ΤΗΣ ΧΡΥΣΟΥΛΑΣ ΘΩΔΗ Ph.D., CCC-A, FAAA*
Η αποστασιοποίηση και τα περιοριστικά μέτρα που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού υπαγορεύουν την παροχή υπηρεσιών υγείας από απόσταση, καθιστώντας αναγκαίες καινοτόμες προσεγγίσεις στην κλινική εκπαίδευση και πρακτική. Το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου πρωτοστατεί στην επιστημονική, δεοντολογική, και τεκμηριωμένη κλινική κατάρτιση για παροχή υπηρεσιών εξ’ αποστάσεως.
Όσον αφορά την Λογοθεραπεία, η εικόνα που αναδύεται είναι αυτή των Λογοθεραπευτών που με προσεκτικά σχεδιασμένες δραστηριότητες εισάγουν νέες δεξιότητες επικοινωνίας ή σίτισης ή βοηθούν να αποκατασταθούν δεξιότητες που χάθηκαν. Με αυξανόμενη συχνότητα και επιτυχία, οι δραστηριότητες αυτές συμπεριλαμβάνουν διαδραστικές εφαρμογές τεχνολογίας μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή ή κινητού. Οι συνεχείς εξελίξεις στα ηλεκτρονικά εκπαιδευτικά/θεραπευτικά παιχνίδια και στα υλικά θεραπείας ενισχύουν την ποικιλότητα, κεντρίζουν το ενδιαφέρον και την προσοχή, εμπλουτίζουν τη συνεδρία και συνεισφέρουν στη διάδοση βέλτιστων πρακτικών με δοκιμασμένα ερεθίσματα και κίνητρα. Η χρήση τεχνολογίας στην Λογοθεραπευτική πρακτική είναι στενά συνυφασμένη με την Κλινική Εκπαίδευση φοιτητών των προγραμμάτων Λογοθεραπείας και Λογοπαθολογίας του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου μέσω εξειδικευμένων μαθημάτων και κλινικών εμπειριών.
Υπάρχει σημαντική εμπειρία στον κλάδο της Λογοθεραπείας για εξ’ αποστάσεως (τηλε-) κλινική πρακτική. Κατ’ αναλογία με την ορολογία για εξ’ αποστάσεως παροχή υπηρεσιών υγείας (τηλε-υγεία), η Λογοθεραπεία έχει υιοθετήσει τον όρο «τηλεπρακτική» για να σηματοδοτήσει την παροχή υπηρεσιών χωρίς την κοντινή /φυσική παρουσία του θεραπευτή. Η εκτενής ανάπτυξη της τηλεπρακτικής ταυτόχρονα με όλες τις υπηρεσίες τηλε-υγείας ήλθε να προσφέρει πρόσβαση στις υπηρεσίες σε άτομα που γεωγραφικά ή κοινωνικά αντιμετώπιζαν εμπόδια τα τελευταία 30 χρόνια. Η τηλεπρακτική έχει σημειώσει ανθηρή ανάπτυξη στην Αυστραλία, μειώνοντας τα εμπόδια των τεράστιων αποστάσεων. Οι προδιαγραφές για την επιστημονική τεκμηρίωση και τη δεοντολογική παροχή των υπηρεσιών τηλεπρακτικής έχουν τεθεί από διάφορους διεθνείς οργανισμούς με πρωτοπόρα την Αμερικανική Ένωση Λόγου, Ομιλίας και Ακοής (https://www.asha.org/Practice-Portal/Professional-Issues/Telepractice/). Το 2013 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον Κώδικα Πρακτικής για υπηρεσίες τηλε-υγείας στην Ευρώπη, σε μια προσπάθεια να διασφαλίσει ομοιογένεια στην ποιότητα των υπηρεσιών και την προστασία των δικαιωμάτων ασθενών και θεραπευτών (http://82.196.12.102/news/new-code-practice-telehealth-services-europe_en).
