Ο Αλέξης αποβλήθηκε τρεις μέρες

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ*

 Η πληροφόρηση από τον 16χρονο μαθητή της δευτέρας λυκείου δεν ήρθε στεγνή· περιλάμβανε και κριτική, μάλιστα εποικοδομητική. Ο Αλέξης είναι συμμαθητής του και, προφανώς, έκανε… πολλά για να υποχρεώσει τη διεύθυνση του σχολείου, στις 14 Ιανουαρίου 2025, να τον τιμωρήσει με τρεις μέρες αποβολή.

-Και ποιο είναι το όφελος για τον Άλεξ;
 Συνέχισε ο θυμωμένος μαθητής.

-Θα χάσει μαθήματα, θα του βάλουν απουσίες. Και μετά; Απλώς θα χάσει τη χρονιά από τις πολλές απουσίες, πέρα από αυτές που κάνει σκόπιμα ο ίδιος με σκασιαρχείο.

Οι συνέπειες
Στην Κύπρο η αποβολή μαθητών από τα σχολεία αποτελεί μια… παραδοσιακή πρακτική τιμωρίας που χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες ως τρόπος αντιμετώπισης της παραβατικής ή προβληματικής συμπεριφοράς. Ωστόσο, αυτή η πρακτική θεωρώ ότι προκαλεί περισσότερες αρνητικές παρενέργειες παρά θετικές. Πιστεύω πως, αντί να επιτυγχάνει το στόχο της διόρθωσης της συμπεριφοράς, η αποβολή απλώς απομονώνει τους μαθητές, τους στερεί την εκπαιδευτική ευκαιρία και τους αφήνει εκτεθειμένους σε περιβάλλοντα που μπορεί να ενισχύσουν τα προβλήματα που ήδη αντιμετωπίζουν.
 Η αποβολή, η οποία υποχρεώνει τους μαθητές να παραμείνουν εκτός σχολείου για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, προκαλεί διακοπή της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αυτό όχι μόνο οδηγεί σε μαθησιακά κενά, αλλά και επιδεινώνει το αίσθημα αποξένωσης των μαθητών από τη σχολική κοινότητα. Συχνά, οι μαθητές που αποβάλλονται καταλήγουν να περνούν το χρόνο τους στους δρόμους ή στο σπίτι, χωρίς εποπτεία ή δημιουργικές δραστηριότητες, γεγονός που μπορεί να τους φέρει σε επαφή με αρνητικές επιρροές ή να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλειά τους.
 Επιπλέον, η αποβολή δεν αντιμετωπίζει τα αίτια της προβληματικής συμπεριφοράς. Αντίθετα, ενισχύει το αίσθημα τιμωρίας και αποτυχίας, δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο απογοήτευσης και απόρριψης. Η κοινωνική απομόνωση και η περιθωριοποίηση αυξάνουν τον κίνδυνο εγκατάλειψης του σχολείου, κάτι που με τη σειρά του επηρεάζει αρνητικά τις προοπτικές για το μέλλον του μαθητή.

Εναλλακτικές του σήμερα
 Η αποβολή πρέπει να αντικατασταθεί από πρακτικές που επιτρέπουν στους μαθητές να παραμείνουν εντός του σχολικού περιβάλλοντος, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουν τις συνέπειες των πράξεών τους. Για παράδειγμα, αντί να αποβάλλονται, οι μαθητές θα μπορούσαν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες όπως:

• Κοινωνική εργασία εντός του σχολείου: Αυτές οι δραστηριότητες θα τους βοηθούν να αναλάβουν ευθύνη και να προσφέρουν στο σχολείο.
• Ειδικά διαμορφωμένες εκπαιδευτικές ώρες: Οι μαθητές θα μπορούσαν να παρακολουθούν προγράμματα που εστιάζουν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, όπως η επίλυση συγκρούσεων, η διαχείριση θυμού ή η βελτίωση της επικοινωνίας.
• Συνεχής παρακολούθηση των μαθημάτων: Με τη βοήθεια καθηγητών ή ειδικών συμβούλων, οι μαθητές θα μπορούσαν να παραμείνουν σε εκπαιδευτική διαδικασία, είτε μέσα από ψηφιακά μέσα είτε μέσω υποστηρικτικών ομάδων.
• Αποκαταστατική δικαιοσύνη: Αντί για τιμωρία, οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν σε συζητήσεις με τους εκπαιδευτικούς και τους συμμαθητές τους, αναγνωρίζοντας τα λάθη τους και προτείνοντας λύσεις για την αποκατάσταση της ζημιάς που προκάλεσαν.

Εκπαιδευτικό σύστημα του σήμερα
 Η εκπαίδευση δεν πρέπει πλέον να περιλαμβάνει μηχανισμούς τιμωρίας, αλλά μηχανισμούς συμπεριληπτικότητας, ανάπτυξης και υποστήριξης. Οι μαθητές που αντιμετωπίζουν προβλήματα συμπεριφοράς χρειάζεται να αντιμετωπίζονται με ενσυναίσθηση, καθοδήγηση και ευκαιρίες για να βελτιωθούν, όχι με περιθωριοποίηση. Η αντικατάσταση της αποβολής με μια εποικοδομητική διαδικασία αποτελεί σημαντικό βήμα προς τη δημιουργία ενός σχολείου που νοιάζεται, ενδυναμώνει και προσφέρει δεύτερες (και τρίτες, και πολλές άλλες) ευκαιρίες.
 Είναι σκοπός του σχολείου να τιμωρεί; Είναι αυτό το λειτούργημά του; Δεν θα έπρεπε, ξεκάθαρα, να διδάσκει, να (υπο)στηρίζει και να εμπνέει; Η αλλαγή της προσέγγισης στις αποβολές δεν είναι μόνο αναγκαία, αλλά και επείγουσα, εάν θέλουμε να οικοδομήσουμε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που προετοιμάζει τους μαθητές για ένα καλύτερο μέλλον.
*Επικοινωνιολόγος