ΤΗΣ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ*
Η επιστροφή στα θρανία έπειτα από δύο μήνες παραμονής στο σπίτι, δεν αποτελεί ένα νέο Σεπτέμβρη, αλλά μια πρωτόγνωρη εμπειρία για τους μαθητές, τις οικογένειές τους και όλα τα μέλη της σχολικής κοινότητας. Η ψυχοκοινωνική προσαρμογή στα νέα δεδομένα και η ψυχολογική επανάκαμψη θα ακολουθούν μια σταδιακή εξέλιξη, που φυσικά η ομαλή πρόοδός της εξαρτάται από παράγοντες που θα αναφερθούν πιο κάτω. Σκοπός της επανεκκίνησης των σχολείων, δεν πρέπει φυσικά να είναι μόνο η επανάληψη και παροχή νέας γνώσης στα παιδιά, αλλά και η ενδοσκόπηση και εντοπισμός των ικανοτήτων τους που ενισχύθηκαν αυτή την περίοδο, η κατανόηση των ωφέλιμων αποτελεσμάτων αυτής της εμπειρίας στην προσωπικότητά τους, μέσα από μια θετική προσέγγιση αυτού του βιώματος.
Με βασικότερο κόστος της πανδημίας την κοινωνική απομάκρυνση, η επαναλειτουργία των σχολείων έρχεται να προσφέρει την κοινωνική επανασύνδεση, με κάποιες όμως ιδιαιτερότητες. Οι μαθητές θα βρίσκονται και κοντά αλλά και σε απόσταση με τους φίλους τους, ενώ σύμφωνα με τα μέτρα προστασίας, δεν θα έχουν την ευκαιρία όλοι να συναντηθούν με όλους. Συνεπώς, είναι απαραίτητη η ανάπτυξη συζήτησης στην τάξη που να δίνει έμφαση στις σχέσεις και στην αξία της «φιλίας», μιας φιλίας που όμως μπορεί να υπάρξει και από απόσταση, αφού τα παιδιά έστω και αν δεν μπορούν να δουν, να αγγίξουν ή να αγκαλιάσουν τον συμμαθητή τους, συνεχίζουν να είναι μέλη της ομάδας της τάξης και με εναλλακτικούς τρόπους να συνεργάζονται.
Επιπρόσθετα, στην ομάδα της τάξης μπορούν να αναπτυχθούν θέματα που να αφορούν στην αναγνώριση των χαρακτηριστικών του κάθε μαθητή, τα οποία τον βοήθησαν να τα καταφέρει, όπως και σημεία στα οποία δυσκολεύτηκε. Με αυτό τον τρόπο, θα παιδιά θα μπορέσουν να κατανοήσουν ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν τα δυνατά τους σημεία που τους βοηθούν να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες, όπως και τα σημεία στα οποία είναι περισσότερο ευάλωτοι και ενδεχομένως να χρειάζονται τη στήριξη των γύρω τους.
Μέσα από αυτή τη συζήτηση, θα μπορέσουν πιο εύκολα να απαντηθούν ερωτήματα που προκύπτουν από τον προβληματισμό και την αγωνία των παιδιών, όπως για παράδειγμα την πιθανότητα αυτή η περίοδος καραντίνας να επαναληφθεί στο μέλλον. Σε αυτό το σημείο οι εκπαιδευτικοί καλούνται με ειλικρίνεια να ανταποκριθούν στο εν λόγω ερώτημα, δίνοντας όμως μια θετική νότα στην πιθανή μελλοντική ανάγκη περιορισμού. Συγκεκριμένα, μπορούν να εξηγήσουν στα παιδιά καθησυχάζοντάς τα, ότι αυτή η εμπειρία των δύο μηνών που έχουν ήδη διανύσει τους έχει προσφέρει μια πλούσια εργαλειοθήκη με μεθόδους και δεξιότητες προσαρμογής, και πώς είμαστε πλέον όλοι πιο έτοιμοι να αντιμετωπίσουμε μια επόμενη μάχη.
Η επανασύνδεση με τους μαθητές αποτελεί επίσης μια ευκαιρία για τους εκπαιδευτικούς, για τη λήψη ανατροφοδότησης σχετικά με το ποσοστό ικανοποίησης των παιδιών από την διαδικτυακή διδασκαλία και στήριξη που έλαβαν. Επίσης, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να παροτρύνουν τα παιδιά να αναφέρουν ιδέες σχετικά με επιπλέον υποστήριξη ή και μαθήματα που θα ήθελαν να παρακολουθήσουν διαδικτυακά, και αλλαγές που θα έκαναν εάν μπορούσαν, ώστε σε μια μελλοντική ανάγκη επανάληψης της διαδικασίας αυτής, το περιεχόμενο να ανταποκρίνεται περισσότερο στις ανάγκες των μαθητών.
Είναι πολύ πιθανόν τα παιδιά, ανεξαρτήτου ηλικίας, να βομβαρδίσουν τους δασκάλους τους με ερωτήματα γύρω από την πανδημία, όπως: «θα πρέπει να ξαναμείνουμε σπίτι;», «είναι επικίνδυνο τώρα που είμαστε εδώ;», «γιατί συνέβη αυτό στον κόσμο;». Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, οι εκπαιδευτικοί, όπως και οι γονείς φυσικά, να μην μπουν στην παγίδα να ανταποκριθούν με απαντήσεις αμέσως μετά τα ερωτήματα. Όμως, να ενισχύσουν τα παιδιά ώστε τα ίδια να συζητήσουν μεταξύ τους, να αναφέρουν στην ομάδα της τάξης τις δικές τους απόψεις και εκτιμήσεις. Στην πορεία, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αναλάβουν το δικό τους ρόλο, προσθέτοντας περισσότερο ορθά στοιχεία στις απαντήσεις που οι μαθητές έδωσαν, υποβοηθώντας τους τόσο να κατανοήσουν την πραγματικότητα, όσο και να αντικρίσουν το μέλλον θετικά και αισιόδοξα.
Όλα τα πιο πάνω, μπορούν να γίνουν πραγματικότητα υπό μια συνθήκη… την φροντίδα και στήριξη των ίδιων των εκπαιδευτικών. Σε ένα αεροπλάνο εξάλλου, σε περιπτώσεις προβλήματος οξυγόνωσης, ο ενήλικας καλείται πρώτα ο ίδιος χωρίς ενοχές και ενδοιασμούς να τοποθετήσει στον εαυτό του τη μάσκα οξυγόνου, ώστε να έχει την απαιτούμενη δύναμη και ενέργεια να βάλει τη μάσκα στο παιδί που κάθεται δίπλα του. Συνεπώς, δεν μπορούμε να μιλάμε για ψυχική φροντίδα των μαθητών, εάν δεν μιλάμε για ψυχική υποστήριξη των εκπαιδευτικών, αυτών που τώρα οδεύουν σε μια παράλληλη πρώτη γραμμή με τους γιατρούς και τους νοσηλευτές.
Αγαπητοί μου εκπαιδευτικοί, διευθυντές και προσωπικό των σχολείων, μην ξεχάσετε σε καμία στιγμή να φροντίσετε τον δικό σας εαυτό, να ενισχύσετε τη δική σας ψυχική ανθεκτικότητα μέσα από τα δικά σας δίκτυα υποστήριξης. Δώστε «χώρο» και χρόνο στον εαυτό σας, προχωρήστε με μικρούς και ρεαλιστικούς στόχους, εκφράστε τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις ανησυχίες σας. Φροντίστε τη σωματική σας υγεία και αναγνωρίστε ότι και η δική σας προσαρμογή στα νέα δεδομένα απαιτεί χρόνο και υπομονή. Μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια και μην διστάσετε να δώσετε βοήθεια. Εκτός από εκπαιδευτικοί, είστε γονείς για τα παιδιά σας, είστε παιδιά για τους γονείς σας και φίλοι για τους φίλους σας που μάλλον θα πεθυμήσατε και θα σας έχουν πεθυμήσει αρκετά. Είναι εντάξει να ανησυχείτε και είναι εντάξει να ζητήσετε βοήθεια.
Ιφιγένεια Στυλιανού
Σχολική Ψυχολόγος
Μέλος Συνδέσμου Ψυχολόγων Κύπρου
