«Το σχολείο εξουσιοδοτεί τον Δ. Μέσης να χειριστεί τις υπόλοιπες 21 περιπτώσεις μαθητών που παραπέμπονται»

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*

Το πιο πάνω απόσπασμα είναι από την επιστολή που έστειλε στις 23 Ιουλίου 2020 ο διευθυντής του Παγκυπρίου Γυμνασίου εξ ονόματος του καθηγητικού συλλόγου, που σύμφωνα με τον νόμο έχει την εξουσία να αποφασίζει κάθε χρόνο ποιοι μαθητές προάγονται ή απολύονται, προς τον Δ. Μέσης. Όπως αναφέρει η επιστολή, ο Σύλλογος «βοήθησε ύστερα από συζήτηση και ψηφοφορία 9 από τους 30 μαθητές» που δεν είχαν  βαθμούς που δικαιολογούσαν την απόλυσή τους, αλλά δεν μπορούσε να κάνει το ίδιο για τους υπόλοιπους 21 λόγω του ότι οι μαθητές/τριες αυτοί  είχαν  απορριφθεί σε 2 ή και 3 μαθήματα και μάλιστα με βαθμό μηδέν.

Παρόλο που ο διευθυντής του σχολείου φρόντισε να απαλύνει όσο μπορούσε τη διατύπωση του υπάρχοντος προβλήματος, η επιστολή του   εκφράζει, έστω και χωρίς δραματικότητα, την υποχρέωση της Μέσης Εκπαίδευσης της Κύπρου να αντιμετωπίσει επειγόντως ένα πρόβλημα που  την εκθέτει και την ταλαιπωρεί  εδώ και πολλά χρόνια αλλά, παρόλα αυτά,  αντιμετωπίζεται κάθε χρόνο προσωρινά, με την παραπομπή  της λύσης του  στο μέλλον. Είναι, νομίζω, πλέον καιρός  η Εκτελεστική και Νομοθετική Εξουσία να θελήσουν να το εξετάσουν σοβαρά και να επιφέρουν τις εκτενείς νομοθετικές αλλαγές που απαιτούνται για αντιμετώπιση των σοβαρών  διοικητικών προβλημάτων που προκάλεσαν φυσιολογικά, η εισαγωγή δωρεάν  εκπαίδευσης μέχρι την ηλικία των 18 ετών και η υποχρεωτική  εκπαίδευσης μέχρι τα 15. Αυτά τα δυο μέτρα άλλαξαν  ουσιαστικά  την ουσία και τους στόχους της Μέσης Εκπαίδευσης. Η Μέση Εκπαίδευση δεν είναι πλέον προνόμιο για την κοινωνική και πνευματική ελίτ, όπως ήταν στην εποχή που εμείς ήμασταν μαθητές, αλλά δικαίωμα για  όλους, ανεξαρτήτως φύλου και οικογενειακής και οικονομικής κατάστασης. Η μεγάλη αυτή αλλαγή άλλαξε, όπως ήταν φυσικό, τη λογική που διείπε τους κανονισμούς προαγωγής και απόλυσης. Δεν είναι πλέον λογικό, από τη μια  να πληρώνει το κράτος για  να βοηθήσει όλο τον πληθυσμό των μαθητών να περάσουν από τη μαθησιακή διαδικασία που παρέχει η κατώτερη Μέση Εκπαίδευση για να αποκτήσει τις γνώσεις, τις αντιλήψεις και την κριτική ικανότητα που χρειάζεται  η σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης και από την άλλη, να έρχεται το σχολείο να  αφήνει πολλούς μαθητές στάσιμους και να τους στερεί αυτή τη δυνατότητα . Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η στασιμότητα τείνει να εξαλειφθεί από το Γυμνάσιο.

