Δάγκωμα φιδιού για την εκπαίδευση και τον πολιτισμό

Αποκλεισμός των ομαδικών μαθημάτων χορωδίας και παραδοσιακής μουσικής από την προκήρυξη διαγωνισμού για πρόσληψη προσοντούχων μουσικών στα Μουσικά Σχολεία

ΤΗΣ ΔΡΑΣ ΑΝΤΡΗΣ ΧΑΤΖΗΑΝΔΡΕΟΥ*

Προκήρυξη διαγωνισμού ΜΕ03-22

Την Τρίτη, 17 Μαΐου 2022, ακριβώς ένα χρόνο μετά την πολύμηνη απεργία των εκπαιδευτικών στα Απογευματινά και Βραδινά Προγράμματα του ΥΠΠΑΝ, ανακοινώθηκε η νέα και πολυαναμενόμενη προκήρυξη διαγωνισμού του υπουργείου για πρόσληψη προσοντούχων εκπαιδευτικών στο πρόγραμμα ΜΟΥΣΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ. Διαδικασία η οποία εφαρμόζεται από το 2013 προσφέροντας απασχόληση σε εκπαιδευτικούς με συγκεκριμένες ειδικότητες στον τομέα της μουσικής (δηλαδή στον τομέα της εκτέλεσης μουσικού οργάνου, της φωνητικής, κτλ.) και κατ’ επέκταση, και εκ των πραγμάτων, σε ανθρώπους του πολιτισμού. Οι εργαζόμενοι προσλαμβάνονται με τη μορφή της αγοράς υπηρεσιών, μορφή η οποία ως γνωστόν εφαρμόστηκε από το 2013 εντεύθεν, αφού από το 2006 (έτος ιδρύσεως των Μ.Σ.) μέχρι το 2013 οι εργαζόμενοι προσλαμβάνονταν με μισθωτή απασχόληση, γεγονός το οποίο διασφάλιζε την πρόσβαση τους στα ταμεία κοινωνικής προνοίας (ενεργειακό, ταμείο αδειών, κτλ.).

Ο φετινός διαγωνισμός ανακοινώθηκε ξανά με τη μορφή της αγοράς υπηρεσιών και ενόσω βρισκόταν σε εξέλιξη διάλογος στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εργασίας μεταξύ των αρμοδίων τμημάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας και των συντεχνιών ΣΕΚ και ΠΕΟ που εκπροσωπούν τους εργαζομένους, σχετικά με την κατάργηση της αγοράς υπηρεσιών στα ΑΒΠ του ΥΠΠΑΝ και την επαναφορά της μισθωτής εργασίας. Ως αποτέλεσμα του εν εξελίξει διαλόγου, στην προγραμματισμένη προκήρυξη του διαγωνισμού για τα Μουσικά Σχολεία προστέθηκε η παράγραφος 4.1.2. με την σημείωση ότι, «[…] το καθεστώτος εργοδότησης δύναται να διαφοροποιηθεί αν και εφόσον προκύψει συμφωνία μεταξύ των αρμοδίων τμημάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας και των συντεχνιών που αντιπροσωπεύουν τους αναδόχους». Το πάγιο, δηλαδή, αίτημα των εργαζομένων στα ΑΒΠ του ΥΠΠΑΝ για επαναφορά της μισθωτής απασχόλησης, άρχισε εν μέρει να διαφαίνεται ως ενδεχόμενο στα Μ.Σ., ιδιαίτερα μετά και από την γνωστή απόφαση του Διοικητικού Δικαστηρίου η οποία κάνει λόγο για λανθασμένη, πεπλανημένη, και ως εκ τούτου άκυρη μετατροπή τους σε αυτοεργοδοτουμενους. Υπενθυμίζεται ότι η δικαστική διαμάχη ξεκίνησε το 2013 με την απόφαση του Δ.Δ. να γνωστοποιείται τον Οκτώβριο του 2020. Η μη συμμόρφωση του κράτους με την απόφαση του Δ.Δ. οδήγησε τους εκπαιδευτικούς σε επ’ αόριστο απεργία η οποία διήρκησε μέχρι τη λήξη της σχολικής χρονιάς, ενάμιση μήνα μετά. Οι συντεχνίες από την πλευρά τους, εκλαμβάνουν την συμπερίληψη της πρόνοιας αυτής ως θετική εξέλιξη προς την κατεύθυνση της οριστικής επίλυσης του ζητήματος με άμεση ισχύ και αναμένει καθορισμό συνάντησης από το ΥΠΠΑΝ για συνέχιση της διαβούλευσης εντός των ημερών. Παράλληλα, η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εργασίας αναμένει τα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων μεταξύ όλων των εμπλεκομένων μέχρι την Τρίτη, 7 Ιουνίου 2022, ημερομηνία συνέχισης της συζήτησης ενώπιον της. 

