ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΙΣ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ*
Είναι ευρέωςγνωστό και αποδεκτό ότι σε συνθήκες που ενέχουν προκλήσεις και αβεβαιότητα, προκύπτουν διάφορες σκέψεις, καθώς και συναισθήματα τα οποία ενδεχομένως να μας δυσκολεύουν. Ένεκα της μεταβαλλόμενης επικαιρότητας, τέτοια συναισθήματα και σκέψεις πυροδοτούνται συχνά. Αναπόφευκτα, έχει επηρεαστεί σημαντικά και ο τομέας της εκπαίδευσης και της παιδείας, με τα παιδιά, τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς να βρίσκονται στον πυρήνα των συμβάντων.
Προκύπτουν λοιπόν καταστάσεις, οι οποίες δεν είναι υπό τον έλεγχο μας και νιώθουμε πολλές φορές υποταγμένοι σε αυτές. Μπορεί επίσης να νιώθουμε ότι χάνουμε τον προσανατολισμό μας, την πορεία μας. Υπάρχουν όμως πράγματα που μπορούν να μας βοηθήσουν να παραμείνουμε εντός της τροχιάς μας.
Οι αξίες μας ως πυξίδα μας στον κόσμο
Σύμφωνα με την βιβλιογραφία, οι αξίες ορίζονται ως επιλεγμένες ποιότητες συμπεριφορών, οι οποίες είναι κατασκευασμένες μέσα από την γλώσσα και την αλληλεπίδραση μας με τον κόσμο. Είναι δυναμικά αναπτυσσόμενες και προσφέρουν μία μορφή εσωτερικής ενίσχυσης στο άτομο (Hayes, Strosahl, & Wilson, 2012). Ουσιαστικά, οι αξίες μας δίνουν κατεύθυνση στη ζωή μας και στον κόσμο. Συνεπώς, κάτω από συνθήκες αβεβαιότητας, έχουμε την ανάγκη να βρούμε την κατεύθυνση μας, ή μάλλον να την επαναπροσδιορίσουμε.
Για ποια πράγματα επιλέγω να νοιάζομαι;
Η πορεία προς την ανακάλυψη των αξιών είναι αέναη. Για να τις εντοπίσετε τόσο εσείς, όσο και τα παιδιά και οι έφηβοι, μπορείτε να υποβοηθηθείτε με ερωτήσεις όπως: «Για ποια πράγματα επιλέγω να νοιάζομαι;», «Πώς θα ήθελα να με περιγράφουν οι άνθρωποι για τους οποίους νοιάζομαι;», «Για ποια πράγματα ζώ;» (Hayes & Ciarrochi, 2015). To παράδοξο είναι ότι οι αξίες μας μπορούν να εντοπιστούν ακόμη και μέσα από οδυνηρές εμπειρίες και καταστάσεις που ενέχουν προκλήσεις (Harris, 2009). Ενώ η αναγνώριση αξιών προσδίδει νόημα και μία μορφή εσωτερικής ενίσχυσης μέσω δράσεων οι οποίες είναι συνεπείς με τις αξίες του ατόμου, συμπεριφορές που δεν συνάδουν με τις αξίες του, είναι λιγότερο επιβραβευτικές (Hayes, Barnes-Holmes, & Roche, 2001). Κατά συνέπεια, κάθε δράση ή συμπεριφορά που κατευθύνεται από τις αξίες του ατόμου, ονομάζεται δεσμευμένη δράση.
Η βιβλιογραφία αναγνωρίζει έξι διαφορετικούς πυλώνες δεσμευμένων δράσεων (Aked, Marks, Cordon & Thompson, 2009):
Σύνδεση με τους άλλους
Είμαστε εν φύσει κοινωνικά όντα. Πάρτε ένα λεπτό και ρωτήστε τον εαυτό σας: «Τι είναι πιο σημαντικό στη ζωή μου;» Η απάντηση σας περιλαμβάνει άλλα άτομα;
Προσφορά και άσκηση θετικής επίδρασης στους άλλους
H προσφορά προς τους άλλους μπορεί να αποτελέσει μία μορφή εσωτερικής ενίσχυσης. Συνεπώς, το να βοηθήσουμε τα νέα άτομα να βιώσουν την εμπειρία της προσφοράς, μπορούν με την σειρά τους να ανακαλύψουν τους δικούς τους αυθεντικούς λόγους για αυτή την δράση.
Σωματική άσκηση
Η σωματική άσκηση μπορεί να αποβεί αρκετά ωφέλιμη για την ζωή του ατόμου. Συγκεκριμένα, το άτομο μπορεί να επωφεληθεί από αυτή, τόσο σε συναισθηματικό, όσο και σε γνωστικό επίπεδο, ανεξαρτήτως ηλικίας (Berman et al., 2012; Lawton, Brymer, Clough, & Denovan, 2017).
Επαφή με το «εδώ και τώρα»
Προϋπόθεση για την δεσμευμένη δράση, είναι να είμαι σε πλήρη επαφή με το παρόν και με αυτό το οποίο κάνω, χωρίς επικριτική στάση προς την εμπειρία μου (Kabat-Zinn, 2003). Δηλαδή όλες μου οι αισθήσεις να είναι ενεργοποιημένες προς την παρούσα στιγμή, στο «εδώ και τώρα». Για τα πιο μικρά παιδιά, μπορεί να είναι βοηθητικό το να τα παροτρύνουμε να εντοπίσουν κάτι που μπορούν να αγγίξουν ή να αισθανθούν, κάτι που μπορούν να μυρίσουν, κάτι που μπορούν να ακούσουν, κάτι που μπορούν να δουν και να γευτούν στον χώρο.
Πρόκληση προς τον εαυτό και μάθηση
Η διαρκής μάθηση, η πρόκληση του μυαλού και η παραγωγικότητα, αναγνωρίζονται ως βασικοί πυλώνες για την ευεξία του ατόμου, ενώ αντιθέτως η αδράνεια μπορεί να έχει αρνητικό αντίκτυπο στη ζωή του (Mousteri, Daly, & Delaney, 2018).
Αυτοφροντίδα
Η αυτοφροντίδα αποτελεί οποιαδήποτε δραστηριότητα προάγει την σωματική, πνευματική και ψυχική μας υγεία. Η αυτοφροντίδα απαιτεί συνειδητή προσπάθεια και εξάσκηση. Μία άλλη σημαντική της παράμετρος είναι η αυτοσυμπόνοια, δηλαδή η επιείκεια προς τον εαυτό μας και η παραδοχή ότι ο συναισθηματικός πόνος, οι προκλήσεις και οι αποτυχίες, είναι μέρος της ανθρώπινης μας φύσης (Harris, 2015).
Σε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη πραγματικότητα, ας παρακινήσουμε τους εαυτούς μας, όσο και τους νέους, να εντοπίσουν και να στραφούν προς τα σημαντικά και ουσιώδη για αυτούς πράγματα: τις αξίες τους.
Άρτεμις Θεοφάνους,
Εγγεγραμμένη Σχολική/Εκπαιδευτική ψυχολόγος (Α.Μ.: 662)
Βιβλιογραφία
Aked, J., Marks, N., Cordon, C., & Thompson, S. (2009). Five ways to well-being: A report presented to the Foresight Project on communicating the evidence base for improving people’s well-being. London: New Economics Foundation.
Barnes-Holmes, S. C. H. D., & Roche, B. (2001). Relational frame theory: A post-Skinnerian account of human language and cognition. Springer Science & Business Media.
Berman, M. G., Kross, E., Krpan, K. M., Askren, M. K., Burson, A., Deldin, P. J., et al. (2012). Interacting with nature improves cognition and affect for individuals with depression. J. Affect. Disord. 140, 300–305. doi: 10.1016/j.jad.2012.03.012
Harris, R. (2009). ACT made simple: A quick-start guide to ACT basics and beyond. Oakland, CA: New Harbinger.
Harris, R. (2015). How to develop self-compassion: In just about anyone. Retrieved from www.ImLearningACT.com .
Hayes L. L. & Ciarrochi, J. (2015). The Thriving Adolescent: Using Acceptance and Commitment Therapy and Positive Psychology to Help Teens Manage Emotions, Achieve Goals, and Build Connection. CA: New Harbinger Publications.
Hayes, S.C, Strosahl, K.D., &, Wilson, K.G. (2012). Acceptance and commitment therapy: The process and practice of mindful change (2nd edition). New York, NY: The Guilford Press.
Kabat-Zinn, J. (2003). Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clinical Psychology: Science and Practice, 10(2), 144–156. doi:10.1093/clipsy.bpg016.
Lawton E, Brymer E, Clough P and Denovan A (2017) The Relationship between the Physical Activity Environment, Nature Relatedness, Anxiety, and the Psychological Well-being Benefits of Regular Exercisers. Front. Psychol. 8:1058. doi: 10.3389/fpsyg.2017.01058
Mousteri, V., Daly, M., & Delaney, L. (2018). The scarring effect of unemployment on psychological well-being across Europe. Social Science Research, 72, 146-169.
