Η διαμόρφωση της ελληνικής πολιτιστικής ταυτότητας στην Κύπρο


Και ο έμμεσος ρόλος της τουρκικής κουλτούρας

ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*  

Κάτι που, νομίζω, έκανε εντύπωση σχετικά με τη  δημόσια αντίδραση της ελληνοκυπριακής κοινής γνώμης  στο πρόβλημα που ανέκυψε πρόσφατα με την απόφαση του ΥΠΠΑΝ, πρώτα, να σχίσει μια σελίδα και, ύστερα, να αποσύρει το βιβλίο των Αγγλικών της Β Λυκείου, ήταν  η πολύ ευρεία ομοφωνία στην καταδίκη αυτών των αποφάσεων. Σε τούτο βέβαια συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό η δημοκρατική και η πολιτιστική ευαισθησία της μεγάλης πλειονότητας της Ε/Κ κοινότητας. Θεώρησαν την  ενέργεια αυτή ως απαράδεκτη ένδειξη ελλείμματος πολιτισμού και δημοκρατίας.

Πιστεύω ωστόσο πως η ευρύτατη αυτή ομοφωνία είναι σε μεγαλύτερο βαθμό αποτέλεσμα  της ειδικής σχέσης  της ελληνικής πολιτιστικής ταυτότητας, όπως αυτή διαμορφώθηκε τους έξι τελευταίους αιώνες, με την τουρκική κουλτούρα. Η σχέση αυτή διαμόρφωσε την αντίληψη  πως  οτιδήποτε είναι τουρκικό αποτελεί ακριβώς τον αντίποδα προς ό,τι είναι ελληνικό. Αυτό εξηγεί γιατί η πλειονότητα του κυπριακού ελληνισμού δεν μπόρεσε  να  δεχθεί ότι ένα ελληνικό υπουργείο παιδείας έκανε κάτι παρόμοιο προς εκείνο που έκαναν οι Τούρκοι επί τουρκοκρατίας και προς εκείνο που επαναλαμβάνει σήμερα η τουρκοκυπριακή διοίκηση με το σχίσιμο σελίδων από τα βιβλία Θρησκευτικών και Ιστορίας που προορίζονται για  τα ελληνόπουλα του Γυμνασίου Ριζοκαρπάσου. Αντέδρασε σ’ αυτό έντονα η πολιτιστική τους ταυτότητα.

Την άποψη αυτή επιβεβαιώνουν, πιστεύω,  πρώτα,  οι νεότερες θεωρίες σχετικά με το τι είναι πολιτιστική ταυτότητα, ποια είναι τα συστατικά της και πώς διαμορφώνεται,  και δεύτερο, τα πολλά παραδείγματα αυτού του είδους συμπεριφοράς στην πολιτιστική ιστορία της Κύπρου.

 Ο κοινωνιολόγος και θεωρητικός του πολιτισμού  S.Hall  εξηγεί πως η  διαμόρφωση της πολιτιστικής ταυτότητας ενός έθνους επηρεάζεται όχι μόνο από την ταυτότητα άλλων λαών αλλά ακόμα και από τη διαμετρικά αντίθετη ιδιότητα του έθνους  το οποίο αποτελεί γι’ αυτό τον  Άλλο. Για την Ελλάδα  ο κατ΄εξοχήν  Άλλος είναι η Τουρκία. Γράφει ο S.Hall: “Είναι μέσω της σχέσης  προς το Άλλο, προς αυτό που δεν είναι, προς αυτό που λείπει, προς αυτό που έχει κληθεί ως το αντίθετο συστατικό του, που η θετική σημασία οποιουδήποτε όρου και επομένως  η ταυτότητα μπορεί να κτισθεί, (S.Hall (1996) Introduction .Who needs identity?,S.Hall and P.D.Gay(Eds)Questions  ofCultural Identity.London:Sage, 4-5).

