Μια ψυχολογική παρέμβαση με αφορμή τον κορονοïό

ΤΗΣ ΕΛΕΟΝΩΡΑΣ ΠΑΠΑΛΕΟΝΤΙΟΥ ΛΟΥΚΑ*

«Η Ομορφιά βρίσκεται στα μάτια αυτού που τη βλέπει» λέει μια βασική αρχή της Γνωστικής Ψυχολογίας. Κατ’ ανάλογο τρόπο και η χαρά και η λύπη και η ομορφιά και η ασχήμια, βιώνονται πολύ υποκειμενικά και όχι κατ’ ανάγκη με βάση τις ‘πραγματικές’ διαστάσεις ενός προβλήματος  / θέματος.

Ο εγκέφαλός μας, λοιπόν, και ο τρόπος σκέψης μας καθορίζει το ποια ερμηνεία θα επιλέξουμε να δώσουμε στα όποια γεγονότα και κατ’ επέκταση πώς αυτή η ερμηνεία θα επηρεάσει τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά μας. Έτσι, σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορά φαίνονται να βρίσκονται σε μια κυκλική σχέση έτσι ώστε το ένα να επηρεάζει το άλλο και πολλές φορές να ανακυκλώνονται.

Η διαφορά, λοιπόν, στον τρόπο που ο κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει τα σημαντικά γεγονότα στη ζωή του, και μάλιστα τα δυσάρεστα, έχει να κάνει, όχι μόνο με ιδιότητες της προσωπικότητας όπως είναι η αισιοδοξία/ απαισιοδοξία, η ψυχική ανθεκτικότητα, η υπομονή, η επιμονή, κτλ. αλλά και το πώς έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε και πού να εστιάζουμε τη σκέψη μας κάθε φορά.

Αυτό γίνεται ιδιαίτερα σημαντικό στις καταστάσεις κρίσεως, όπως αυτή που καταρρακώνει τελευταία την ανθρωπότητα, αλλά και πολλές άλλες. όπως πόλεμοι, αρρώστιες, απώλειες, θάνατος… Ο κάθε άνθρωπος, θα περάσει αναπόφευκτα μια σειρά τέτοιων κρίσεων στη ζωή του, μικρότερων ή μεγαλύτερων και θα βιώσει πόνο είτε σωματικό, είτε ψυχικό. Το κλειδί αντιμετώπισης αυτών των καταστάσεων έγκειται στον τρόπο που έχουμε μάθει να ερμηνεύουμε, να βιώνουμε και να αντιμετωπίζουμε αυτές τις κρίσεις.

Παρόλο που η πρώτη αντίδρασή μας σε μια τέτοια κρίση αποτελεί πιθανότατα ένα σοκ και μια τάση άρνησης και φυγής, το θέμα είναι τι κάνουμε στην επόμενη φάση και πώς διαχειριζόμαστε πρακτικά την κατάσταση;

Αφήνουμε τις σκέψεις φόβου, τρόμου, πανικού ή μιζέριας και κατάθλιψης να μας κυριεύσουν, ανακυκλώνοντας συνεχώς αρνητικές σκέψεις και επιτρέποντάς τους να κυριεύσουν το είναι μας και να μας καθηλώσουν ψυχικά και σωματικά, ή ανασκουμπωνόμαστε μετά το πρώτο πλήγμα, ανασυγκροτούμε τις δυνάμεις μας, βλέπουμε την κατάσταση σφαιρικά (και στις πραγματικές της διαστάσεις) και επαναπρογραμματιζόμαστε με νέες εναλλακτικές σκέψεις, δράσεις και συμπεριφορές;

Ειδικά το τελευταίο, το θέμα του επαναπρογραμματισμού κι ακόμα περισσότερο της αναθεώρησης της ζωής μας γίνεται συνειδητή απόφαση όταν στη ζωή μας έρχεται να μας ταρακουνήσεικάτι δυνατό (είτε ευχάριστο είτε, πιο συχνά ,δυσάρεστο).  Ο πόνος, στην όποια μορφή του, έχει, τότε ένα ρόλο αφυπνιστικό: Είναι αυτός που θα μας κάνει να  ΄κατεβάσουμε ταχύτητα’ από το τρέξιμο της καθημερινότητας, την πολυπραγμοσύνη και το ‘σκόρπισμά΄ μας, να ‘έρθουμε εις εαυτόν’, να κλειστούμε στο  ΄κέλυφος’μας (κυριολεκτικά ή ψυχολογικά) και να αναρωτηθούμε πού πάμε, τι κάνουμε, τι πραγματικά επιδιώκουμε στη ζωή και ποιος είναι ο απώτερος σκοπός της ζωής μας. Είναι αυτές οι ουσιαστικές στιγμές του υπαρξιακού αναστοχασμού, που καλούμαστε να δώσουμε απαντήσεις και να πάρουμε αποφάσεις, αφού μέσα στο τρέξιμο της καθημερινότητας και τη μέθη του ευδαιμονισμού, δεν είχαμε το χρόνο, τη διαύγεια και καθαρότητα του μυαλού να ασχοληθούμε και να αφουγκραστούμε την εσωτερική φωνή μας. Με την προϋπόθεση βέβαια πως είμαστε διατεθειμένοι να την ακούσουμε και να πράξουμε ανάλογα με ό,τι έχει να μας πει.

Το θετικό με τον πόνο είναι πως αν αξιοποιηθεί σωστά, μπορεί να μας οδηγήσει σε ένα βαθύτερο επίπεδο ύπαρξης, να μας κάνει πιο ώριμους, πιο προσγειωμένους, να περιστείλει τον εγωισμό μας, να μας κάνει πιο ανθρώπινους, να ανοίξει τα μάτια μας σε αλήθειες που δεν βλέπαμε πριν και να μας βοηθήσει να ιεραρχήσουμε πιο σωστά τις ανάγκες μας, βάζοντας προτεραιότητες και ουσιαστικότερους στόχους στη ζωή μας.

Σε μας επαφίεται αν  θα αδράξουμε την ευκαιρία, ώστε και «μέσα από το πικρό να βγάλουμε γλυκύ» ή αν παραμείνουμε στη μιζέρια και στον αρνητισμό μας.

Ανατρέχοντας στους στίχους γνωστού μας ποιητή, «πήραμε τη ζωή μας λάθος κι αλλάξαμε ζωή», μπορούμε και εμείς να τον κάνουμε πράξη και να μεταμορφώσουμε τις ζωές μας!

Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Ψυχολογίας

Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου