιλήσουμε τώρα γιατί ουδέν λάθος αναγνωρίζεται με την αποχώρηση μας από το διάλογο. Η λύση έρχεται μέσα από την επικοινωνία και την κατανόηση.
*Σύμβουλος
Διευθυντής Γυμνασίου Έγκωμης, Κυριάκος Νεοκλέους