Τα Εξατάξια Ολοήμερα Σχολεία και το υποχρεωτικό αύριο που υποβόσκει

Η αναλυτική περιγραφή του αντικειμένου της συμβάσης στα Μ.Σ. αναφέρει ότι, «[...] Ο θεσμός, αφενός δίνει τη δυνατότητα σε χαρισματικούς και ταλαντούχους μαθητές που επιθυμούν να ακολουθήσουν την επαγγελματική κατεύθυνση της Μουσικής να προετοιμαστούν κατάλληλα χωρίς να υστερούν σε γενική παιδεία και, αφετέρου, προσφέρει γνώσεις και εμπειρίες στους νέους μέσα από την καλλιέργεια της μουσικής τους παιδείας. Τα Μ.Σ. έχουν σχεδιαστεί μέσα στο πλαίσιο του υφιστάμενου εκπαιδευτικού συστήματος με τη μορφή του Εξατάξιου Ολοήμερου Σχολείου. […] Τα μαθήματα της πρωινής ζώνης διδάσκονται αποκλειστικά από το μόνιμο προσωπικό που διορίζει το ΥΠΠΑΝ. […]». Στα μαθήματα της πρωινής ζώνης (θεωρεία/αρμονία, ανάλυση, ακουστικές δεξιότητες), έχουν από φέτος προστεθεί τα σύνολα της χορωδίας και της παραδοσιακής μουσικής, έχοντας ως αποτέλεσμα τον αυτόματο αποκλεισμό των συγκεκριμένων προσοντούχων εργαζομένων από τα μητρώα ειδικοτήτων των Μ.Σ., ρίχνοντας τους στην ανεργία από την μια στιγμή στην άλλη. Πρόκειται για εκπαιδευτικούς με μέχρι και δεκαέξι χρόνια προϋπηρεσία στην απογευματινή ζώνη των Μ.Σ. και με τεράστια προσφορά στην ευρύτερη πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου. Η μεταφορά των μαθημάτων αυτών στην πρωινή ζώνη και η διδασκαλία τους αποκλειστικά από μόνιμο προσωπικό, έχει ως φυσικό συνεπακόλουθο, δυστυχώς, την μείωση των διδακτικών ωρών των εν λόγω μαθημάτων, με ότι και αν αυτό συνεπάγεται για του μαθητές των Μ.Σ. σε σχέση με την ποιότητα της εκπαίδευσης που τελικά τους παρέχεται. Η άποψη αυτή βεβαίως, δεν αποτελεί μομφή προς τους μόνιμους συναδέλφους οι οποίοι θα κληθούν να αναλάβουν την διδασκαλία των μαθημάτων αυτών, νοουμένου ότι έχουν εξειδίκευση στον συγκεκριμένο τομέα. Αντιθέτως, τα τεκταινομενα παρατίθενται για σοβαρό προβληματισμό και για ενίσχυση της θέσης ότι, η γραμμή που καταγράφεται αυτή τη δεδομένη στιγμή στα Μ.Σ. ενδεχομένως να προδιαγράφει την πορεία που θα ακολουθήσει η ευρύτερη διαχείριση των όποιων εξατάξιων ολοήμερων σχολείων λειτουργήσουν στο προσεχές μέλλον ως υποχρεωτικά. Διαχείριση η οποία πιθανώς να βασίζεται σε ένα ερμαφρόδιτο σύστημα εργοδότησης που στην τελική θα αδικεί ακόμα και το μόνιμο προσωπικό, επιφορτίζοντας το με περαιτέρω ευθύνες και οδηγώντας το στην εξάντληση, με πρόφαση την ανάγκη για περαιτέρω εξοικονομήσεις και περικοπές. Με απλά λόγια, το τι βιώνουν σήμερα παιδιά, γονείς και εκπαιδευτικοί στα Μ.Σ. ίσως να αποτελεί προάγγελο των εκπτωτικών εξατάξιων ολοήμερων σχολείων που σχεδιάζονται ως υποχρεωτικά στη δημόσια παιδεία του αύριο. Η λογική «διπλά σχολεία στην τιμή τους ενός» είναι βεβαίως λογική η οποία απέχει πλήρως από την φιλοσοφία του σωστού εξορθολογισμού και της ποιοτικής αναβάθμισης της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

Επιστημονική και κοινωνική διάσταση

Οι ενδιαφερόμενοι για διδασκαλία στα Μ.Σ. υποβάλλουν αίτηση για διεκδίκηση θέσης στα μητρώα ειδικοτήτων, και μοριοδοτουνται με βάση μετρήσιμα κριτήρια όπως τα ακαδημαϊκά τους προσόντα (πτυχίο, μεταπτυχιακό, διδακτορικό), την εκπαιδευτική τους εμπειρία και προϋπηρεσία, την ικανότητα τους στη διδασκαλία και στην εκτέλεση μουσικού οργάνου η οποία αξιολογείται σε ζωντανή ακρόαση και μικροδιδασκαλια μπροστά από τριμελή επιτροπή, την εμπλοκή τους σε συναφείς δράσεις (συμμετοχή σε σεμινάρια/συνέδρια/ημερίδες, κτλ.), καθώς και την καριέρα τους, δηλαδή την συνεχή καλλιτεχνική τους δράση, την συμμετοχή τους σε συναυλίες/παραστάσεις, και τις βραβεύσεις τους σε διαγωνισμούς, μεταξύ άλλων. Εν ολίγοις, τα Μ.Σ. από ιδρύσεως τους, εργοδοτουν εκπαιδευτικούς ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ, ανθρώπους οι οποίοι από το 2006 προσφέρουν στην αναβάθμιση των σχολείων αυτών μέσα από την εμπειρογνωμοσύνη τους και ταυτόχρονα συμβάλλουν στην πολιτιστική ανάπτυξη του τόπου μέσα από την καριέρα τους και την καλλιτεχνική τους σταδιοδρομία.

Την ίδια στιγμή όμως, παρατηρείται το εξής παράδοξο φαινόμενο: ενώ το ΥΠΠΑΝ επιδιώκει την πρόσληψη εκπαιδευτικών με καλλιτεχνικό υπόβαθρο έτσι όπως αποδεικνύει ο πολύ συγκεκριμένος τρόπος μοριοδοτησης για εξασφάλιση θέσης στα μητρώα ειδικοτήτων του Μ.Σ, εντούτοις εργάζεται και προς την σταδιακή κατάργηση των μητρώων αυτών, με ταυτόχρονες προσλήψεις από τον κατάλογο διοριστεων και διορισιμων. Οι προσλήψεις αυτές αφορούν σε μόνιμο προσωπικό της πρωινής ζώνης το οποίο μετακυλιεται αργότερα στην απογευματινή ζώνη για στελέχωση των Μ.Σ. Αυτό σημαίνει ότι σε βάθος χρόνου, τα Μ.Σ. θα στελεχώνονται εξολοκλήρου από μόνιμους εκπαιδευτικούς της πρωινής ζώνης οι οποίοι θα διορίζονται είτε μέσα από τον κατάλογο διοριστεων, είτε μέσα από τον κατάλογο διορισιμων. Ο κατάλογος διοριστεων δεν προϋποθέτει καμία εξέταση, ούτε γραπτή ούτε άλλη, ενώ ο κατάλογος διορισιμων προϋποθέτει γραπτές εξετάσεις με βαθμολογία σε ψηλή κατάταξη ώστε να υπάρξει σοβαρή πιθανότητα διορισμού. Και η ουσία του προβλήματος καταγράφεται σε αυτό ακριβώς το σημείο: στο ότι το περιεχόμενο της εξέτασης διορισιμων στις οποίες καλούνται να παρακαθήσουν οι εκπαιδευτικοί που τώρα στελεχώνουν τα Μ.Σ., είναι σχεδιασμένο ώστε να εξυπηρετεί τις ανάγκες των μαθητών της μέσης γενικής μουσικής εκπαίδευσης και όχι τις ανάγκες των μαθητών στα Μ.Σ. Με απλά λόγια, οι εξετάσεις αυτές δεν έχουν καμία απολύτως σχέση ούτε με τις ειδικότητες των εκπαιδευτικών στα Μ.Σ. ούτε με την μέχρι τώρα μοριοδοτηση τους στα μητρώα ειδικοτήτων των Μ.Σ. Και αυτό είναι ένα μόνο από τα κάκιστα σημεία της διαδικασίας αυτής: το γεγονός δηλαδή ότι ακόμα και οι υφιστάμενοι εκπαιδευτικοί των Μ.Σ. μετά από χρόνια προϋπηρεσίας, αξιολογήσεων, προσλήψεων, επιτυχιών και επαναπροσληψεων, καλούνται, από τη μια, να παρακαθήσουν σε μια άσχετη με το αντικείμενο τους εξέταση η όποια ακυρώνει πλήρως την καλλιτεχνική τους ιδιότητα και δράση ώστε να επαναδιεκδικησουν μια θέση στα Μ.Σ., και από την άλλη, να ανταγωνιστούν εκατοντάδες άλλους υποψηφίους θεωρητικών και άλλων μαθημάτων μουσικής, οι οποίοι μέσα από την ίδια εξέταση διεκδικούν μια θέση στη μέση γενική μουσική εκπαίδευση και όχι στα Μ.Σ. Όλοι αυτοί οι υποψήφιοι κατατάσσονται στον ίδιο κατάλογο διορισιμων παρόλο που διεκδικούν θέσεις διδασκαλίας σε δυο εντελώς διαφορετικά προγράμματα εκπαίδευσης, επηρεάζοντας ο ένας τις πιθανότητες του άλλου για διορισμό στα δημόσια σχολεία.  