Τρία πρότυπα τηλεπρακτικής αναδύονται ως προς την αλληλεπίδραση Λογοθεραπευτή-θεραπευόμενου: α) Το σύγχρονο πρότυπο άμεσης διαδραστικής ακουστικής ή/και οπτικής επαφής συμπεριλαμβάνει διαγνωστικές και θεραπευτικές δραστηριότητες που απαιτούν άμεση επαφή Λογοθεραπευτή και ασθενή. Η θεραπευτική εμπειρία είναι παραπλήσια της προσωπικής επαφής κατά την κλασσική θεραπεία. Οι συγχρονικές θεραπείες μπορεί να συνδέουν ένα άτομο ή μια ομάδα με τον Λογοθεραπευτή, ή μπορεί να συμπεριλαμβάνουν διάφορους ειδικούς. Οι βιντεοκλήσεις είναι η πιο συχνή σύγχρονη μέθοδος τηλεπρακτικής. β) Το ασύγχρονο πρότυπο παροχής υπηρεσιών με υλικά που προετοιμάζονται από το Λογοθεραπευτή, προωθούνται στο θεραπευόμενο και όταν ολοκληρωθεί η δραστηριότητα αξιολογούνται από το θεραπευτή. Είναι το πιο συχνό πρότυπο, καθώς δεν απαιτεί εμπλοκή του θεραπευτή ταυτόχρονα με την παροχή θεραπείας. Παραδείγματα συμπεριλαμβάνουν προώθηση μαγνητοσκοπημένων ήχων ή/και εικόνων, και υλικών. γ) Το υβριδικό πρότυπο, που συμπεριλαμβάνει συνδυασμούς συγχρονικής, ασύγχρονης και άμεσης προσωπικής επαφής για την Λογοθεραπευτική παρέμβαση.
Η τηλεπρακτική συνεδρία μπορεί να απευθύνεται τόσο άμεσα στο άτομο που χρειάζεται την Λογοθεραπευτική παρέμβαση όσο και στους φροντιστές και την οικογένεια. Για παράδειγμα, συνεδρίες τηλεπρακτικής πέραν της υλοποίησης διαγνωστικών ή θεραπευτικών προσεγγίσεων με αποδέκτη τον ασθενή, μπορεί να περιλαμβάνουν εκπαίδευση των γονέων ή φροντιστών σε προσεγγίσεις ανάπτυξης ή υποστήριξης δεξιοτήτων επικοινωνίας. Ο σχεδιασμός των στόχων παρέμβασης στην τηλεπρακτική δεν διαφοροποιείται από την κλασσική Λογοθεραπευτική πρακτική, καθώς οι στόχοι υπαγορεύονται από τις ανάγκες του ατόμου.
Η επιτυχημένη έκβαση της τηλεπρακτικής προϋποθέτει εξαιρετική γνώση των κλασσικών προσεγγίσεων και τεχνικών, ώστε με εξειδικευμένη γνώση της τεχνολογίας και της πληροφορικής να γίνεται μελετημένη προσαρμογή. Η ιδιωτικότητα των συνεδριών, η προστασία του θεραπευόμενου, καθώς και η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών πρέπει να διασφαλίζονται και να διαφυλάττονται, καθώς η τηλεπρακτική παρουσιάζει ιδιαίτερους κινδύνους. Η υπάρχουσα βιβλιογραφία τεκμηριώνει την ισάξια αποτελεσματικότητα της τηλεπρακτικής σε όλους τους τομείς που έχουν μελετηθεί. Ωστόσο, είναι απαραίτητη η περαιτέρω διερεύνηση ώστε να επεκταθεί η τεκμηρίωση σε διάφορους τομείς της Λογοθεραπείας, και να βελτιστοποιηθούν οι προτεινόμενες προσαρμογές και παρεμβάσεις. Η τηλεπρακτική στην παρούσα φάση μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο ως συμπληρωματική και επαυξητική της άμεσης προσωπικής επαφής.
Σε ανταπόκριση της επείγουσας ανάγκης εκπαίδευσης και παροχής υπηρεσιών τηλεπρακτικής, το πρόγραμμα Λογοθεραπείας του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου έχει προχωρήσει στην εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση και υλοποίηση δραστηριοτήτων τηλεπρακτικής για την κλινική εκπαίδευση των φοιτητών Λογοθεραπείας. Η πολύτιμη εμπειρογνωμοσύνη και τεχνογνωσία των συντελεστών των προγραμμάτων Λογοθεραπείας/Λογοπαθολογίας συνεισέφερε στην επιμόρφωση των επαγγελματιών Λογοπαθολόγων στα πλαίσια παρουσιάσεων: α) προς τα μέλη του Συλλόγου Εγγεγραμμένων Λογοπαθολόγων Κύπρου (4/4/2020), και β) προς όλους τους επαγγελματίες υγείας (11/4/2020).
*Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Συντονίστρια προγράμματος Λογοπαθολογίας
Τμήμα Επιστημών Υγείας, Σχολή Επιστημών
Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου
