Μια νέα εποχή για την εκπαίδευση;

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*
Η φωτογραφία στις εφημερίδες στις αρχές Απριλίου που παρουσιάζει τον Υπουργό Παιδείας να παρακολουθεί μόνος σ’ ένα σχολικό αμφιθέατρο ένα τηλεοπτικό μάθημα αλλά και οι σχετικές ενέργειές του (κάλυψη των ελλείψεων σε εξοπλισμό, συμπλήρωση των αναγκαίων συνδέσεων στο διαδίκτυο και ολοκλήρωση της μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών στην εξ αποστάσεως διδασκαλία στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ) καθώς και οι δηλώσεις του («αυτό αποτελεί μια κατάκτηση που θα αξιοποιηθεί στη συνέχεια») με έκαναν να διερωτηθώ για το εξής πολύ ενδιαφέρον θέμα: Ποιες μπορεί να είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της αναγκαστικής λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού εισαγωγής της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης στα σχολεία όλων των βαθμίδων της Κύπρου τον Μάρτη του 2020 και πόσο πιθανό είναι η μικρή αυτή αλλαγή να σημάνει την έναρξη μιας νέας εποχής στην ελληνική κυπριακή εκπαίδευση;

Υπάρχουν βέβαια, εκτός από τις δηλώσεις και τις ενέργειες του Υπουργού, και δυο άλλα ενισχυτικά στοιχεία για την προσδοκία μιας τέτοιας εξέλιξης. Πρώτον: Πολλοί εκπαιδευτικοί από όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης τάχθηκαν υπέρ της καινοτομίας με άρθρα και δηλώσεις τους. Δεύτερο: Πολλοί από αυτούς έδειξαν με άρθρα τους ότι έχουν ειδίκευση στον σχετικό τομέα και επομένως μπορούν να συμβάλουν άμεσα και σχετικά χωρίς πολλές δυσκολίες σε μια τέτοια αλλαγή σε περίπτωση που αυτή θα αποφασιστεί.

Μια προσεκτική ωστόσο μελέτη του θέματος μου έδειξε ότι μια τέτοια αλλαγή είναι μάλλον απίθανη Οι λόγοι είναι πολλοί.
Ο πρώτος λόγος είναι οι ισχυρές παραδοχές πολλών εκπαιδευτικών (τις εξέφρασαν σε πολλά άρθρα τους) που τους κάμνουν να αντιτίθενται σε ουσιαστική αλλαγή. Για παράδειγμα, η πεποίθηση ότι η γνώση που αποκτάται με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, δεν μπορεί με κανένα τρόπο να θεωρηθεί κανονική γνώση που να νομιμοποιεί την εξέτασή της σε κανονικές εξετάσεις και επομένως μόνο « ως λύση ανάγκης μπορεί να γίνει αποδεκτή» στο παρόν στάδιο.
Ο δεύτερος λόγος είναι ο αδικαιολόγητος φόβος πολλών εκπαιδευτικών ότι μόνιμη εισαγωγή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης θα υποβαθμίσει τον ρόλο τους και επομένως τη διαπραγματευτική τους θέσηκαι στο τέλος να τους υποκαταστήσει.
Ο τρίτος λόγος είναι ο φόβος πολλών εκπαιδευτικών, γονέων και πολιτικών ότι αυτό το μέσο διδασκαλίας εισάγει στοιχεία κοινωνικής ανισότητας στην εκπαιδευτική διαδικασία, τα οποία με κανένα τρόπο δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά σ’ ένα ακραιφνώς δημοκρατικό κράτος, γιατί θα αδικούν μια μεγάλη μερίδα μαθητών (αυτούς που ανήκουν σε υποβαθμισμένες κοινωνικές ομάδες) και θα θέσουν σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή της χώρας.
Οι επόμενοι λόγοι αφορούν στους μαθητές. Συγκεκριμένα, στην έλλειψη σοβαρότητας πολλών από αυτούς (τον τελευταίο καιρό κυκλοφορούν πολλές ιστορίες έλλειψης σοβαρότητας- τους κατά τη διεξαγωγή των εξ αποστάσεως μαθημάτων. Μια αναφέρει ότι ένας μαθητής παραπονέθηκε στη διάρκεια του μαθήματος στον καθηγητή του ότι το κομπιούτερ του άδειασε αλλά δεν μπορούσε να το φορτίσει γιατί ήταν σε περίπτερο με συμμαθητές του). Άλλα μειονεκτήματα είναι η αδυναμία τους να μαθαίνουν μόνοι τους με δική τους προσωπική μελέτη (έχουν συνηθίσει στη μασημένη τροφή των φροντιστηρίων) και η έλλειψη ενδιαφέροντος και ισχυρής παρώθησης για μάθηση όπως και η απουσία της δεξιότητας να κτίζουν πάνω σ’ αυτά που μαθαίνουν.
.Είναι φανερό ότι με τέτοιες ελλείψεις και αδυναμίες των μαθητών είναι πολύ δύσκολο να γίνουν ουσιαστικές αλλαγές στον τρόπο που τα σχολεία της Κύπρου παρέχουν τη γνώση, Αυτά τα μειονεκτήματα θα χρησιμοποιηθούν ως δικαιολογία για να μην αλλάξει τίποτε σε θέματα που αφορούν στη διδασκαλία και στη μάθηση.
Η σχολική πράξη ωστόσο θα βρει μακροπρόθεσμα, πιστεύω, τους τρόπους να αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο της μάθησης. Ποτέ η ζωή δεν περίμενε όσους δεν ήθελαν να την ακολουθήσουν για να προχωρήσει και να πάει μπροστά. Πάντοτε υπήρχαν και θα υπάρχουν άνθρωποι που φροντίζουν να αποκτήσουν, πέρα από τα εφόδια που τους παρέχουν τα σχολεία, με δική τους μελέτη και προσπάθεια τα αναγκαία κάθε φορά για τη ζωή τους εφόδια για να αναλάβουν τους καινούργιους ρόλους που δημιουργεί διαρκώς η πραγματικότητα. Συνεχώς άλλωστε, τα τελευταία χρόνια, τα αναγκαία επιπρόσθετα προσόντα αυξάνονται και πληθύνονται με αποτέλεσμα, η προσφορά του σχολείου στην απόκτησή τους να περιορίζεται διαρκώς και περισσότερο. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τη μείωση της εξάρτησης που νιώθουν σήμερα οι μαθητές από το σχολείο και τους δασκάλους τους και κατά συνέπεια τη μείωση του σεβασμού τους τόσο προς τα σχολεία όσο και προς τους δασκάλους.
Έτσι, οι μόνες πιθανές αλλαγές είναι ο εμπλουτισμός της διδασκαλίας με ασύγχρονη χρήση της εκπαιδευτικής τεχνολογίας και οι αλλαγές στη διοίκηση με εισαγωγή των τηλεδιασκέψεων σε πολλά επίπεδα.
* Πρώην Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου