Η Κύπρος και η ανακοίνωση της Ένωση Ελλήνων Χημικών για τα Νέα Προγράμματα Σπουδών στη Χημεία

ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΒΑΛΑΝΙΔΟΥ*

Η Ένωση Ελλήνων Χημικών (ΕΕΧ), η επιστημονική ένωση των Ελλαδιτών Χημικών, μετά από συζήτηση και προβληματισμό για τα Νέα Προγράμματα Σπουδών (ΝΠΣ) στο μάθημα της Χημείας –από το Γυμνάσιο μέχρι το Λύκειο- έχει εκδώσει μια τεκμηριωμένη ανακοίνωση σχετικά με το θέμα. Η ανακοίνωση αυτή πρέπει να χαιρετιστεί, γιατί αποδεικνύει τη σημασία που δίνεται από την Επιστημονική Κοινότητα των Χημικών στο θέμα Παιδεία-χημική παιδεία και επιστημονικό εγγραμματισμό, τα οποία αποτελούν απαραίτητα χαρακτηριστικά για τη μόρφωση του σημερινού πολίτη. Το θέμα ενδιαφέρει και την Κύπρο-Υπουργείο Παιδείας γιατί ο αρμόδιος Υπουργός, κατ’ επανάληψη διακηρύττει ότι θα εφαρμόσει τα ΝΠΣ που αποφάσισε για την Ελλάδα το εκεί Υπουργείο Παιδείας. Δαπάνησε, μάλιστα, και δημόσιο χρήμα για τη διοργάνωση πρόσφατα σχετικής ημερίδας για να «πείσει» περί της σημαντικότητας των ΝΠΣ  της Ελλάδας, γιατί, όπως ανακοίνωσε, στοχεύει να τα εισαγάγει στο εκπαιδευτικό μας σύστημα- ως να είμαστε «αποικία» της Ελλάδας! Ως εκ τούτου αξίζει και να μελετήσουμε τι θέλει να προωθήσει ο Υπουργός Παιδείας μας, αλλά και τις αντιδράσεις των συναδέλφων Επιστημόνων της Ελλάδας σε σχέση με το θέμα.

Σχετικά με το ΝΠΣ στο γνωστικό αντικείμενο της Χημείας, η ΕΕΧ, σε μια μελέτη 12 σελίδων, που λαμβάνει υπόψη τις πραγματικότητες αλλά και τις επιστημονικές προσεγγίσεις για ένα αναλυτικό πρόγραμμα/πρόγραμμα σπουδών, χαρακτηρίζει το προτεινόμενο ΝΠΣ «ως ανούσια βερμπαλιστικό» που το περιεχόμενο του είναι αδύνατο να διδαχθεί και να εφαρμοστεί στα σχολεία. 

Από τη μελέτη της ανακοίνωσης [βλέπε πιο κάτω το σύνδεσμο ΕΕΧ] προκύπτει ότι, σοβαρά και σημαντικά ζητήματα που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, όταν εκπονούνται Αναλυτικά Προγράμματα/Προγράμματα Σπουδών, δεν λαμβάνονται υπόψη στα ΝΠΣ για να τα καθιστούν εφαρμόσιμα. Η μελέτη αποτελεί ουσιαστικά ένα κόλαφο στο ΝΠΣ της Χημείας και αποδεικνύει ότι το ίδιο το Πρόγραμμα υποσκάπτει ουσιαστικά τον ίδιο τον Εγγραμματισμό στη χημική επιστήμη και τον Επιστημονικό Εγγραμματισμό –παρά το ότι στοχεύει σε αυτά- σύμφωνα με τις διακηρύξεις σκοπών και στόχων.

 Σημειώνεται ότι τα ισχύοντα Προγράμματα Σπουδών/Αναλυτικά προγράμματα Χημείας [και των άλλων γνωστικών αντικειμένων] αλλά και τα Ωρολόγια Προγράμματα, και στην Κύπρο και στην Ελλάδα, χρειάζονται αλλαγές, και στο περιεχόμενο τους και στις προσεγγίσεις τους, για να επιτευχθούν οι σκοποί και στόχοι, «όλοι οι μανθάνοντες να μανθάνουν» και «ο Επιστημονικός Εγγραμματισμός». Ωστόσο, απαιτείται, η όποια αλλαγή, να λαμβάνει υπόψη απαραίτητους και σημαντικούς  παράγοντες που είναι προϋποθέσεις για να διασφαλιστεί η επιτυχής εφαρμογή και προώθηση τους. [π.χ.υλικοτεχνική και τεχνολογική υποδομή, μέσα και πόρους-υλικούς και ανθρώπινους κλπ] 

Ως εκ τούτου αναμένεται, αν η επιθυμία είναι η επιτυχής εφαρμογή με στόχο την ουσιαστική μάθηση -και όχι για να γίνει απλώς «επίδειξη» προς «εσωτερικούς» ή «εξωτερικούς» παράγοντες (ΕΕ, ΟΟΣΑ, κλπ) ότι «κάτι γίνεται», «κάτι αλλάζει» για να εκταμιευθούν τα κονδύλια-  η εκπόνηση και η εφαρμογή Προγραμμάτων Σπουδών-Αναλυτικών Προγραμμάτων, να λαμβάνει υπόψη τις απαραίτητες προϋποθέσεις για εφαρμογή των επιδιωκόμενων σκοπών και στόχων. Ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα της ασυνέπειας και χάσματος μεταξύ διακηρύξεων και του τι περιλαμβάνουν τα ΝΠΣ (και προδικάζουν το ανεφάρμοστο τους) είναι και τα πιο κάτω: 