Το πρόβλημα ωστόσο  στο Λύκειο,  δεν μπορεί να επιλυθεί με τον ίδιο τρόπο, λόγω του  ρόλου που αφέθηκε να διαδραματίζει το Απολυτήριό  του στους τομείς της εκπαίδευσης και της απασχόλησης ως απαραίτητο πιστοποιητικό μετάβασης από τη Μέση στην Ανώτερη Εκπαίδευση  και από την εκπαίδευση στην απασχόληση.  Ο ρόλος αυτός είναι από καιρό αδικαιολόγητος, πρώτα, γιατί το κράτος φρόντισε να ιδρύσει σχολεία εσπερινά για να δίνει μια δεύτερη ευκαιρία σε όσους θέλουν πραγματικά  να ολοκληρώσουν τη φοίτησή τους στο λύκειο και, δεύτερο, εισήγαγε τον θεσμό των κυβερνητικών εξετάσεων για σκοπούς επιλογής υποψηφίων για τη δημόσια υπηρεσία. Υπάρχει βέβαια και το επιχείρημα ότι  το Απολυτήριο πρέπει πάση θυσία να διατηρηθεί γιατί έχει κύρος που κάνει ακόμα και σήμερα μερικά ευρωπαϊκά  πανεπιστήμια να συνεχίζουν να δέχονται φοιτητές που έχουν  κυπριακό απολυτήριο χωρίς εισαγωγικές εξετάσεις. Το επιχείρημα αυτό πιστεύω πως είναι γελοίο, γιατί ουσιαστικά  σημαίνει ή ότι θεωρούμε ότι οι υπεύθυνοι εισαγωγής φοιτητών στα ξένα πανεπιστήμια είναι τόσο κρετίνοι ώστε να μην ρίχνουν μια ματιά στον βαθμό που αναγράφεται στο απολυτήριο και το δέχονται τυφλοίς όμμασι, φτάνει να  είναι κυπριακό, (όπως οι πατάτες), ή προσβλητικό για όλους μας,  γιατί υποβάλλει ότι θέλουμε να εξαπατούμε τα ξένα πανεπιστήμια να συνεχίσουν να δέχονται το απολυτήριό μας και βέβαια, την κυπριακή κοινωνία ότι τίποτε δεν έχει αλλάξει, έστω και αν το απολυτήριο έχει χάσει την ακαδημαϊκή αξία που είχε την εποχή που φοιτούσαν το 20 μέχρι 30% των μαθητών.

Οι προσφερόμενες λύσεις για το συζητούμενο θέμα είναι δύο, η εισαγωγή  κάποιων κριτηρίων για εγγραφή μαθητών στο Λύκειο (επιτυχία σε εισαγωγικές εξετάσεις, ψηλή βαθμολογία στο ενδεικτικό γυμνασίου στα μαθήματα ειδικότητας), που ζητούν πολλοί λυκειάρχες, ή κατάργηση του θεσμού του Απολυτηρίου Λυκείου και αντικατάστασή του από ένα απλό ενδεικτικό, στο οποίο θα αναγράφονται οι τελικοί βαθμοί όποιοι και αν είναι. Η πρώτη λύση θα προκαλέσει διαμαρτυρίες εναντίον του αρμόδιου υπουργείου για αντιδημοκρατικά μέτρα και ελιτισμό. Η δεύτερη θα προκαλέσει διαμαρτυρίες για σκληρότητα προς τους μαθητές , θα είναι όμως πολύ πιο εύκολα να γίνει αποδεκτή, ιδίως εν όψει του  γεγονότος ότι αυξάνεται διαρκώς ο αριθμός των μαθητών που παραδίνουν άσπρη κόλλα ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο την άποψη του Υπουργού Παιδείας ότι «δεν φαίνεται να έχουν συμμετάσχει στη μαθησιακή διαδικασία».

 Η ανάγκη αλλαγής του ονόματος από απολυτήριο σε απλό πιστοποιητικό ή ενδεικτικό νομιμοποιείται κατά κάποιο τρόπο και από την ιστορία της παγκόσμιας εκπαίδευσης. Όπως εξάγεται από  στο βιβλίο Discipline and Punish: The birth of prison του Γάλλου φιλόσοφου Michel Foucault, απολυτήριο σημαίνει πιστοποιητικό απόλυσης από ένα ίδρυμα, δηλαδή μια φυλακή, ένα στρατόπεδο, ένα νοσοκομείο, ένα άσυλο φρενοπαθών, ένα χαρτί δηλαδή που δίνει στον φέροντα το δικαίωμα να φύγει ελεύθερα από το ίδρυμα. Το όνομα απολυτήριο εξηγείται από το γεγονός ότι τα πρώτα χρόνια λειτουργίας τους (17^ος αιώνας) τα σχολεία ήταν απλώς ένα από τα ιδρύματα πειθαρχίας, όπως τα ονόμασε ο Foucault, ένα  ίδρυμα  περιορισμού και αναμόρφωσης εφήβων που επιδείκνυαν αντικοινωνική, ενοχλητική και επικίνδυνη συμπεριφορά. Μόλις  τον 19^ο αιώνα τα σχολεία έγιναν ιδρύματα κοινωνικοποίησης και ανάπτυξης των παιδιών και ο σπουδαιότερος θεσμός διαπαιδαγώγησής τους στο διάστημα που μεσολαβεί μέχρι την ένταξή τους στον κόσμο της εργασίας.

*Πρώην Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου