ΤΗΣ ΔΡΟΣ ΝΙΚΗΣ ΜΕΛΑΝΙΔΟΥ*
Η εκπαίδευση των χαρισματικών παιδιών αποτελεί μια πρόκληση αλλά και μια μοναδική ευκαιρία. Τα παιδιά αυτά διαθέτουν αυξημένες νοητικές, δημιουργικές ή ηγετικές ικανότητες, οι οποίες, αν καλλιεργηθούν σωστά, μπορούν να τους επιτρέψουν να καινοτομήσουν, να δημιουργήσουν και να συνεισφέρουν στην κοινωνία με τρόπους που ξεπερνούν τα συμβατικά όρια της εκπαίδευσης. Πόσο συχνά όμως το εκπαιδευτικό σύστημα αποτυγχάνει να αναγνωρίσει και να υποστηρίξει αυτά τα παιδιά με τον τρόπο που τους αξίζει;
Αντί να τους προσφέρει ένα περιβάλλον που να ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα και την εξερεύνηση, πολλές φορές τα καταπιέζει με ένα σύστημα που ευνοεί την αποστήθιση και τη συμμόρφωση. Η αποτυχία δεν είναι το αντίθετο της επιτυχίας, είναι μέρος της! Αντί να δίνουμε χώρο για πειραματισμούς και αποτυχίες, πολλές φορές το σύστημα εξαντλεί την εσωτερική φλόγα αυτών των παιδιών. Πώς μπορεί ένα τέτοιο σύστημα να επιτρέψει την πλήρη ανάπτυξη των χαρισματικών παιδιών;
Η εκπαίδευση των χαρισματικών παιδιών απαιτεί μια ριζική αλλαγή στον τρόπο σκέψης και προσέγγισης, που θα βασίζεται όχι μόνο στη μετάδοση γνώσεων αλλά και στην ενίσχυση των ικανοτήτων τους να σκέφτονται ανεξάρτητα, να δημιουργούν και να καινοτομούν. Για αυτό, πρέπει να υπάρξει ένα μαθησιακό περιβάλλον που θα καλλιεργεί τη φαντασία, τη δημιουργικότητα και την αυθεντικότητα. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δημιουργήσουν προγράμματα που θα ενθαρρύνουν τα παιδιά να αναλάβουν ρόλους ηγεσίας στην τάξη, να επιλέγουν τα δικά τους ερευνητικά έργα και να ακολουθούν τις προσωπικές τους πορείες μάθησης, χωρίς να περιορίζονται από το παραδοσιακό σύστημα.
Η διαφοροποιημένη διδασκαλία είναι καθοριστική για να επιτύχουμε την ανάπτυξη του δυναμικού των χαρισματικών παιδιών. Αυτή η μέθοδος δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να αναπτύξουν τις προσωπικές τους ικανότητες και να προσαρμόσουν τη μάθηση στον δικό τους ρυθμό και ενδιαφέροντα. Η διαφοροποίηση επιτρέπει στους μαθητές να προοδεύσουν χωρίς να καταπιέζονται από το σύστημα. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει όλοι οι μαθητές να ακολουθούν την ίδια πορεία μάθησης, αλλά να υπάρχει η δυνατότητα για εξατομικευμένα μονοπάτια που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του κάθε παιδιού.
Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη που κάνουμε σήμερα είναι ότι δεν αφήνουμε τα παιδιά να αποτύχουν και να μάθουν από τα λάθη τους. Συχνά κατηγορούμε τους εκπαιδευτικούς αντί να βοηθήσουμε τα παιδιά να αναλάβουν ευθύνες. Δε δίνουμε χώρο στη φαντασία, τη δημιουργικότητα και τη σκέψη έξω από τα καθιερωμένα. Υποχρεώνουμε όλα τα παιδιά να προχωρούν στον ίδιο ρυθμό, αντί να επιτρέπουμε εξατομικευμένη μάθηση. Η αποτυχία δεν πρέπει να θεωρείται αρνητικό αποτέλεσμα, αλλά μέρος της διαδικασίας μάθησης. Πρέπει να αφήνουμε τα παιδιά ελεύθερα για να εξερευνήσουν και να πειραματιστούν, χωρίς τον φόβο της αποτυχίας, επισημαίνοντας πάντα τη σημασία της μάθησης μέσα από τα λάθη.
