Ψυχική Ανθεκτικότητα: Το κλειδί για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων

ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ*

Είναι πλέον γεγονός ότι η σύγχρονη πραγματικότητα της πανδημίας του κορωνοϊού (COVID-19) την οποία καλούμαστε να ζήσουμε για ακόμα ένα χρονικό διάστημα απροσδιόριστης διάρκειας, έχει αποτελέσει πρόκληση για την ψυχική υγεία των μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων. Κάθε άτομο αποτελεί μια διαφορετική οντότητα, η οποία αντιδρά διαφορετικά σε κάθε κατάσταση. Σε πρωτόγνωρες και ασυνήθιστες καταστάσεις, όπως αυτές που βιώνουμε, η διατήρηση της ψυχικής ισορροπίας του κάθε ατόμου εξαρτάται από την ιδιοσυγκρασία, τις εμπειρίες  αλλά και από τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες στις οποίες βρίσκεται. Συνεπώς είναι φυσιολογικό κάθε άτομο να αισθάνεται ευάλωτο, απογοητευμένο, κουρασμένο, παρακολουθώντας τις εξελίξεις για τη μετάδοση του ιού σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η ανάπτυξη  ψυχικής ανθεκτικότητας, αποτελεί κλειδί στη διαχείριση των αλλαγών στην καθημερινότητα και της τόσο μεγάλης αναστάτωσης που ο καθένας μας καλείται σήμερα να αντιμετωπίσει. Η ψυχική ανθεκτικότητα αφορά την ικανότητα του ανθρώπου για θετική προσαρμογή και ανάκαμψη, παρά τις όποιες δύσκολες καταστάσεις ή εμπόδια προκύπτουν. Η ψυχική ανθεκτικότητά δεν είναι μια ικανότητα με την οποία κάποιος απαραίτητα γεννιέται, αλλά πρόκειται για μια δεξιότητα η οποία καλλιεργείται μέσα από μια συνεχή διαδικασία, ανεξαρτήτως ηλικίας.

Πώς καλλιεργείται η ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών;

• Είναι σημαντικό να βοηθήσετε τα παιδιά να αναγνωρίσουν ότι κατέχουν διάφορες ικανότητες και εσωτερικές δυνάμεις. Εντοπίστε τις ικανότητες και τις δυνάμεις αυτές σε καθημερινές καταστάσεις ή σε δύσκολες συνθήκες καθώς και τους αποτελεσματικούς τρόπους  με τους οποίους τις διαχειρίστηκαν
• Ανάπτυξη θετικών συναισθηματικών δεσμών μέσα και έξω από την οικογένεια.
• Συζητήστε με τα παιδιά ότι οι δυσκολίες ή οι προκλήσεις που προκύπτουν αποτελούν ένα αναπόσπαστο μέρος της ζωής. Θυμηθείτε και συζητήστε με τα παιδιά για περιπτώσεις, όπου στο παρελθόν κατάφεραν να διαχειριστούν αποτελεσματικά άλλες αλλαγές ή δύσκολες καταστάσεις. Μέσα από το μοίρασμα σκέψεων και συναισθημάτων, ενισχύεται η ψυχική ανθεκτικότητα.
• Βοηθήστε τα παιδιά να αναπτύξουν ικανότητες επίλυσης προβλήματος. Με αυτό τον τρόπο, μαθαίνουν να επιμένουν για την επίτευξη των στόχων τους, ανεξάρτητα από τα εμπόδια ή τις αποτυχίες που ίσως παρουσιαστούν. Ενθαρρύνετε τα παιδιά να σκεφτούν πιθανές λύσεις σε διάφορα προβλήματα ή πιθανά σενάρια αν εφαρμόσουν τις παραπάνω λύσεις.
• Ενθαρρύνετε την αυτονομία και την ανεξαρτησία των παιδιών. Εμπιστευτείτε τις ικανότητες τους και επιτρέψετε τους να κάνουν λάθη και να προσπαθήσουν ξανά και ξανά. Επαινέστε την προσπάθεια.

• Ενθαρρύνετε τα παιδιά να εκφράσουν τα συναισθήματα τους και να μοιραστούν μαζί σας τους οποιουσδήποτε προβληματισμούς. Με αυτό τον τρόπο χτίζεται μια αίσθηση συναισθηματικής ασφάλειας στην οικογένεια. Είναι σημαντικό να μην υποτιμήσετε τις ανησυχίες των παιδιών ή να ασκείτε κριτική όταν μοιράζονται τα συναισθήματα τους μαζί σας. Επιτρέψετε στα παιδιά να εκφράσουν όλα τα συναισθήματα, χωρίς να αντιστέκονται ή να καταπιέζουν τα δυσάρεστα.

Όσο τα παιδιά μεγαλώνουν και γίνονται έφηβοι, αυξάνονται και οι καθημερινές προκλήσεις που καλούνται οι γονείς τους να αντιμετωπίσουν. Ωστόσο, η μεγαλύτερη πρόκληση για αυτούς είναι να αποδεχτούν ότι τα παιδιά τους μεγαλώνουν και μπορούν  σταδιακά να σταθούν ανεξάρτητα στα επόμενα βήματα της ζωής τους. Καλλιεργώντας λοιπόν τη ψυχική ανθεκτικότητα των εφήβων, τους προετοιμάζετε να προσαρμοστούν επιτυχώς και να αντιμετωπίσουν τυχόν προκλήσεις που αναδύονται μπροστά τους.

Βιβλιογραφία

Wolin, J., & Wolin, S. (1993). The resilient self: How survivors of troubled families rise above adversity. New York, NY: Villard Books

Khanlou, N., & Wray, R. (2014). ‘A whole community approach towards child and young resilience promotion: A review of resilience literature.’ International Journal of Mental Health and Addiction 12, 64-79.

Resiliency: Strategies for Parents and Educators,” Virginia Smith Harvey, Helping Children at Home and School II: Handouts for Families and Educators, NASP, 2004

Taket, A. R., Nolan, A., & Stagnitti, K. (2014). Family strategies to support and develop resilience in early childhood. Early Years, 34(3), 289-300.

*Εγγεγραμμένη Σχολική/Εκπαιδευτική Ψυχολόγος (Α.Μ.671)