1. Αναφέρεται ως σκοπός ο Επιστημονικός Εγγραμματισμός και «η γενίκευση της διαθεματικότητας/διεπιστημονικότητας σε όλα τα γνωστικά πεδία». Ορθώς συμπεριλαμβάνεται στη σκοποθεσία η διεπιστημονικότητα/διαθεματικότητα και ο επιστημονικός εγγραμματισμός. Ωστόσο, για να πετύχουμε τον εγγράμματο επιστημονικά πολίτη, πρέπει: Να απευθυνόμαστε, με τα Αν.Π./Π.Σ. σε «όλους» τους μανθάνοντες, όχι σε «επιλεγμένους». Να ανταποκριθούμε στα ενδιαφέροντα των μανθανόντων και να απαντούμε στο όχι και τόσο σπάνιο ερώτημα τους «γιατί το μαθαίνω αυτό». Όλοι στο σχολείο να διδάσκονται/μαθαίνουν  Φ.Ε./Χημεία. Δυστυχώς, μελέτη των ΝΠΣ δείχνει ότι ΔΕΝ υπάρχει  διαθεματικότητα/ διεπιστημονικότητα στις Φ.Ε., ούτε και σε όλα τα γνωστικά αντικείμενα σχολικού προγράμματος. Οι Φ.Ε. διδάσκονται ως ξεχωριστά γνωστικά αντικείμενα με διαμερισματοποιημένη την προώθηση επιστημονικών εννοιών.
2. Αναφέρεται ότι μέσα από τον Επιστημονικό Εγγραμματισμό θα εισαχθεί και η «Ελληνική PISA» στα πρότυπα της PISA/ΟΟΣΑ-όπου Κύπρος και Ελλάδα  «δεν διακρίνονται για την επιτυχία τους». Παρά το ότι δεν πρέπει να θεωρείται μέτρο ή πρότυπο για διαμόρφωση προγραμμάτων η  PISA/ΟΟΣΑ, γιατί δεν στοχεύει σε ουσιαστική μόρφωση, οι διαμορφωτές των ΝΠΣ υποσκάπτουν και αναιρούν αυτό το στόχο/σκοπό με αυτά που προτείνουν σε σχέση με το τι εξετάζει το PISA-Science. Στο PISA-Science τα ερωτήματα/εξεταστικά δοκίμια αξιολογούν τις εφαρμογές/χρήσεις των Φ.Ε./Χημείας, στην καθημερινή ζωή. Η οντολογία των επιστημονικών εννοιών αξιολογείται μέσα από το συγκείμενο τους (εφαρμογές-χρήσεις τους στην καθημερινότητα, κλπ). Αυτή η δομή και προσέγγιση ΔΕΝ ακολουθείται στα ΝΠΣ για τη Χημεία ή για τα άλλα επιστημονικά γνωστικά αντικείμενα.
3. Εδραίωση της μαθητοκεντρικής προσέγγισης και εποικοδομητισμός-εμπλοκή του μανθάνοντα στη μάθηση του.  Ορθώς αναφέρεται να τεθεί στο επίκεντρο ο μανθάνοντας και να προωθηθεί ουσιαστικά η εποικοδομητική μάθηση. Αυτό σημαίνει ότι ο μανθάνοντας χρειάζεται διάθεση επαρκούς χρόνου για τη δική του εμπλοκή στη διαδικασία οικοδόμησης της μάθησής του και της αλληλοδράσής του με άλλους μανθάνοντες και το διδάσκοντα. Και ο διδάσκοντας, χρειάζεται χρόνο για να εφαρμόσει κατάλληλες διδακτικές προσεγγίσεις για αντιμετώπιση των εμποδίων στη σκέψη του κάθε παιδιού/μανθάνοντα, που αφορούν δυσκολίες και παρανοήσεις. Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η μαθητοκεντρική προσέγγιση χρειάζεται περισσότερο χρόνο από τη δασκαλοκεντρική προσέγγιση. Αλλά δυστυχώς ο διδακτικός χρόνος και οι διδακτικές περίοδοι που προσφέρονται στο ωρολόγιο πρόγραμμα ΔΕΝ αλλάζουν στο μάθημα της Χημείας και ο διδακτικός τους χρόνος παραμένει υποβαθμισμένος σε Ελλάδα και Κύπρο. 
4. Επιπρόσθετα τίθενται και άλλα σοβαρά ζητήματα που θα έπρεπε να ληφθούν υπόψη για την εφαρμογή/προώθηση των ΝΠΣ Χημείας, τα οποία, είτε υποτιμήθηκαν είτε αγνοήθηκαν, όπως: Οι μανθάνοντες προς τους οποίους θα απευθυνθούμε και η ηλικιακή ωριμότητα τους, η  επιστημονική λογική και η προ-απαιτούμενη γνώση (στο ίδιο το γνωστικό αντικείμενο και σε σχετιζόμενα άλλα γνωστικά αντικείμενα), οι καταγραμμένες δυσκολίες και παρανοήσεις, η ακολουθία εννοιών για προώθηση των επιδιωκόμενων επιστημονικών εννοιών/περιεχομένου.  (Δυστυχώς αυτά παρατηρούνται και στα σημερινά Αναλυτικά Προγράμματα Χημείας της Κύπρου)

Όλα αυτά θα πρέπει να προβληματίσουν τους εκπαιδευτικούς που γνοιάζονται για την ουσιαστική μάθηση και προφανώς και την ΟΕΛΜΕΚ/ Σύνδεσμο Καθηγητών Χημείας, την ΠΕΕΧ και Τμήμα Χημείας Παν.Κύπρου αλλά και την Επιθεώρηση Χημείας-και να αντιδράσουν με γνώμονα το καλό της παιδείας.  

[Η σελίδα της ΕΕΧ με την ανακοίνωση της:

https://www.eex.gr/news/anakoinwseis/2730-analutika-programmata-spoudon-ximeias-texniki-meleti ]

 *Phd Παιδαγωγικά