Σχόλια πάνω στο άρθρο του καθηγητή Χ. Τσούκα

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*  

Εκτιμώ τον καθηγητή Χ. Τσούκα και διαβάζω τακτικά τα άρθρα του με πολλή προσοχή. Είναι  βαθυστόχαστα, προκαλούν προβληματισμό, κάνουν  λεπτές εννοιολογικές διακρίσεις και είναι γραμμένα με ταπεινότητα και με προσοχή από φόβο, πιστεύω, μήπως οι σκέψεις προχωρήσουν σε αδικαιολόγητες γενικεύσεις και αξιώματα.

Το άρθρο του ωστόσο  που διάβασα χθες (22  Σεπτεμβρίου) στο Paideia News με τίτλο  «Η τέχνη που χλευάζει, η ελευθερία που ενοχλεί, ο Χριστός που αποδομεί»,  παρόλο που  είναι καλογραμμένο,  αν εξαιρέσει κανείς τα άστοχα παραδείγματα και τον λαϊκισμό για τον αρχιεπίσκοπο –μπίζενεσμαν (δεν είναι ο αρχιεπίσκοπος το θέμα  μας ούτε σημαίνει ότι το ένα λάθος εξαλείφει το άλλο), λυπούμαι πολύ να παρατηρήσω  ότι αγνοεί  μια βασική πτυχή της υπόθεσης και δεν διακρίνεται για τις συνηθισμένες λεπτές διακρίσεις των προηγούμενων άρθρων του. Συγκεκριμένα, στην επιχειρηματολογία του αγνοεί τρία σημαντικά γεγονότα που έπρεπε από μόνα τους να τον κάνουν να είναι πιο προσεκτικός στις κρίσεις του, πρώτο, ότι  ο καλλιτέχνης είναι καθηγητής και γυμνασιάρχης  σε σχολείο μέσης εκπαίδευσης της Κύπρου  και μάλιστα της υπαίθρου, δεύτερο, ότι δεν είναι βέβαιο ότι έχει κερδίσει τον τίτλο του καλλιτέχνη ακόμα για να δικαιούται αυτή τη μεγάλη ελευθερία, (το ότι ζωγράφισε μερικούς πίνακες δεν σημαίνει ότι πήρε αυτόματα τον τίτλο του καλλιτέχνη, όπως δεν σημαίνει ότι οι απόφοιτοι πανεπιστημίου γίνονται πάραυτα και ipso facto επιστήμονες (αλήθεια, γιατί οι καθηγητές επιστήμονες συνάδελφοί του  δεν δικαιούνται  την ίδια ελευθερία;) και, τρίτο, δεν φαίνεται να λαμβάνει υπόψη στην κρίση του τον εντελώς ακαλαίσθητο και αντιαισθητικό τρόπο με τον οποίο τα έργα είναι ζωγραφισμένα, παρόλο που το παραδέχεται και ο ίδιος.

Από ό,τι ανακοινώθηκε, ο γυμνασιάρχης κλήθηκε σε απολογία από το Υπουργείο Παιδείας υπό την ιδιότητα του εκπαιδευτικού και όχι του ζωγράφου. Δεν ξέρω αν ο κ. Τσούκας είναι από εκείνους που πιστεύουν ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι εντελώς ο ίδιος με εκείνον του φροντιστή, να μεταδώσει δηλαδή ξερές γνώσεις και δεξιότητες στους μαθητές του και  δεν έχει να κάνει τίποτε με την αγωγή και τη διαμόρφωση της συμπεριφοράς του μαθητή. Το Υπουργείο Παιδείας όμως που εργοδοτεί τον γυμνασιάρχη έχει άλλες προσδοκίες από τον καθηγητή γυμνασιάρχη, το ίδιο και οι γονείς που κάθε πρωί παραδίδουν το πολυτιμότερο πράγμα που έχουν, τα παιδιά τους, στους εκπαιδευτικούς, επειδή έχουν τυφλή εμπιστοσύνη σ’ αυτούς ότι λαμβάνουν πρόνοια και σέβονται την σωματική και ψυχική τους ακεραιότητα. Τι θα γίνει αν αύριο ένας ή περισσότεροι γονείς ζητήσουν να μετακινήσουν τα παιδιά τους από το εν λόγω σχολείο, γιατί δεν εμπιστεύονται πλέον τον γυμνασιάρχη; Ποιος θα ευθύνεται αν η συμπεριφορά των μαθητών εκτραπεί ακόμα περισσότερο και αν τα επεισόδια μαθητών να γιορτάζουν την έναρξη του νέου σχολικού έτους πετώντας από τον πρώτο όροφο του σχολικού κτηρίου κλεμμένα κουνέλια και κότες πολλαπλασιασθούν  και επιδεινωθούν;

