Ίσως το καλύτερο «σύστημα επιθεώρησης» να είναι η κατάργησή-μετάλλαξή του

ΤΟΥ ΔΡΟΣ ΓΡΗΓΟΡΗ ΜΑΚΡΙΔΗ*

 Το σύστημα επιθεώρησης βρίσκεται σε λειτουργία πάνω από έναν αιώνα και, προφανώς, δεν συμβάλλει πλέον στην ποιοτική βελτίωση της εκπαίδευσης. Έρευνες και στατιστικά δεδομένα από διαφορετικές χώρες δείχνουν ότι η αξία των επιθεωρητικών συστημάτων στην εκπαιδευτική αποτελεσματικότητα είναι περιορισμένη. Για παράδειγμα, σύμφωνα με έρευνα του ΟΟΣΑ (OECD, 2019), το 70% των εκπαιδευτικών σε χώρες με αυστηρά συστήματα επιθεώρησης αισθάνονται ότι τα συστήματα αξιολόγησης δεν ανταποκρίνονται στην πραγματική εκπαιδευτική πρακτική και αποδυναμώνουν το παιδαγωγικό τους έργο.

Πολλά σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα, όπως αυτά της Φινλανδίας ή της Νέας Ζηλανδίας, εστιάζουν στον ρόλο του εκπαιδευτικού ως επαγγελματία και διαχειρίζονται την αξιολόγηση με πιο υποστηρικτικό και συμβουλευτικό χαρακτήρα αντί να βασίζονται σε επιθεωρήσεις και αυστηρές αξιολογήσεις. Συγκεκριμένα:

Φινλανδία

Πρακτικές και χαρακτηριστικά:

• Οι εκπαιδευτικοί στη Φινλανδία έχουν υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης (πτυχίο master’s ως προϋπόθεση).
• Έχουν μεγαλύτερη αυτονομία στη διαχείριση των τάξεων και την επιλογή διδακτικών μεθόδων.
• Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών είναι συνεχής και υποστηρικτική, με έμφαση στην επαγγελματική ανάπτυξη, παρά σε επιθεωρήσεις ή αυστηρές δοκιμασίες.
• Τα σχολεία συχνά παρέχουν άμεσες ανατροφοδοτήσεις και υποστήριξη στους εκπαιδευτικούς.

Πηγή:OECD (2017). "Education at a Glance 2017," όπου αναλύεται η αυτονομία των εκπαιδευτικών και οι αξιολογικές πρακτικές στη Φινλανδία.

Νέα Ζηλανδία

Πρακτικές και χαρακτηριστικά:

• Έμφαση στην επαγγελματική ανάπτυξη και την αυτονομία των εκπαιδευτικών.
• Η αξιολόγηση βασίζεται σε συστήματα συνεχούς επαγγελματικής υποστήριξης, όχι σε επιθεωρήσεις και ποινικές αξιολογήσεις.
• Οι εκπαιδευτικοί συμμετέχουν σε συμβόλαια και αξιολογήσεις που στόχο έχουν την ανάπτυξη και όχι την τιμωρία.
• Προωθούν την κουλτούρα συνεχούς μάθησης, με στηρίγματα και mentoring.

Πηγή:New Zealand Ministry of Education (2019). "Tākina: The New Zealand Curriculum Review."

Ο ρόλος του επιθεωρητή, που βρίσκεται μακριά από την καθημερινή διδακτική διαδικασία, παύει να έχει εκπαιδευτική και παιδαγωγική αξία. Βασική αιτία, σύμφωνα με διεθνή μελέτη, είναι ότι το 65% των εκπαιδευτικών αισθάνονται ότι η αξιολόγηση λειτουργεί περισσότερο ως εργαλείο ελέγχου παρά ως υποστήριξη για την επαγγελματική ανάπτυξη.

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του συστήματος είναι η μειωμένη γνώση των επιθεωρητών για τις ικανότητες των μαθητών, λόγω μη άμεσης επαφής, κάτι που επιβαρύνει την εκπαιδευτική διαδικασία και την πραγματική και αντικειμενική αξιολόγηση όταν επιθεωρητές καλούνται να εμπλακούν σε εξεταστικά δοκίμια. Έρευνες στον τομέα αποκαλύπτουν ότι το 55% των εκπαιδευτικών σε συστήματα με αυστηρές εξετάσεις θεωρούν ότι η αξιολόγηση των μαθητών γίνεται με τρόπο που δίνει μεγάλη έμφαση στην απομνημόνευση παρά στην κατανόηση.

Ο επιθεωρητής θα πρέπει να λειτουργεί ως σύμβουλος, και στις περιπτώσεις αυτές να γίνεται αποδεκτός ως ηγέτης στην ειδικότητα του. Σύμφωνα με μελέτες στην Ολλανδία και τις Σκανδιναβικές χώρες, η ενίσχυση του ρόλου του εκπαιδευτικού ως επαγγελματία και η παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης συνδέεται άμεσα με αύξηση της εκπαιδευτικής ποιότητας κατά περίπου 20% (OECD, 2021).

Ακόμη και στον ρόλο του συμβούλου, θα ήταν χρήσιμο, όπως εφαρμόζεται σε κάποιες χώρες, να επιλέγεται ο καλύτερος εκπαιδευτικός και να διορίζεται με συμβόλαιο τριετούς ή πενταετούς διάρκειας, ως «3/5 σύμβουλος (3 μέρες την βδομάδα)», διατηρώντας παράλληλα το διδακτικό του έργο στα «2/5 (2 μέρες την βδομάδα)». Σύμφωνα με έρευνα του εκπαιδευτικού οργανισμού ETS (2020), τέτοιες δομές οδήγησαν σε ποσοστό βελτίωσης της μαθησιακής επίδοσης κατά 12%, ενώ παράλληλα αύξησαν την επαγγελματική ικανοποίηση των εκπαιδευτικών κατά 18%. Με αυτόν τον τρόπο, ο επιθεωρητής/σύμβουλος θα έχει συνεχή επαφή με τους μαθητές και τη σχολική τάξη, προάγοντας την αποτελεσματικότητα και τη συνοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία

*Καθηγητής Μαθηματικών και Εκπαίδευσης STEAME, UKEN, Κρακοβίας

Πρόεδρος Κυπριακής Μαθηματικής Εταιρείας

Πρόεδρος Μαθηματικής Εταιρείας Νοτιοανατολικής Ευρώπης