Η σύγκρουση μεταξύ πρωινής και απογευματινής ζώνης που προκαλείται μέσα από μια κοινή εξέταση ανόμοιων πεδίων διδασκαλίας, έχει ως αποτέλεσμα, να βάζει τους εκπαιδευτικούς που εργάζονται στα Μ.Σ. σε δυσμενέστερη θέση, αφού ακόμα και μια ενδεχόμενη επιτυχία τους στις ακατάλληλες για αυτούς εξετάσεις διορισιμων, δεν μπορεί να τους διασφαλίσει τη θέση τους στα Μ.Σ. Εκ των πραγμάτων, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει την τελική κατάταξη των ανθρώπων αυτών στον κατάλογο διορισιμων ο οποίος αναθεωρείται κάθε δυο χρόνια με βάση τις νέες κατατάξεις των κάθε επομένων εξετάσεων, με αποτέλεσμα οι εκπαιδευτικοί που σήμερα στελεχώνουν τα Μ.Σ. να βρεθούν στην ανεργία μετά από σχεδόν δυο δεκαετίες προσφοράς στο δημόσιο σχολείο. Τα πρώτα κρούσματα του φαινομένου αυτού έχουν δυστυχώς καταγραφεί ήδη.

Κλείνοντας, αισθάνομαι την ανάγκη να αναφερθώ στο σπουδαιότερο επίτευγμα των εκπαιδευτικών οι οποίοι αφιέρωσαν τη ζωή τους στο θεσμό των Μ.Σ., επίτευγμα το οποίο δυστυχώς δεν φαίνεται να λαμβάνεται υπόψη από την πολιτεία. Και αναφέρομαι στο γεγονός ότι, οι ίδιοι οι μαθητές που φοίτησαν και φοιτούν στο πρόγραμμα αυτό, αποτελούν αδιαμφισβήτητο τεκμήριο ότι τα Μ.Σ. αποτελούν φυτώρια καλλιτεχνών και καλλιεργημένων ακροατηρίων. Φυτώρια πολιτισμού που πρέπει να τοποθετούνται στον πυρήνα της κυπριακής κοινωνίας ως αναφαίρετο και προσβασιμο δικαίωμα για κάθε πολίτη, και όχι στον πάτο της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας κατάταξης σε σχέση με τα κονδύλια που διατίθενται σε αυτά από τον κρατικό προϋπολογισμό. Φυτώρια πολιτισμού που για σχεδόν δυο δεκαετίες στελεχώνονται από ενεργούς καλλιτέχνες εκπαιδευτικούς, οι οποίοι σύντομα θα αποτελούν είδος υπό εξαφάνιση.

Η εκπαίδευση και ο πολιτισμός βρίσκονται σε αποσύνθεση. Το 2023, είναι καθοριστικό.