ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΒΑΛΑΝΙΔΟΥ*
«Το σχολείο δεν αλλάζει αν αλλάξει μόνο το σχολείο»! (Ανδρέας Καζαμίας)
"Το μεγαλύτερο παιδαγωγικό σφάλμα είναι η αντίληψη ότι το άτομο μαθαίνει μόνο τα συγκεκριμένα ζητήματα που μελετά σε συγκεκριμένη στιγμή " (John Dewey)
Μέσα ένα κυκεώνα παρανομιών που αποκαλύπτουν καθημερινά τα ΜΜΕ η Παιδεία προσπαθεί να βρει το δρόμο και το ρόλο της σε ότι αφορά τη βία και την παραβατική συμπεριφορά. Και είναι δεδομένο πια ότι τα σχολεία στον αιώνα μας δεν αποτελούν το μόνο φορέα προσφοράς μόρφωσης-παιδείας, αφού οι μαθητές/τριες σήμερα είναι δέκτες και ενεργοί δράστες των ΜΚΔ και της κάθε βάσιμης ή μη πληροφορίας/ενημέρωσης που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο. Και βασική παιδαγωγική αρχή για τη διαπαιδαγώγηση σε αρχές και αξίες, είναι το ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ-εντός και εκτός σχολείου και εκπαιδευτικού συστήματος. Προφανώς τα σχολεία διδάσκουν πολύ περισσότερα -και πολύ λιγότερα- από ότι προτίθενται να διδάξουν και οι μανθάνοντες δεν μαθαίνουν όσα διδάσκονται και όπως τα διδάσκονται στα επίσημα προγράμματα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τους παιδαγωγούς υπάρχουν τριών ειδών αναλυτικά προγράμματα σε κάθε σχολείο:
I. Το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα (Official Curriculum):Αυτό που επίσημα διακηρύττεται ότι διδάσκεται- και το οποίο γίνεται προσπάθεια να «αξιολογηθεί με τις διάφορες εξετάσεις
II. Το κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα (Hidden Curriculum) : Αυτό που μαθαίνεται μέσα από τις άγραφες διαδικασίες και μορφές συμπεριφοράς μέσα στο σχολείο και τον κοινωνικό του περίγυρο, όπως εκδηλώσεις και γιορτασμοί, συμπεριφορές –δημοκρατικές ή μη-διδασκόντων/διεύθυνσης σχολείου, γονέων, οι αξίες που προωθεί με το παράδειγμά τους, το όλο συγκείμενο του σχολείου-και του κοινωνικού περίγυρου του.
III. Το «μηδενικό», (Null curriculum) "άκυρο/μη-ισχύον", αναλυτικό πρόγραμμα, αυτό που δεν διδάσκεται, και δεν μαθαίνεται, ενώ θα έπρεπε να διδαχτεί και αυτά που δεν λέγονται, για διάφορους λόγους-ιδεολογικές αντιλήψεις, κοινωνικές προκαταλήψεις, κλπ
Από τα τρία το δεύτερο και το τρίτο είναι αυτά που έχουν την μεγαλύτερη παιδαγωγική επίδραση στο μανθάνοντα και στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και των αξιών που αποκτά. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να προβληματιστούμε για την έξαρση των φαινομένων βίας, από και προς μαθητές/τριες/ή διδάσκοντες. Αυτά τα φαινόμενα διαφόρων μορφών βίας, καταγράφονται συχνότερα πια στα ΜΜΕ προκαλώντας ανησυχία και τη διατύπωση από αρμοδίους και μη, διαφόρων εισηγήσεων για αντιμετώπισή τους. Και δυστυχώς για τους οπαδούς των Κανονισμών, το πρόβλημα δεν λύνεται με περισσότερους κανονισμούς και μέτρα συμμόρφωσης στα σχολεία.
Η αξιότιμη Πρόεδρος της Βουλής, κ.Δημητρίου, που εξέφρασε ενδιαφέρον επί του θέματος, ας προβληματιστεί και η ίδια και οι βουλευτές και οι «διάφοροι ειδικοί», εντός και εκτός Υπ.Παιδείας και σχολείων. Ας λάβουν υπ' όψη τον όλο συγκείμενο, την κοινωνία και τις παρανομίες σε όλα τα επίπεδα, την κοινωνία και τα αδιέξοδα που επιβάλλονται σε νέους και μεγαλύτερους, την έλλειψη προοπτικής για εργασία αντάξια των προσόντων με αξιοπρεπείς απολαβές, την κοινωνία με την ατιμώρητη διαφθορά, με ή χωρίς ασυμβίβαστο, την κοινωνία όπου οι νόμοι της Πολιτείας δεν είναι σεβαστοί και δεν τηρούνται, την κοινωνία που δεν σέβεται αξίες και αρχές. Και ας διερωτηθούν πόσες φορές οι Βουλευτές –και της Επιτροπή Παιδείας- προσκάλεσαν την Οργάνωση των μαθητών για να ακούσουν τις απόψεις τους, για το τι προτείνουν και τι θέλουν από το σχολείο, για να μπορέσουν να κοιτάξουν αυτή τη "θαυμάσια" κοινωνία, χωρίς τρόμο, αγωνία και ανασφάλεια.
Το ζητούμενο για αντιμετώπιση της βίας και της παραβατικής συμπεριφοράς είναι η ίδια η εκπαιδευτική διαδικασία και η ίδια η κοινωνία να δώσουν το παράδειγμα του σεβασμού στον συνάνθρωπο, της αποδοχής της διαφορετικότητας σε απόψεις, φυλετική, εθνική και θρησκευτική προέλευση, καθώς και με τη δημοκρατική λειτουργία των θεσμών.
Το σχολείο θα έπρεπε να είναι χώρος, όπου το κάθε παιδί θα βρίσκει τη χαρά της μάθησης, της δημιουργίας , της επικοινωνίας με τους συνομήλικους και τους δασκάλους του. Ποια από αυτά είναι σεβαστά στο σημερινό σχολείο; Πώς καλλιεργείται η επικοινωνία με συνομήλικους και δασκάλους; Μέσω κανονισμών; Οι οποίοι όταν "δεν συμφέρουν " και έχουν να κάνουν με δημοκρατικές διαδικασίες (εκλογές μαθητών και διαβούλευση με μαθητές, κλπ) δεν εφαρμόζονται; (Και δυστυχώς αναδεικνύουν σε μείζον θέμα το μήκος και η φόρμα των μαλλιών;)
Το Υπουργείο Παιδείας δυστυχώς δεν θέλει να δει ότι και το ίδιο συμβάλει στη δημιουργία και την αναπαραγωγή μορφών βίας μέσα και έξω από τα σχολεία. Έχει εναποθέσει το κέντρο βάρος της πολιτικής του στην λέξη αξιολόγηση –μέτρηση, μετατρέποντας το σχολείο σε ένα συνεχές εξεταστικό κέντρο! Και ενώ παριστάνει τον πολέμιο των φροντιστηρίων, αυτά ευδοκιμούν με την αύξηση των εξετάσεων, θέτοντας ταυτόχρονα πιο σκληρούς διαχωρισμούς ανάμεσα σε έχοντες και μη, ανάμεσα σε μαθητές της «πάνω τάξης» και μαθητές από τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα ή με μεταναστευτικό υπόβαθρο, σπρώχνοντας τους στη σχολική αποτυχία και στο περιθώριο! Και όπως κάθε «περιθώριο», δυστυχώς, έρχεται η στιγμή που οι περιθωριοποιημένοι παίρνουν τη δική τους «εκδίκηση» ως αντίδραση! Και είναι να διερωτάται ο κάθε σκεπτόμενος πολίτης: Ποια παιδεία και ποια ισότητα προωθεί το σύστημα αυτό;
Ως εκ τούτου, ναι, μας ανησυχεί η σωματική βία από όπου και αν προέρχεται, αλλά αυτή είναι το σύμπτωμα και το αποτέλεσμα των πολιτικών που εφαρμόζονται στο σχολείο και στο κοινωνικό συγκείμενο-πολιτικών που ασκούν μια πιο σκληρή βία σε βάρος των νέων και στα όνειρα τους που τους εμποδίζουν να έχουν! Κανένα μάθημα πολιτικής αγωγής δεν θα μπορέσει να «μάθει» τους μαθητές/τριες πώς λειτουργεί ένα σύστημα δημοκρατίας ή ο ενσυνείδητος και ενεργός πολίτης, αν οι αξίες που προωθούνται στο κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα και την κοινωνία λειτουργούν στη βάση της «βίας και της διαφθοράς της εξουσίας» παραβιάζοντας βασικές αρχές δημοκρατίας, των νόμων της Πολιτείας και του σεβασμού των δικαιωμάτων του πολίτη. Και ας συνειδητοποιήσουμε όλοι, όπως τόνιζε ο μεγάλος Παιδαγωγός Ανδρέας Καζαμίας, ότι «το σχολείο δεν αλλάζει αν αλλάξει μόνο το σχολείο»!
*PhD Παιδαγωγικά