Πολύ ενδεικτικά είναι επίσης  τα παραδείγματα. Στην πολιτιστική ιστορία της Κύπρου βρίσκουμε πολλά παραδείγματα αυτού του είδους αντίδρασης. Η αντίδραση παρουσιάζεται με δυο τρόπους, είτε ως αρνητική αντίδραση σε κάτι πολιτιστικά ή κοινωνικά οπισθοδρομικό, που ταιριάζει μόνο στους Τούρκους, είτε ως θετική αντίδραση (προσπάθεια για βελτίωση)σε κάτι που παρουσιάζει την Ελλάδα πολιτιστικά κατώτερη  από την Τουρκία, για παράδειγμα, κατάταξη της εκπαίδευσής της ή άλλου πολιτιστικού τομέα σε κατώτερη θέση από την Τουρκία).

Ιδιαίτερα έντονη και συχνή ήταν αυτού του είδους η αντίδραση στις πόλεις της Κύπρου  κατά τη διάρκεια των πρώτων πενήντα χρόνων της Αγγλοκρατίας(1878-1931) τόσο για συναισθηματικούς λόγους (κάθε φορά που έβλεπαν μια άσχημη κατάσταση -ακαταστασία, ακαθαρσία στους δρόμους, κακογουστιά, πολιτιστική καθυστέρηση -οι εφημερίδες διαμαρτύρονταν πως αυτά θυμίζουν «τουρκοχώρι»), όσο και για συμβολικούς/πολιτικούς λόγους (ήθελαν να δείξουν στους κατακτητές πως αυτοί ήταν ευρωπαίοι και επομένως δικαιούνταν καλύτερης πολιτικής μεταχείρισης).

Παραθέτω στη συνέχεια τρία αποσπάσματα από ελληνικές εφημερίδες της Κύπρου της εποχής αυτής για να δείξω παραστατικά αυτή τη στάση.

  1. Από την εφημερίδα Σάλπιγξ, 31 Αυγ.1898,σ.2.

Σήμερον τα πάντα μετεβλήθησαν και εις αένναον ευρίσκονται επί το βέλτιον μεταβολήν. Απετινάχθη η τουρκική νάρκη η ασφυκτικώς τα πάντα  περιβάλλουσα  και περιεχύθη παντού η ζωή. Αι οδοί, όσαι ην δυνατόν, ηυρύνθησαν. Αι αγοραί ετακτοποιήθησαν.  Νέαι οικοδομαί οικιών και καταστημάτων κατέστησαν κεντρικά και ευρωπαϊκής καλλονής μέρη απόκεντρα άλλοτε.

2.Από την εφημερίδα Ισότης, 12 Απρ.1930 σ.3.

Ο δήμαρχός μας, άνθρωπος με θάρρος της γνώμης και των έργων, εις ελάχιστον καιρόν…..έκαμε την Λευκωσίαν διαφορετικήν. Αφού εχάλασε πούζες μέσα  σε κεντρικούς δρόμους…εφρόντισε να λείψουν οι τουράδες, οι οποίοι επαρουσίαζαν την πόλιν μας στους ξένους ως άλλην χαμητικήν Θεσσαλονίκην.

3. Από την εφημερίδα  Αλήθεια, 22 Σεπτ. 1906, σ.1.

Φρικώδης και αυτόχρημα απελπιστική  η κατάστασις της πόλεως. Η καθαρωτέρα άλλοτε ασυγκρίτως  των κυπριακών πόλεων δεν είναι τώρα υπερβολή, αν είπη τις ότι είναι η ρυπαρωτέρα….μίαν πόλιν βρωμεράν σαν τουρκοχώρι.

 Τα πιο πάνω παραδείγματα αναφέρονται στις αλλαγές που οι Ελληνοκύπριοι επέφεραν στο οδικό δίκτυο, τα δημόσια και ιδιωτικά κτήρια, στην καθαριότητα και την εμφάνιση  των  πόλεών  τους. Ανάλογα επιχειρήματα χρησιμοποίησαν επίσης όταν αντιδρούσαν σε φαινόμενα καθυστέρησης στην αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας, οικονομίας,  εκπαίδευσης και τρόπων διαβίωσης. Η φιλοδοξία για ανάπτυξη του πολιτισμού ήταν τόσο μεγάλη, ώστε αναβαθμίστηκε σε ένα είδος ιδεολογήματος(για περισσότερα βλέπε  το άρθρο μου Το ιδεολόγημα του πολιτισμού, Πρακτικά του Δ Διεθνούς Κυπρολογικού Συνεδρίου, Απρ. 2008, Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών,2012).

*Πρώην Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










998