ΤΗΣ ΧΑΡΙΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ*
Οι 24 μαθητές μιας Γ’ τάξης σε δημόσιο Δημοτικό σχολείο της επαρχίας Λευκωσίας βιώνουν, από τον Οκτώβριο 2019 μέχρι σήμερα, τα σπουδαία οφέλη της συνεργασίας της Υπεύθυνης Εκπαιδευτικού της τάξης τους με μία Ψυχολόγο με εμπειρία στη διευκόλυνση βιωματικών εργαστηρίων για ενίσχυση των Δεξιοτήτων Ζωής. Η συνεργασία αυτή, που πρόσφερε στα παιδιά 11 ογδοντάλεπτα βιωματικά εργαστήρια μέχρι τις αρχές Μαρτίου 2020 (που έκλεισαν ξαφνικά τα σχολεία λόγω της πανδημίας), στα πλαίσια του μαθήματος Αγωγής Ζωής, με στόχο την ανάπτυξη των κοινωνικών και συναισθηματικών τους δεξιοτήτων (επικοινωνίας, συνεργασίας, δημιουργικότητας, ενσυναίσθησης, αυτογνωσίας, περιέργειας), δεν σταμάτησε παρά τους περιορισμούς που προκάλεσε ο ιός Covid-19.
Αντιθέτως, η συνεργασία αυτή συνεχίστηκε στη μορφή της συν-διευκόλυνσης ζωντανών τηλεδιασκέψεων (διάρκειας 80 λεπτών) με τα παιδιά της τάξης, καθώς είναι γνωστό ότι τα παιδιά έχουν την ανάγκη συνέχισης (α) της άμεσης λεκτικής και οπτικής επαφής με τη δασκάλα τους και τους συμμαθητές τους στα πλαίσια της κοινωνικοποίησης τους και της ψυχικής τους ισορροπίας, (β) των ευκαιριών να μοιράζονται τις εμπειρίες τους για αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο γύρω τους αλλά και στον εσωτερικό τους κόσμο, (γ) των ευκαιριών να παρουσιάζουν τα ταλέντα και τις δυνατότητές τους με βιωματικούς τρόπους, (δ) της θετικής ενεργοποίησης σε σωματικό, πνευματικό και συναισθηματικό επίπεδο.
Από την πρώτη απογευματινή τηλεδιάσκεψη που έγινε με τα παιδιά στις αρχές Απριλίου, επιβεβαιώθηκε η ανάγκη τους να μιλήσουν για τα συναισθήματα και τις σκέψεις του γύρω από τον εγκλεισμό και το τι έχουν κάνει για να γεμίσουν το χρόνο τους. Όλα τα παιδιά ήταν χαρούμενα που ξαναέβλεπαν ζωντανά τους συμμαθητές τους. Περίπου το 1/3 ανέφεραν ότι βαριούνται και επιθυμούν να επιστρέψουν στο σχολείο, ενώ τα υπόλοιπα ανέφεραν διάφορους τρόπους με τους οποίους γεμίζουν τον ελεύθερο χρόνο που έχουν τώρα. Με τα παιδιά έγινε και συζήτηση για το τι σημαίνει «ανθεκτικότητα» και «μάθηση», καθώς η τρέχουσα κατάσταση δοκιμάζει την ικανότητα τους να την αντέξουν και την ικανότητά τους να αποκτήσουν νέες γνώσεις και δεξιότητες με νέους τρόπους.
Το πλάνο για την πρώτη συνάντηση ήταν λιτό, καθώς ήταν σημαντικό να δοθεί επαρκής χρόνος στα παιδιά για να μοιραστούν το πώς είναι και τι αισθάνονται για την πανδημία. Είχε επίσης ληφθεί υπόψη ότι για το συντονισμό μιας τηλεδιάσκεψης με τα παιδιά, ειδικά την πρώτη φορά, θα χρειαστούν κάποια λεπτά μέχρι να μπουν όλα (κάποια με τη βοήθεια των γονιών τους, κάποια χωρίς) στο διαδικτυακό «δωμάτιο» και να καταλάβουν πώς λειτουργεί το σύστημα. Είναι τόσο έντονος ο ενθουσιασμός τους και η επιθυμία τους να μοιραστούν αυτά που θέλουν να πουν που η όλη εικόνα μπορεί να φανεί ευχάριστα «χαοτική».
