Η σχολική βία δεν πολεμιέται με ημίμετρα

ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΣΑΒΒΑ ΣΕΠΟΥ*

“Βίαιος διδάσκαλος το                                             “Αληθινούς δασκάλους θέλουμε

 κακοκυβερνημένο σχολείο”                                   όχι ροπαλοφόρους σεκιουριτάδες”

            Ε.Π. Παπανούτσος                                                                          Οι μαθητές

Στο πρώτο μου σχολείο, το Γυμνάσιο Λευκάρων, είχα την τύχη συχνά να αναπληρώνω τη χαρισματική, μα εύθραυστη διευθύντρια Αμαρυλλίδα Ποταμίτου. Οι εσφαλμένες και ενίοτε παράνομες αποφάσεις του πρωτόπειρου Καθηγητικού Συλλόγου προκάλεσαν την αυστηρή παρέμβαση του αγαπημένου μου Γυμνασιάρχη και πρώτου Υπουργού Παιδείας, μικρού το δέμας και μεγίστου την ψυχήν ελληνολάτρη Κωνσταντίνου Σπυριδάκι. Πολύτιμη εμπειρία το Εμπορικό Λύκειο Λάρνακος κατά την περίοδο των διακοινοτικών ταραχών με τους μαθητές να μοιράζονται τον χρόνο τους μεταξύ του σχολείου και του στρατιωτικού φυλακίου σ΄ ένα κλίμα πειθαρχικής χαλάρωσης.

Δύο υποτροφίες που κέρδισα σε Λονδίνο και Οξφόρδη μου έδωσαν την ευκαιρία να διαμορφώσω την εκπαιδευτική μου φιλοσοφία με τη σχολική πειθαρχία να αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση, “condicio sine qua non” για την εκπαιδευτική ανάπτυξη. Οι άστοχες όσο και επιπόλαιες “μεταρρυθμίσεις των τελευταίων δεκαετιών έχουν οδηγήσει στην εκπαιδευτική χαλάρωση, στην ήσσονα προσπάθεια, στη διάρρηξη του εκπαιδευτικού ιστού, στην αποδόμηση των σχολείων, στην παραβατικότητα και στη σχολική βία με τους διευθυντές να συγκυβερνάνε τα σχολεία με τους σεκιουριτάδες και την τοπική αστυνομία υποβιβάζοντας έτσι το κύρος του σχολείου ως κοινωνικού θεσμού. Το εξοντωτικό bullying μολύνει καθημερινά το εκπαιδευτικό περιβάλλον, στέλλει σε ψυχολόγους και ψυχιάτρους εκατοντάδες μαθητών και προσφάτως στο θάνατο δεκαπεντάχρονο μαθητή που οι μπούληδες συμμαθητές του εξανάγκασαν στη μοιραία θανατηφόρο οινοποσία σε μαθητικό πάρτυ. Κακοκυβερνημένα σχολεία με διευθυντές που προάγονται ένα – δύο χρόνια πριν την αφυπηρέτηση μένουν έρμαιο στις ορέξεις μπούληδων, πυρομανών και βανδάλων. Οι κάθεχρονικοί βανδαλισμοί στοιχίζουν στο φορολογούμενο όσα και ένα καινούριο σχολείο και ενώ τα σχολεία βουλιάζουν στην παραβατικότητα, το bullying, την ωμή βία οι αρμόδιοι κάνουν ασκήσεις επί χάρτου εξαιρώντας από την εκπαιδευτική εξίσωση την άλλη πλευρά της σχολικής βίας εκείνη που εκπαιδευτικοί ασκούν κατά μαθητών και στις πιο πολλές φορές αποτελεί και τη γενεσιουργό αιτία της μαθητικής βίας.

Η ψυχολογική βία που ουχ ήττον ασκεί ο δάσκαλος και ο καθηγητής, η συναισθηματική κακοποίηση, η ειρωνεία, ο σαρκασμός, η παιδαγωγική αναισθησία, η γελοιοποίηση, η στοχοποίηση, ο κατατρεγμός, η στοχοποίηση, η απόρριψη, τα εξευτελιστικά παρατσούκλια, η περιθωριοποίηση και ο αποκλεισμός μαραίνουν την ίδια την ψυχή του παιδιού, μειώνουν την αυτοεικόνα του, το γεμίζουν με αισθήματα μίσους και αντεκδίκησης και καθηλώνουν την ακαδημαϊκή και κοινωνική του ανάπτυξη. Πέρα από την ολέθρια ψυχολογική βία δυστυχώς λαθροβιώνει εις βάρος παιδιών που “δεν έχουν μπάρμπα στην Κορώνη” και η σωματική τιμωρία, το χαστούκι, το ζούληγμα των αυτιών, το οδυνηρά μάδημα της φαβορίτας ή ακόμα και το ανηλεές γρονθοκόπημα στο στομάχι για το οποίο Πάφιος καθηγητής προσφάτως καταδικάστηκε σε φυλάκιση. Η ψυχιατρική έρευνα έχει αποδείξει ότι στις μαζικές και κατά συρροήν δολοφονίες σε σχολεία των ΗΠΑ πρωταγωνιστούν άτομα που υπέστησαν σοβαρή οικογενειακή και εκπαιδευτική βία.

