ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Υπάρχουν ασφαλώς διάφορα «παραδείγματα» δημόσιας συμπεριφοράς στις σχέσεις μεταξύ οργανώσεων και μεταξύ θεσμών, όπως υπάρχουν και μεταξύ ατόμων. Στις περιπτώσεις λύσης διαφορών, για παράδειγμα, όταν υπάρχει επαρκής βαθμός αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ των οργανώσεων καθώς και μεταξύ των μελών τους, μπορεί να υπάρχει χαλαρή ατμόσφαιρα στις διαβουλεύσεις, ελευθερία κινήσεων, εναλλαγή των προσεγγίσεων που ακολουθούνται και αναζήτηση ευρύτερων λύσεων. Αντίθετα, όταν δεν υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη, ακολουθείται πάντοτε σχολαστικά η ίδια δομή και προσέγγιση. Στο σημερινό άρθρο, που γράφεται με αφορμή την τελευταία απόφαση της Παγκύπριας Συντονιστικής Επιτροπής Μαθητών(ΠΣΕΜ) να κηρύξει ολοήμερη αποχή από τα μαθήματα με σκοπό να ασκήσει πίεση επί του Υπουργείου Παιδείας, θα παρουσιάσω το κυρίαρχο παράδειγμα δημόσιας συμπεριφοράς συντεχνιών στις περιπτώσεις διεκδίκησης αιτημάτων, και στη συνέχεια θα προσπαθήσω μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, να δω πώς αυτή η παρουσίαση φωτίζει την περίπτωση της συμπεριφοράς της ΠΣΕΜ.
Το κυρίαρχο παράδειγμα στην Κύπρο μετέρχεται κυρίως τους πιο κάτω τρόπους συμπεριφοράς:
1. Ποτέ δεν γίνεται δεκτή από την αρχή μια προσφορά από την εξουσία/ εργοδοτική πλευρά. Η εξ αρχής αποδοχή θεωρείται ως άμεση παράδοση στην αντίπαλη πλευρά και εθελούσιο αποκλεισμό της πιθανότητας εξασφάλισης μεγαλύτερων ωφελημάτων για τα μέλη. Έχει όμως και δυο άλλα μειονεκτήματα. Πρώτα, στην περίπτωση αποδοχής της προσφοράς υπάρχει πάντοτε η πιθανότητα να κατηγορηθούν οι υπεύθυνοι της απόφασης από μέλη της οργάνωσής τους ότι εξαγοράστηκαν από την εξουσία/εργοδοτική πλευρά να ξεπουλήσουν όσα-όσα τους συναδέλφους τους, κατηγορία που είναι πολύ δύσκολο να διαψευσθεί ενόψει του επικρατούντος στην Κύπρο καθεστώτος αλήθειας. Δεύτερο, οι υπεύθυνοι θα χάσουν μια χρυσή ευκαιρία να γίνουν παγκύπρια γνωστοί με τις δηλώσεις που θα πρέπει να κάνουν στα ΜΜΕ για όσο καιρό διαρκεί η επαγγελματική διαφορά για να ενημερώνουν την κοινή γνώμη για την εξέλιξη των διαπραγματεύσεων και την καλή θέληση της δικής τους πλευράς να λυθεί το ανακύψαν πρόβλημα για «το καλό όχι μόνο των μελών της οργάνωσής τους αλλά και όλου του κυπριακού λαού». Αυτό σημαίνει πως δεν θα τύχει εκμετάλλευσης η προσφερόμενη θαυμάσια ευκαιρία ευρείας αναγνώρισης των διοικητικών ταλέντων των υπευθύνων των οργανώσεων και κάθετης κοινωνικής και οικονομικής κινητικότητάς τους.
2.Από τους υπάρχοντες τρεις τρόπους επίλυσης ενός επαγγελματικού προβλήματος (διάλογος μεταξύ των δυο πλευρών, προσφυγή στη δικαιοσύνη, αποχή από την εργασία/ μαθήματα) πρέπει να επιλέγεται οπωσδήποτε ο τρίτος. Αυτό θα αναδείξει τους υπεύθυνους σε ήρωες, αφού θα τους δώσει την ευκαιρία να μιλούν στα ΜΜΕ και σε ενδοσυντεχνιακές ή δημόσιες συγκεντρώσεις για αξιοπρέπεια των μελών και του κλάδου που πρέπει να προστατευτεί ως κόρη οφθαλμού, για αντίσταση, για άρνηση υποταγής στις πιέσεις της άλλης πλευράς και για την αποφασιστικότητά τους να υπερασπίσουν πάση θυσία τα απειλούμενα δικαιώματα των μελών της οργάνωσης. Εξάλλου, μόνο με αυτό τον τρόπο θα γίνουν ευρύτερα γνωστά τα κέρδη από τον αγώνα. Τα κέρδη από διάλογο συνήθως περνούν απαρατήρητα. Ποιος ενδιαφέρθηκε, για παράδειγμα, να πληροφορηθεί τι πέτυχαν οι τρεις εκπαιδευτικές οργανώσεις στις συνομιλίες με την ΜΕΠΕΥ το 2019; Δεν βαριέσαι.
3. Θα ήταν καλό επίσης να οργανώσουν και ένα δημοψήφισμα σχετικά με τη λήψη απεργιακών μέτρων. Αυτό γίνεται απαραίτητο στην περίπτωση που θα γίνει το λάθος να σπρώξουν με τις δηλώσεις και τις ενέργειές τους τα πράγματα μέχρι τέτοιου σημείου που μια μετακίνησή τους προς την κατεύθυνση εξεύρεσης λύσης θα τους εκθέσει ανεπανόρθωτα. Το δημοψήφισμα θα τους βοηθήσει επίσης να μεταθέσουν την ευθύνη για κάθε στραβό που θα προκύψει, για παράδειγμα, αποκοπή μισθών, από τα μέλη, θα τους δώσει τη δυνατότητα να μιλήσουν την ημέρα του δημοψηφίσματος για «γιορτή της δημοκρατίας» και, σε περίπτωση έγκρισης της πρότασής τους, για «συντριβή των αντιπάλων». Το δημοψήφισμα είναι επίσης πολύ σημαντικό γιατί, σύμφωνα με τη θεωρία περί εξουσίας και καθεστώτος αλήθειας του μετανεωτερικού Γάλλου φιλόσοφου Michel Foucault, θα κάνει τον κόσμο να πιστέψει, λανθασμένα, πως η θετική απόφαση δεν παρέχει απλώς δύναμη αλλά είναι οπωσδήποτε και σωστή. Πολύ λίγοι στην Κύπρο θυμούνται το παράδειγμα του Ιταλού αστροφυσικού Γαλιλαίου.
Το παρουσιασθέν πιο πάνω «παράδειγμα» συμπεριφοράς των συντεχνιών είναι μέρος της κουλτούρας μας που διαμορφώθηκε μέσα σε δύσκολες οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες τεσσάρων αιώνων τουρκοκρατίας που επέβαλλαν περιορισμένες προσωπικές σχέσεις και γεννούσαν υπέρμετρη καχυποψία. Το ίδιο συνέβη και στην Ελλάδα για τους ίδιους λόγους. Μια σχετική επιβεβαίωση είναι αυτά που αναφέρει ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) στην «Κριτική Επισκόπηση του Ελληνικού Εκπαιδευτικού Συστήματος(1997):¨ «Παρατηρούμε μια ανησυχητική έλλειψη εμπιστοσύνης σε πολλά επίπεδα του συστήματος. Έτσι, π.χ. οι μαθητές/ σπουδαστές ισχυρίζονται ότι σε μια πιο αυστηρή και τακτική αξιολόγηση θα καθυποταχθούν στην πολιτική προκατάληψη των δασκάλων /καθηγητών τους. Οι δάσκαλοι /καθηγητές ισχυρίζονται ότι η εξάλειψη της επετηρίδας, που βασίζεται στην αρχαιότητα της εγγραφής, θα θέσει το διορισμό των καθηγητών στο έλεος του πελατειακού συστήματος (σ.4)».
Είναι φανερό πως η κατάσταση που περιγράψαμε ως τώρα αποτελεί το πρότυπο για τις ενέργειες της ΠΣΕΜ. Νομικά ανύπαρκτη, χωρίς πόρους και εμπειρία επιμένει όχι μόνο να παίζει παράνομα (δεν έχει από τον νόμο την εξουσία να προκηρύσσει απεργίες μαθητών) τον ίδιο ρόλο με τις εκπαιδευτικές οργανώσεις αλλά και να χρησιμοποιεί ακραίους και προκλητικούς χαρακτηρισμούς, όπως ότι οι εξετάσεις τετραμήνων αποτελούν «το μεγαλύτερο εκπαιδευτικό έγκλημα», και να καταγγέλλει στον Υπουργό Παιδείας διευθυντές σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης που δεν θέλησαν να τους εξυπηρετήσουν στη διεξαγωγή του παγκύπριου δημοψηφίσματος της 29ης Ιαν. που προκήρυξαν οι ίδιοι.
Δεν ξέρω αν έχει νόημα να υποδείξει κάποιος στο Συμβούλιο ης ΠΣΕΜ το οξύμωρο της τελευταίας ενέργειάς τους. Την ίδια στιγμή που, προκειμένου να δικαιολογήσουν με εκπαιδευτικούς λόγους την απόφασή τους για κήρυξη απεργίας, προβάλλουν την καλλιέργεια κριτικής σκέψης ως τον ύψιστο ρόλο του σχολείου, αρνούνται να αξιοποιήσουν αυτή την προσέγγιση στην αναζήτηση λύσης του προβλήματος των Εξετάσεων Τετραμήνων με την επιλογή της ήρεμης διαβούλευσης και γίνονται αιτία να κλείσουν τα σχολεία και να προκληθεί ανεπανόρθωτη ζημιά όχι μόνο στη μόρφωση των συμμαθητών τους αλλά κυρίως στο γόητρο, τη σοβαρότητα και την αξιοπιστία των σχολείων και της ελληνοκυπριακής εκπαίδευσης γενικότερα. Πιστεύω πως κανένας λογικός άνθρωπος δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι η κριτική σκέψη μπορεί να καλλιεργηθεί με αυτού του είδους την προσέγγιση.
*Πρώην Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
.