Η διευκόλυνση της συνάντησης από δύο ενήλικες που γνωρίζουν τα παιδιά και έχουν καλή σχέση μαζί τους βοηθά στο να διαμοιραστούν οι ευθύνες για το συντονισμό και για να λάβουν όλα τα παιδιά την απαραίτητη προσοχή. Σημειώνεται ότι είχε επιβεβαιωθεί από την αρχή ότι όλα τα παιδιά έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο. Η συμμετοχή τους στις τηλεδιασκέψεις γίνεται νοουμένου ότι το επιθυμούν, ότι το στηρίζουν οι γονείς και ότι έχουν την ευχέρεια χρόνου.
Έγινε συζήτηση με τα παιδιά για τις διαπιστώσεις που έχουν κάνει για το πώς τους αρέσει και τι τους αρέσει να μαθαίνουν, καθώς απέκτησαν περισσότερη ελευθερία να επιλέξουν τι θα μάθουν. Διαπιστώνεται ότι ενώ τα παιδιά λάμβαναν «με το κουτάλι» το περιεχόμενο του αναλυτικού προγράμματος και ήταν υπό πλήρη έλεγχο στο σχολείο, από τις 11 Μαρτίου βρέθηκαν ξαφνικά μπροστά στη χρυσή ευκαιρία να καθορίσουν τη δική τους μαθησιακή πορεία με βάση τα κίνητρά τους, τη δημιουργικότητά τους, τις ικανότητες τους και τους πόρους που έχουν γύρω τους (συμπεριλαμβανομένου του βαθμού στήριξης και ενθάρρυνσης από τους γονείς).
Τα παιδιά ανέφεραν ότι λόγω της καραντίνας μπόρεσαν να δοκιμάσουν μόνα τους να κάνουν ορθογραφία, να γράψουν κείμενα, να ζωγραφίσουν, έχουν αντιληφθεί ποια είναι τα αγαπημένα τους χόμπι, χαίρονται που δεν πρέπει να τρέχουν καθημερινά από το ένα ιδιαίτερο μάθημα στο άλλο, απολαμβάνουν τον περισσότερο ποιοτικό χρόνο με τους γονείς τους, γράφουν με τη συνοδεία μουσικής που τους αρέσει, κάνουν τη δική τους διαδικασία σκέψης προτού ζωγραφίσουν και έχουν περισσότερο χρόνο για σωματική άσκηση.
Οι διαπιστώσεις των παιδιών φανερώνουν ότι θα αδικηθούν κατάφωρα όλοι οι μαθητές (όλων των βαθμίδων) εάν με την επιστροφή τους στο δημόσιο σχολείο μετά την πανδημία δεν έχουν την ευκαιρία να επανακαθορίσουν, εκφράζοντας την άποψή τους, το τι χρειάζονται για να μαθαίνουν καλύτερα στο σχολείο και με ποιους τρόπους.
Ανάμεσα στις δραστηριότητες που αξιοποιήθηκαν με τα παιδιά στις τηλεδιασκέψεις μέχρι σήμερα, περιλαμβάνονται:
Α) Ενεργητικές κινητικές δραστηριότητες (με προσαρμογές για το διαδικτυακό περιβάλλον, όπου χρειάζεται) που ξυπνούν το σώμα των παιδιών.
Β) Ευφάνταστες ερωτήσεις για να συστηθούν καλύτερα στους συμμαθητές τους. Είχαν την ευκαιρία να δημιουργήσουν τα ίδια τέτοιες ερωτήσεις, με δημιουργικότητα, φαντασία και αυθεντικότητα, και να τις θέσουν στους συμμαθητές τους.
Γ) Ομαδικές προκλήσεις, είτε σε μορφή ανταγωνισμού σε δύο ομάδες ή σαν μια ομάδα, όπου τα παιδιά πρέπει να απαντήσουν σε ερωτήσεις, να κινηθούν με συγκεκριμένο τρόπο, να παρατηρήσουν κάτι, να παράξουν λέξεις, κλπ.