Ο κ. Τσούκας  αναφέρει στο άρθρο του παραδείγματα κορυφαίων Ελλήνων σοφών και λογοτεχνών, όπως του Σωκράτη, του Αριστοφάνη, του Καζαντζάκη, που σατίρισαν θεούς και σύγχρονά τους πρόσωπα και καταστάσεις για να νομιμοποιήσει το δικαίωμα του περί ου ο λόγος καλλιτέχνη να ζωγραφίζει ό,τι θέλει και με όποιες μορφές θέλει να εκφρασθεί χωρίς να ενδιαφέρεται αν τα έργα του  θίγουν ή προσβάλλουν ή αναστατώνουν ψυχικά πολλούς συνανθρώπους του. Ένας σωστός καθηγητής και μάλιστα γυμνασιάρχης ωστόσο, πιστεύω ότι δεν θα δεχόταν ποτέ να καταχρασθεί την περίσσια ελευθερία που μπορεί να του εκχωρεί το γεγονός ότι παράλληλα με τη δουλειά του ζωγραφίζει.

Και τα τρία παραδείγματα που προτείνει ο κ. Τσούκας στη συνέχεια πιστεύω πως είναι άστοχα. Στο παράδειγμα  από την ελληνική αρχαιότητα συγκρίνει δυο καταστάσεις εντελώς ανόμοιες, την εποχή των αρχαίων Ελλήνων όταν  οι Θεοί τους θεωρούνταν απλοί άνθρωποι με τα ίδια ελαττώματα με μια εποχή σαν τη σημερινή που η θρησκεία είναι ένα από τα πιο βασικά συστατικά στοιχεία της πολιτισμικής μας ταυτότητας;  Στο παράδειγμα του Καζαντζάκη πληγώνει το αίσθημα του μέτρου, όταν μας καλεί έμμεσα να συγχωρήσουμε τον κ γυμνασιάρχη επειδή συγχωρούμε τον Καζαντζάκη βάζοντας έτσι στην ίδια ζυγαριά την προσπάθεια του Καζαντζάκη να αποδώσει την αγωνία του Χριστού να υπερβεί το νόμο της σάρκας και να νικήσει έτσι την ανθρώπινή του φύση με τη ζωγράφιση του Χριστού με εκτεθειμένα τα γεννητικά του όργανα; Το παράδειγμα του  Σωκράτη δεν έχει μόνο την πλευρά της άδικη καταδίκης του σε θάνατο αλλά και την πλευρά της αποστολής που ένιωθε ότι είχε ο Σωκράτης  να σώσει την πόλη από τη μάστιγα των σοφιστών που διέφθειραν τη νεολαία αποδομώντας όλες τις αρετές πάνω στις οποίες θεμελιώθηκε ο ελληνικός πολιτισμός; Με βάση τη λογική του κ. καθηγητή, θα έπρεπε ο Σωκράτης σεβόμενος την ελευθερία των σοφιστών, να τους αφήνει να κάνουν το καταστρεπτικό έργο τους ανενόχλητοι. Αυτός όμως όχι μόνο τους επέκρινε και τους σατίριζε, αλλά υποστήριζε ότι τον έλεγχο των σοφιστών τού τον επέβαλλε το ίδιο το δαιμόνιο., άρα εκτελούσε θεάρεστο έργο κατηγορώντας τους.

Τελειώνοντας θα μπορούσε κανείς να κάνει λόγο για τον αξιέπαινο τρόπο με τον οποίο ο κ. Τσούκας, όπως γράφει, βλέπει τον Χριστό. Τι θα γίνει όμως με εκείνους που  βλέπουν τον Χριστό διαφορετικά και θίγονται από τις ζωγραφιές του κ γυμνασιάρχη; Είμαι βέβαιος ότι ξέρει ότι μερικοί εκεί έξω παρουσιάζουν τους επικριτές του κ. γυμνασιάρχη σαν τους τζιχαντιστές δολοφόνους των δημοσιογράφων του  περιοδικού  Charlie Hebdo  στο  Παρίσι  στις 7 Ιανουαρίου  2015.

*Πρώην Αν. Καθηγητής

 Πανεπιστημίου Κύπρου