ΤΗΣ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ*
Η Γ΄ Τάξη Λυκείου και η προετοιμασία των μαθητών για τις Παγκύπριες εξετάσεις, αποτελεί έναν ατέλειωτο μαραθώνιο έντασης και άγχους. Συμβολίζει το φινάλε της πρώτης τους ακαδημαϊκής ζωής που θα τους ανοίξει τις πόρτες στο μέλλον, και αυτή ακριβώς η καθοριστικότατα είναι που κάνει τις τελικές εξετάσεις και την προετοιμασία για αυτές ακόμη πιο στρεσογόνες.
Ένας σημαντικός αριθμός μαθητών από τις πρώτες εβδομάδες της ακαδημαϊκής χρονιάς βιώνουν την εξάντληση, κάτι που μπορεί να δικαιολογηθεί εάν λάβουμε υπόψη το πιεσμένο πρόγραμμα μελέτης τόσο κατά τις σχολικές όσο και τις απογευματινές ώρες, ενώ οι προσδοκίες φαίνεται να «ζαλίζουν» πολλούς από αυτούς. Από τη μία οι δικές τους προσδοκίες για το τί θέλουν να επιτύχουν, και συγχρόνως οι προσδοκίες των γύρω τους και κυρίως της οικογένειάς τους σχετικά με το πού επιθυμούν να φτάσουν. Την ίδια στιγμή, ο ανταγωνισμός κλιμακώνει την πίεση που νιώθουν οι τελειόφοιτοι μαθητές, αφού οι υποψήφιοι είναι πολλοί και οι θέσεις συγκεκριμένες, με τους υψηλότερους βαθμούς να αποτελούν το μοναδικό κριτήριο ένταξης στις Πανεπιστημιακές Σχολές (Giannopoulou, 2019; Giannopoulou, 2019; Liodaki & Liodakis, 2016).
Το κοκτέιλ άγχους όμως περιλαμβάνει και άλλα συστατικά που προσθέτουν ανησυχία στους μαθητές που τρέχουν να προλάβουν την ύλη και να βρεθούν μπροστά στον αγώνα δρόμου του ανταγωνισμού. Σε μια εποχή αλλαγών και σε μια πραγματικότητα περιορισμών λόγω της πανδημίας με όλα τα επακόλουθά της, νέα κεφάλαια άγχους έρχονται να προστεθούν στους ήδη αγχωμένους τελειόφοιτους. Σχετική έρευνα που μελετάει την επίδραση της πανδημίας στη ψυχική υγεία των τελειόφοιτων μαθητών, υποδεικνύει ένα σημαντικό ποσοστό αύξησης 10-15% των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και συμπτωμάτων άγχους στους τελειόφοιτους -όπου όπως αναφέρθηκε και προ λίγου, τα εν λόγω συμπτώματα ήταν ήδη αυξημένα σε αυτό τον πληθυσμό και πριν από την πανδημία- ενώ ανησυχητική είναι η αύξηση του ποσοστού των μαθητών (κατά 10% σε σχέση με προηγούμενες μετρήσεις) που αναφέρει σκέψεις αυτοτραυματισμών και θανάτου (Kaparounaki et al., 2020).
Ενδιαφέρον κρύβουν τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης σε κυπριακό πληθυσμό, όπου σύμφωνα με τα οποία το άγχος που οι κύπριοι πολίτες βίωσαν κατά τον πρώτο εγκλεισμό σχετίζονται σε ένταση με τα αντίστοιχα συναισθήματα ανθρώπων από άλλους λαούς, ωστόσο φαίνεται πως κατά την πανδημία οι Κύπριοι πολίτες σε εντονότερο βαθμό (κατά 10% σε σύγκριση με τις άλλες 77 χώρες που έλαβαν μέρος στην έρευνα) βίωσαν άλλα αρνητικά συναισθήματα όπως θυμό, αβοηθησία και φόβο, κάτι που ενδεχομένως να οφείλεται στο γεγονός ότι τα περιοριστικά μέτρα στη χώρα μας εφαρμόστηκαν με περισσότερη αυστηρότητα και νωρίτερα από άλλες χώρες (Papageorgiou et al., 2021).
Σε συμφωνία, οι έρευνες υποστηρίζουν την ανάγκη παροχής ψυχολογικής υποστήριξης όλου του πληθυσμού, και ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων ομάδων, όπου οι μαθητές και νεαροί ενήλικες αποτελούν μια από αυτές τις ομάδες. Οι ψυχολογικές παρεμβάσεις στην κοινότητα αλλά και στα σχολικά πλαίσια, μπορούν να φανούν σημαντικά ωφέλιμες στη ψυχική τους ευημερία, μέσα από τις οποίες τα άτομα θα ενισχύσουν τις δεξιότητες διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων που αναδύονται από έντονες καταστάσεις (όπως εξετάσεις, πανδημία) και θα νοηματοδοτήσουν την πραγματικότητα μέσα από μια πιο θετική σκοπιά (Mousoulidou et al., 2021).
Η κοινωνική υποστήριξη και οι καλές και ποιοτικές σχέσεις επίσης αποτελούν προστατευτικό παράγοντα στη ψυχική ευημερία τόσο των μαθητών αλλά και του ευρύτερου πληθυσμού, όπου σε δύσκολες στιγμές λειτουργούν ως παράγοντας ασπίδας (Gloster et al., 2017; Panayiotou et al., 2014).
Και ενώ τα επίπεδα άγχους και οι παράγοντες ευαλωτότητας στο σύνολό τους αποτελούν προβληματισμό, περισσότερη ανησυχία προκαλεί η διαπίστωση πως σε μια τόσο δύσκολη πορεία, τα σχολεία δεν είναι εξοπλισμένα με προγράμματα που στοχεύουν την ενίσχυση της ψυχικής ευημερίας των μαθητών. Από την άλλη, οι σχέσεις ως παράγοντας προστασίας, τόσο οι φιλικές όσο και οι οικογενειακές, σε μια εποχή κοινωνικής αποστασιοποίησης και βιασύνης, φαίνεται να χάνουν την επίδρασή τους, καθιστώντας αρκετά παιδιά άοπλα απέναντι στο άγχος…
*Σχολική Ψυχολόγος
Μέλος Συνδέσμου Ψυχολόγων Κύπρου