Δ) Ελεύθερη συζήτηση για το ερώτημα «Τι θα κάνατε για να γίνει καλύτερη η ζωή για τα παιδιά στην Κύπρο μετά την πανδημία;». Τα παιδιά πρόσφεραν σπουδαίες ιδέες δείχνοντας προσωπικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές ευαισθησίες, καθώς και ιδέες για το πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής και η ποιότητα της εκπαίδευσης.
Ε) Δίλεπτη παρουσίαση προς την ομάδα για οποιοδήποτε θέμα τους ενδιαφέρει, με ανατροφοδότηση από τους συμμαθητές τους για το τι πέτυχε και το τι θα μπορούσαν να βελτιώσουν στην παρουσίασή τους. Τα παιδιά παρουσίασαν βιβλία που τους αρέσουν, αθλητικές δραστηριότητες που κάνουν, ζωντανή μουσική που ξέρουν να παίζουν, κείμενα που έγραψαν, κατασκευές που έφτιαξαν, συλλογές που έχουν, ένα κατοικίδιο τους, ζωγραφιές που έφτιαξαν. Θέματα που τα παιδιά πολλές φορές δεν έχουν την ευκαιρία να μοιραστούν με τους συμμαθητές και τους εκπαιδευτικούς τους στο σχολείο ή θέματα για τα οποία πιθανό να μην ερωτηθούν στα πλαίσια της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης εν καιρώ καραντίνας.
Όταν ένας/μία μαθητής/τρια έχει την ευκαιρία να αναδείξει τις ικανότητες του σε κάτι που τον/την ενδιαφέρει, είναι και πιο πρόθυμος/μη να ακούσει και να δεχθεί την εποικοδομητική ανατροφοδότηση που του/της προσφέρεται, καθώς εμπιστεύεται ότι θα λάβει κάτι που του/της είναι χρήσιμο. Αυτή ακριβώς θα έπρεπε να είναι και η ουσία της αυθεντικής μάθησης και της αυθεντικής αξιολόγησης των παιδιών στο σχολείο. Ήταν εμφανές ότι το κάθε παιδί λάμβανε υπόψη την ανατροφοδότηση που δέχονταν τα άλλα παιδιά και βελτίωνε την παρουσίασή του όταν ερχόταν η σειρά του/της.
Τα παιδιά δηλώνουν πολύ ικανοποιημένα από αυτές τις διαδικτυακές συναντήσεις. Στις τηλεδιασκέψεις που θα ακολουθήσουν, θα έχουν κι άλλες ευκαιρίες να συμμετάσχουν με δημιουργικό τρόπο, να κοινωνικοποιηθούν, να λειτουργήσουν ομαδικά και να μοιραστούν πράγματα που τους αφορούν. Καμία από τις τηλεδιασκέψεις δεν περιλαμβάνει τυποποιημένο μάθημα από το αναλυτικό πρόγραμμα της δημόσιας εκπαίδευσης, ούτε έτοιμα φυλλάδια, ούτε την παρακολούθηση κάποιου τηλεοπτικού προγράμματος. Αποτελούν όμως ένα σημαντικό εκπαιδευτικό εργαλείο, καθώς δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να μάθουν κάτι καινούριο κάθε φορά, είτε αυτό αφορά περισσότερες πληροφορίες για κάτι που τους ενδιαφέρει, καινούριο λεξιλόγιο, ένας ρόλος που έχουν μέσα στην ομάδα, τεχνολογικές δεξιότητες, αναστοχαστικές και μεταγνωστικές ικανότητες και η δυνατότητα να διδάξουν τα ίδια κάτι σε άλλους. Να βιώσουν, με άλλα λόγια, την ουσιαστική παιδεία – που ενεργοποιεί το σώμα, το συναίσθημα και το μυαλό – και εξ αποστάσεως.
*Συμβουλευτική Ψυχολόγος, Εκπαιδεύτρια
Μέλος, International Association of Facilitators
HundrED Ambassador
18 Μαίου, 2020