Τη δεκαετία του ΄80 ως μεταπτυχιακός φοιτητής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου στα πλαίσια της άσκησης πραγματικής εκπαιδευτικής διοίκησης συμμετείχα στο σημαντικότερο πρόγραμμα καταπολέμησης της σχολικής βίας που οργάνωσε το Εθνικό ΄Ιδρυμα Παιδείας, η NUT, National Union of Teachers, και η J.A.C.T, Joint Association of Classical Teachers. Το πρόγραμμα με το χαρακτηριστικό ακρωνύμιο S.T.O.P.P. Society of Teachers Opposed to Physical Punishment μετά από εκπαιδευτικούς και κοινοβουλευτικούς αγώνες μιας δεκαετίας κατάφερε να απαγορεύσει δια νόμου τη σωματική τιμωρία σε όλα ανεξαίρετα τα σχολεία του Ηνωμένου Βασιλείου. Αντίστοιχη κίνηση στις ΗΠΑ κατάφερε τελικά να απαγορεύσει δια νόμου τη σωματική τιμωρία μόνο στις εικοσιεπτά από τις πενήντα πολιτείες.

Στα καθ΄ ημάς η κατά τα άλλα φιλότιμη προσπάθεια καταπολέμησης της σχολικής βίας αποτελεί δυστυχώς ημίμετρο γιατί από την εκπαιδευτική εξίσωση αφήνει έξω τη βία των διδασκόντων που συχνά είναι και η γενεσιουργός αιτία της μαθητικής βίας. Η αντιπαράθεση με τους μαθητές με τις ολέθριες αποβολές καθώς και η εμπλοκή σεκιουριτάδων και αστυνομικών οξύνει το πρόβλημα και μειώνει το εκπαιδευτικό κύρος της διεύθυνσης του σχολείου. Η σοβαρότερη περίπτωση σχολικής βίας που ως Π.Λ.Ε είχα χειριστεί ήταν στο Λύκειο Δασουπόλεως όπου η αστόχαστη πρόσκληση της αστυνομίας για ελάσσονος σοβαρότητας επεισόδια της αυλής είχε ως αποτέλεσμα τη βίαιη ανατροπή δύο περιπολικών και τον τραυματισμό εξαίρετου καθηγητή που τον κράτησε για τρεις ολόκληρους μήνες στο νοσοκομείο. Ουδείς βέβαια δύναται να αμφισβητήσει ότι λίκνο της σχολικής βίας είναι η δυσλειτουργική οικογένεια και εκκολαπτήριο το κακοκυβερνημένο σχολείο.

Η παραβατικότητα και η σχολική βία αποτελούν το πιο πολυσύνθετο και πολύπλοκο πρόβλημα της παιδείας με διαστάσεις παιδαγωγικές, εκπαιδευτικές, κοινωνικές, νομικές και συνδικαλιστικές για τις οποίες όλοι πρέπει να αναλάβουμε όσες ευθύνες μας αναλογούν. Λύσεις του ποδαριού, σωφρονιστικού χαρακτήρα, δεν μπορεί να έχουν αποτέλεσμα αν σ΄ αυτά δεν προστεθεί και η μελέτη της ευθύνης δασκάλων και καθηγητών. Δική μου εκτίμηση είναι ότι αν όσα ξοδεύουμε σε σεκιουριτάδες, περιφράξεις, θυροτηλέφωνα, metal detectors και άλλα ηλεκτρονικά μαραφέτια τα διαθέταμε στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών θα είχαμε πολύ καλύτερα αποτελέσματα.

* Φιλόλογος εταίρος του London Institute of Education

πρ. Γυμνασιάρχης, Λυκειάρχης, Επιθεωρητής και Επαρχιακός Μέσης Εκπαίδευσης