ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΜΠΑΡΡΗ*
Μαζί με την ελπίδα και την ευχή ν’απαλλαγούμε από τα τόσα προβλήματα που εδώ και 2 χρόνια βίωσαν τα σχολεία εξαιτίας της πανδημίας, έχει ήδη ξεκινήσει η προετοιμασία για τη νέα σχολική χρονιά προσδοκώντας ότι τα πράγματα όσον αφορά το Δημόσιο Σχολείο θα πάνε καλύτερα ή έστω θα προχωρήσουν ένα βήμα παραπάνω. Θέλω πολύ να είμαι αισιόδοξος, το δηλώνω, αλλά αδυνατώ να το τεκμηριώσω καθώς το Υπουργείο, οι δομές, οι νοοτροπίες, οι πρακτικές παραμένουν οι ίδιες.
Το βάρος όπως πάντα θα πέσει στους ώμους των Διευθυντών των Σχολείων από τους οποίους η πολιτεία απαιτεί τα πάντα, χωρίς να τους παραχωρεί τα αναγκαία εφόδια και την εξουσία. Σε ένα σύστημα που παραμένει συγκεντρωτικό και συντηρητικό, ο Διευθυντής όσο και να προσπαθεί να εφαρμόσει αλλαγές, να ασκήσει την πιο σύγχρονη διοίκηση, να υλοποιήσει το όραμά του για ένα σύγχρονο, δημοκρατικό και ανθρώπινο σχολείο, βρίσκει πάντα απέναντι του ανθρώπους που τον θέλουν εκτελεστή μόνο εγκυκλίων, συχνά ασαφών, υπάκουο δημόσιο υπάλληλο που θα σέβεται κανονισμούς ηλικίας όση έχει η Κυπριακή Δημοκρατία, να μην παρεκκλίνει, να εκτελεί τα τυπικά του καθήκοντα, να καταγγέλλει τους ανυπάκουους και ασυνεπείς εκπαιδευτικούς και να διεκπεραιώνει εντός του καθορισμένου χρόνου όλες τις γραφειοκρατικές διαδικασίες που το σύστημα επιβάλλει. Με τον τρόπο αυτό το σύστημα φθείρει και εξουθενώνει το Διευθυντή ο οποίος αδυνατεί να βρει χρόνο για τα πιο σημαντικά, να υλοποιήσει το όραμά του και να καταστεί ηγέτης στη Σχολική του Μονάδα και για τους εκπαιδευτικούς και για τους μαθητές του.
Το πρόβλημα είναι ξεκάθαρο: Το Εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου απαιτεί ένα Διευθυντή διαχειριστή εξουσίας όπως αυτή ορίστηκε πριν 50 χρόνια ένα δυστυχή Δημόσιο Υπάλληλο που την αξία του θα την αποδείξει με την εφαρμογή εγκυκλίων και κανονισμών ξεπερασμένης εποχής, ενώ η εποχή μας απαιτεί ένα διευθυντή με σύγχρονες αντιλήψεις, με ανοικτό πνεύμα, με όραμα για ένα Σχολείο που να συνάδει με τις ανάγκες του 21ου αιώνα και συμβατό με τις αντιλήψεις της σημερινής νεολαίας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα κάνει ότι θέλουν τα παιδιά.
Για όνομα του Θεού, πρέπει επιτέλους να γίνει κατανοητό, ότι τα πράγματα έχουν αλλάξει και ας μη μείνουμε αγκυλωμένοι στα παλιά που αυτά άλλωστε σ’όλους τους διεθνείς μαθητικούς διαγωνισμούς μας φέρνουν πάντα στην τελευταία θέση.
Τι χρειάζεται να γίνει λοιπόν;
A) Από την πλευρά της πολιτείας
Απαραίτητα το Υπουργείο και γενικότερα η πολιτεία πρέπει να εμπιστευθεί τους Διευθυντές των Δημοσίων Σχολείων και να τους παραχωρήσει όση αυτονομία χρειάζονται για να καταστούν ηγέτες που θα κατευθύνουν απρόσκοπτα τη σχολική τους Μονάδα και θα υλοποιήσουν το όραμα για ένα Σχολείο που η εποχή απαιτεί: Σχολείο ελεύθερο, δημοκρατικό, ανθρώπινο, πολυπολιτισμικό χωρίς διακρίσεις, ένα σχολείο ανοιχτό στην τοπική και ευρύτερη κοινωνία την οποία θα υπηρετεί, θα ανταγωνίζεται επωφελώς και από την οποία θα παίρνει. Δεν είναι η εποχή για κλειστά σχολεία, απομονωμένα φρούρια των οποίων ο Διευθυντής θα αυτοϊκανοποιείται επειδή υπάρχει ησυχία, τα παιδιά μπαίνουν στις τάξεις, φοράνε τα ρούχα που τους επιβάλλονται και κάθε μέρα ξυρίζονται. Αυτός είναι ο εύκολος δρόμος, ο δύσκολος είναι ν’ανοίξεις τα σχολεία και τότε να πετύχεις.
Επιτέλους να γίνει κατανοητό ότι το πρόβλημα μας είναι ότι ως Υπουργείο, ως Εκπαιδευτικό σύστημα και ως Διευθυντές όλοι καταντήσαμε διαχειριστές. Γίνεται διαχείριση, αλλά δεν παρέχεται παιδεία. Με αυτόν τον τρόπο συντηρούμε και αναπαράγουμε αυτό που χαρακτηρίζει την Κυπριακή κοινωνία: την έλλειψη Παιδείας σ’ όλους τους τομείς και σ’ όλες τις εκφάνσεις της ζωής.
