ΤΗΣ ΣΑΝΤΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ*
Αναμφίβολα, η πανδημία έχει επιφέρει σωρεία αλλαγών στο πλανητικό μας χωριό, αποπροσανατολίζοντας και χαράζοντας μια εκ διαμέτρου αντίθετη τροχιά στην καθημερινή πορεία της ανθρωπότητας, μετασχηματίζοντας και μεταβάλλοντας άρδην ισορροπίες, μέτρα και σταθμά, που άλλοτε ήταν γνώριμα. Έχοντας όλοι επωμισθεί ένα βαρύτατο φορτίο για δώδεκα και πλέον μήνες μιας πορείας γεμάτης από φόβο, αβεβαιότητα, θλίψη, μελαγχολία, μοναξιά, απομόνωση, ανασφάλεια και αγωνία για το τι μέλει γενέσθαι, πολλοί έχουν αναρωτηθεί: Θα τα καταφέρουμε;
Αρκετές δυσοίωνες προβλέψεις έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς από διακεκριμένους επιστήμονες, όπως είναι και ο Δρ. Άντριαν Τζέιμς, προέδρου του Βασιλικού Κολεγίου Ψυχιατρικής της Βρετανίας. Όπως αναφέρει «η πανδημία αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για την ψυχική υγεία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και δυστυχώς οι συνέπειες της θα γίνονται εντονότερες και πιο αισθητές για χρόνια, αφότου καταφέρουμε να την ελέγξουμε».
Σύμφωνα με στατιστικά δεδομένα, δέκα εκατομμύρια άνθρωποι, εκ των οποίων 1,5 εκατ. παιδιά, χρήζουν ψυχολογικής υποστήριξης αποκλειστικά εξαιτίας της υγειονομικής κρίσης. Άγχος, νευρικότητα, ανασφάλεια και κατάθλιψη ένεκα της κοινωνικής απομόνωσης, της καραντίνας, της ασθένειας τους, ή και οικείων τους, είναι ορισμένα από τα χαρακτηριστικά που παρατηρούνται σε νέους και όχι μόνο. Τα άτομα που έχουν νοσήσει συχνά διατυπώνουν την άποψη ότι αισθάνονται σαν να περιβάλλονται από κοινωνικά τείχη, που θυμίζουν τη γνωστή Σπιναλόγκα.
Εκ των πραγμάτων λοιπόν, οι ενήλικες καλούνται να ενδυναμώνουν και να ενισχύουν θετικά τα παιδιά και τους εφήβους, ώστε να διαχειριστούν πρωτόγνωρες συνθήκες. Αρχικά, είναι σημαντικό να υπενθυμίζουν ότι η κατάσταση αυτή είναι παρωδική και θα ξεπεραστεί. Η επαφή με το σχολείο δια ζώσης ή και διαδικτυακά βοηθά τους μαθητές να παραμένουν ενεργοί, να εξασκούν νοητικές λειτουργίες και να τηρούν καθημερινά ένα πρόγραμμα μελέτης. Η επικοινωνία εκπαιδευτικού και γονέα είναι απαραίτητη και βοηθητική σε αυτή την περίπτωση. Θέματα που προκύπτουν είναι σημαντικό να επισημαίνονται και να συζητούνται.
Κατά δεύτερον, οι ενήλικες που παραμένουν στο σπίτι έχουν την ευκαιρία να συνομιλήσουν περισσότερο με τα παιδιά, εντοπίζοντας τα θέματα που τους απασχολούν και εφευρίσκοντας τρόπους, ώστε αυτά να κρατάνε τους φίλους και την οικογένεια τους κοντά. Η χρήση της τεχνολογίας μπορεί να βοηθήσει αρκετά προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το γεγονός ότι μια διαδεδομένη μορφή κοινωνικοποίησης και επαφής με τον έξω κόσμο προέρχεται από τα ηλεκτρονικά μέσα και συσκευές. Ωστόσο, σε αυτές τις περιπτώσεις οι ενήλικες καλούνται να παρατηρούν τους νέους και να ενεργούν, όταν διαπιστώνουν περίεργες αντιδράσεις και συμπεριφορές, καθώς οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν εξαιτίας της πολύωρης και υπέρμετρης χρήσης των πολυμέσων είναι αρκετοί.
H χρήση γνωστών εφαρμογών όπως το google family link, kids place, careforteen-parental control, κ.α. καθώς και η επαναφορά ρυθμίσεων στις συσκευές δίνει τη δυνατότητα σε όλους τους σύγχρονους γονείς να εποπτεύουν από απόσταση και να προστατεύουν τα παιδιά τους.
Τρίτον, οι ασκήσεις αυτό-ελέγχου και διαχείρισης του άγχους μπορούν να αποφορτίσουν τους νέους. Οι φράσεις «πάρε το χρόνο σου, ηρέμησε, είμαι δίπλα σου, θα τα καταφέρουμε, σε κατανοώ, κάθε μέρα είναι και μια καινούργια αρχή, σε κάθε πρόβλημα υπάρχει λύση,» κ.α. είναι βοηθητικές. Ο κύκλος επίλυσης ενός προβλήματος είναι μια διαδικασία που ξεκινά από τους ενήλικες και αποτελεί πολύτιμο εργαλείο στη φαρέτρα των γονέων. Ο εντοπισμός του προβλήματος, ο διάλογος, ο ανά-στοχασμός και τέλος η εξεύρεση λύσης είναι μέρος της διαδικασίας.
Τέταρτον, η σωματική άσκηση και η υγιεινή διατροφή μπορούν να αποφορτίσουν σώμα και πνεύμα και να συνδέσουν περισσότερο τα μέλη της οικογένειας. Το σώμα κατά τη διάρκεια της άσκησης αποδεδειγμένα απελευθερώνει ενδορφίνες, γνωστές και ως οι ορμόνες της ευτυχίας δημιουργώντας ευεξία στον οργανισμό. Το περπάτημα, χαλαρό τρέξιμο, ακόμη και η άσκηση στο σπίτι είναι αγχολυτικά.
Πέμπτον, οι γονείς καλούνται να επιλέξουν στρατηγικά τις μάχες και τα θέματα διαφωνίας στο σπίτι. Η θετική αναγνώριση, ο ενθουσιασμός στα επιτεύγματα των νέων, π.χ. Μπράβο που διάβασες τα μαθήματα σου, συγχαρητήρια που τακτοποίησες το δωμάτιο σου, κ.α. ενισχύει θετικά την αυτοπεποίθηση των παιδιών.
Συνεκδοχικά, η δυνατότητα πρόσβασης σε υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας αποτελεί ένα μέλημα ζωτικής σημασίας και οι σύγχρονες κυβερνήσεις είναι σημαντικό να πληροφορούν και να θωρακίζουν τους πολίτες προς αυτή την κατεύθυνση, να ενισχύουν εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές με επιμορφωτικές δράσεις, να γνωστοποιούν τους φορείς στους οποίους δύναται να αποταθούν για βοήθεια και να παρέχουν δωρεάν προγράμματα ψυχικής φροντίδας.
Άλλωστε οι συνθήκες προσαρμογής σε μια «Νέα Κανονικότητα», καταδεικνύουν ότι δεν μπορεί να υπάρξει υγεία χωρίς ψυχική υγεία.
*Καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας
MSc Εκπαιδευτικής Ηγεσίας και Διοίκησης