Η ενθάρρυνση της συνεργασίας σε ομάδες και η ενσωμάτωση διαθεματικών έργων προάγουν την ικανότητα των παιδιών να σκέφτονται κριτικά και δημιουργικά, ενώ ταυτόχρονα καλλιεργούν την ικανότητα να αναγνωρίζουν διαφορετικές προοπτικές και να συνεργάζονται με άλλους για την επίτευξη κοινού στόχου. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν επίσης να προάγουν τη σύνδεση της θεωρητικής μάθησης με την πράξη, δημιουργώντας προγράμματα που ενσωματώνουν πρακτικές εμπειρίες και εκτός σχολείου δραστηριότητες, όπως εκπαιδευτικά ταξίδια, συνεργασίες με επαγγελματίες ή συμμετοχή σε κοινωφελή έργα. Αυτές οι εμπειρίες παρέχουν στα παιδιά μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα του κόσμου και τους επιτρέπουν να δουν τη σημασία της μάθησης στον πραγματικό κόσμο.
Η καλλιέργεια ανθεκτικότητας είναι επίσης ουσιαστική. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες, να αναζητούν νέες λύσεις και να προσαρμόζονται στις προκλήσεις. Η δημιουργική έκφραση τους δίνει τη δυνατότητα να αναπτύξουν τη φαντασία τους. Η διδασκαλία πρέπει να είναι ανοιχτή και εξατομικευμένη, καθώς κάθε παιδί έχει διαφορετικό ρυθμό μάθησης. Είναι επίσης σημαντικό να δώσουμε προτεραιότητα στη συνεργασία και στην ομαδική εργασία, προκειμένου τα χαρισματικά παιδιά να μάθουν να εργάζονται μαζί και να μοιράζονται ιδέες. Οι συνεργατικές διαδικασίες ενισχύουν την κοινωνική τους ανάπτυξη και τις δεξιότητες επικοινωνίας, ενώ ενθαρρύνουν την ανταλλαγή σκέψεων και την αμοιβαία έμπνευση.
Δεν αρκεί μόνο να μιλάμε για την αλλαγή. Πρέπει να κινητοποιηθούμε άμεσα και να αναδιαμορφώσουμε την εκπαιδευτική διαδικασία. Τα χαρισματικά παιδιά δεν πρέπει να παραμελούνται ούτε να προσαρμόζονται σε ένα σύστημα που τα περιορίζει. Η ενημέρωση των γονέων και των εκπαιδευτικών είναι απαραίτητη, ώστε να κατανοήσουν τις ανάγκες των χαρισματικών παιδιών και να μάθουν πώς να τα στηρίξουν. Πρέπει να δημιουργηθούν εκπαιδευτικά προγράμματα που προσαρμόζονται στις ανάγκες τους και να ενισχυθεί η έρευνα για την κατανόηση των ιδιαίτερων δυνατοτήτων τους.
Η εκπαίδευση πρέπει να γεμίσει με εικόνες που ζωντανεύουν το μυαλό, με ήχους που ενισχύουν την ατμόσφαιρα και με κίνηση που εκφράζει τη ζωή και τη δημιουργία. Πρέπει να είναι γεμάτη από χρώματα που διεγείρουν τη φαντασία, μουσικές που ενεργοποιούν τα συναισθήματα, περιπέτειες που ανοίγουν νέους ορίζοντες, γεύσεις που προκαλούν ανακαλύψεις και αρώματα που συνδέουν το σώμα και το πνεύμα με τον κόσμο γύρω τους. Όλα αυτά δημιουργούν έναν εκπαιδευτικό κόσμο γεμάτο ζωή και κίνηση, που ενθαρρύνει τα παιδιά να πειραματιστούν, να εξερευνήσουν και να απολαύσουν τη μάθηση με τον πιο αισθητηριακό και αυθεντικό τρόπο. Δεν πρέπει να είναι μια διαδικασία που αποκοιμίζει τα παιδιά, αλλά μια εμπειρία γεμάτη ανακαλύψεις και προκλήσεις. Πρέπει να δημιουργήσουμε χώρους και ευκαιρίες για αυτά τα παιδιά να εξερευνήσουν τις δικές τους ιδέες, να αντιμετωπίσουν προκλήσεις και να ανακαλύψουν τη δική τους πορεία προς την επιτυχία, χωρίς να φοβούνται την αποτυχία ή τις δυσκολίες. Μόνο έτσι θα τους επιτρέψουμε να αναπτύξουν τη δημιουργικότητά τους και να γίνουν οι καινοτόμοι ηγέτες που θα διαμορφώσουν το μέλλον της κοινωνίας. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να δημιουργήσουμε ένα σχολικό περιβάλλον που όχι μόνο δεν θα καταπνίγει τη δημιουργικότητά τους, αλλά θα τους βοηθήσει να ανθίσουν και να διαμορφώσουν έναν κόσμο με καινοτομία και πρόοδο.Ανοίξτε τα παράθυρα και αφήστε τα παιδιά να πετάξουν!
*Καθηγήτρια, Εκπαιδεύτρια εκπαιδευτικών
Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου: Προαιρετικά σεμινάρια: «Διαφοροποίηση διδασκαλίας: Χαρισματικά παιδιά», Μάρτιος – Μάιος 2025