Ας κάνει λοιπόν η πολιτεία το απαραίτητο βήμα: Να παραχωρήσει την απαραίτητη διοικητική και οικονομική αυτονομία για να πάμε μπροστά με αξιοπρεπείς και δυνατούς διευθυντές που δεν θα υπακούουν και θα λογοδοτούν συνέχεια είτε στην κεντρική εξουσία είτε στις Σχολικές Εφορείες μπροστά στις οποίες εξευτελίζονται καθημερινά, όταν τους εκλιπαρούν με διατακτικά ζητώντας 50 ή 100 ευρώ για ανάγκες του σχολείου.
To λέμε χρόνια τώρα, αλλά η πολιτεία κωφεύει. Χωρίς την παραχώρηση αυτονομίας στα σχολεία, ενίσχυση του ρόλου των Διευθυντών και περιορισμό της εξουσίας των Εφορειών, τα Δημόσια Σχολεία δεν έχουν μέλλον. Δεν μπορεί να εμπιστεύεσαι κάποιον να καθοδηγεί και να ηγείται 500-800 μαθητών αλλά να μην του δίνεις τη δύναμη (διοικητική και οικονομική) για να επιλύει τα καθημερινά προβλήματα χωρίς διατακτικά, χρονοβόρες διαδικασίες, αλλά και οικονομική σπατάλη.
Τα σχολεία θέλουν σιγύρισμα. Είναι λανθασμένη η άποψη ότι οι αυστηρότεροι κανονισμοί, οι συχνότερες εξετάσεις και η αύξηση των μέτρων ελέγχου και των ποινών, θα επιλύσουν προβλήματα και θα περιορίσουν παραβατικότητες.
Πρέπει επίσης να ενισχυθούν τα σχολεία με επιπλέον προσοντούχους συμβούλους και εκπαιδευτικούς ψυχολόγους που να προλαμβάνουν ή να επιλύουν προβλήματα που ολοένα και αυξάνονται. Σ’ ένα περιβάλλον επικοινωνίας, μέσα σε ανθρώπινο και σωστό σχολικό κλίμα όλα θα μειωθούν.
Τέλος εξαιρετικά ωφέλιμο θα είναι να θεσμοθετηθεί αυτοαξιολόγηση των σχολικών μονάδων με το τέλος κάθε σχολικής χρονιάς και ταυτόχρονα η Πολιτεία να δώσει την εξουσία στις Διευθύνσεις ώστε να κάνουν μετά τις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις για βελτίωση της Σχολικής Μονάδας.
Β) Από την πλευρά των Διευθυντών
Δεν είναι όμως αρκετό να απαιτούμε και να κρίνουμε μόνο την εξουσία. Έχουμε και οι Διευθυντές των Σχολείων τεράστια ευθύνη. Είναι εξαιρετικά απογοητευτικό συνάδελφοι Διευθυντές να εκλιπαρούν συνεχώς την αποστολή εγκυκλίων και για τα πιο μικρά και ασήμαντα προβλήματα. Όταν μόνος σου ζητάς τον έλεγχο, την ποδηγεσία και την υποτέλεια, είναι σίγουρο ότι θα την έχεις.
Είναι επίσης απογοητευτικό συνάδελφοι Διευθυντές (συχνά νέοι ηλικιακά) να μένουν προσηλωμένοι σε παλιές πρακτικές και τακτικές «επιτυχημένων» Διευθυντών του 1960,70,80 χωρίς να αντιλαμβάνονται τις αλλαγές που συμβαίνουν γύρω τους.
Με την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς καλό θα ήταν να προσπαθήσουν όλοι αφού πρώτα ενημερωθούν για τις σύγχρονες αντιλήψεις Εκπαιδευτικής Διοίκησης, να καταστούν ηγέτες και όχι γραφειοκράτες διεκπεραιωτές και να αγωνιστούν με αξιοπρέπεια και αυτοπεποίθηση, χωρίς ανασφάλειες και ευθυνοφοβίες να φτιάξουν τα νέα σχολεία του 21ου αιώνα. Σχολεία που δεν θα μοιάζουν ούτε με στρατόπεδα ούτε με βυζαντινά μοναστήρια, αλλά σχολεία που θα είναι χαρούμενα με καλό σχολικό κλίμα, με όμορφο σχολικό περιβάλλον, με ευτυχισμένους μαθητές και καθηγητές που θα ζουν εκεί, σχολεία χωρίς μιζέρια και αυταρχικότητες, αλλά με σωστή επικοινωνία και αγάπη, κάτι που θα εξαφανίσει και τις όποιες παραβατικότητες. Σχολεία με μειωμένη σχολική αποτυχία χωρίς διακρίσεις και περιθωριοποιήσεις. Σχολεία με σύγχρονους εσωτερικούς κανονισμούς του οποίους θα προσυπογράφουν τα μαθητικά συμβούλια και οι Σύνδεσμοι Γονέων και οι οποίοι σταθερά θα τηρούνται.
Με όλα αυτά, εύχομαι καλή σχολική χρονιά σ’όλους τους συναδέλφους εκπαιδευτικούς και διευθυντές και κάθε πρόοδο στο Δημόσιο Σχολείο για το οποίο θέλω πολύ να είμαι αισιόδοξος. Με τη συνεργασία όλων θα λειτουργήσει καλύτερα έτσι ώστε να μπορέσει να θεραπεύσει όλα όσα επέφερε η καταστροφική πανδημία, ιδιαίτερα στα παιδιά μας.
*Επίτιμος Πρόεδρος Συνδέσμων Ελλήνων Διευθυντών
Μέσης Εκπαίδευσης Κύπρου
