Μια αστική τάξη που απαξιώνει την αστική κουλτούρα


  ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ*

Η ουσιαστική ανάπτυξη της αστικής τάξης στην Κύπρο έγινε τις πρώτες τέσσερεις δεκαετίες του 20ού αιώνα. Βέβαια, όπως αναφέρω στο βιβλίο μου Πόλεις και Πολιτισμός (2007), υπήρχε αστική τάξη από τις αρχές του 19ου αιώνα, αλλά αυτή ήταν πολύ ισχνή και αδύναμη ακόμα και στο τέλος του αιώνα. Σύμφωνα  με τα ευρήματα της πρώτης καταγραφής του πληθυσμού του νησιού από την αγγλική διοίκηση το 1891, τη χρονιά εκείνη εργάζονταν  27 άνδρες γιατροί (καμιά γυναίκα), 2 άντρες οδοντογιατροί, 36 άνδρες δικηγόροι, 420 δάσκαλοι και 61 δασκάλες, 492 άνδρες έμποροι και 3 γυναίκες, 14 άνδρες φαρμακοποιοί, 500 άνδρες δημόσιοι υπάλληλοι, 12 άντρες τραπεζιτικοί υπάλληλοι, 618 άνδρες και 5 γυναίκες αστυνομικοί, και 72 άνδρες και 4 γυναίκες ξενοδόχοι. Η ανάπτυξη και ενίσχυση της αστικής τάξης έγινε μετά τον ερχομό των Βρετανών στην Κύπρο (1878) με την  ανάπτυξη και επέκταση των πόλεων και τη δημιουργία πολλών νέων θέσεων εργασίας στα ελεύθερα επαγγέλματα, στις επιχειρήσεις, στις τράπεζες  και στη δημόσια υπηρεσία τις οποίες κατέλαβαν άνθρωποι από την ύπαιθρο.

Το ουσιαστικό στοιχείο  που συνέβαλε στη μεταμόρφωση των αγροτών σε αστούς δεν ήταν βέβαια η απλή εγκατάσταση και απασχόλησή τους στις πόλεις, αλλά η υιοθέτηση της αστικής κουλτούρας, των αξιών δηλαδή της αστικής τάξης. Οι αξίες αυτές κάλυπταν όλες τις εκφάνσεις της ζωής: την ηθική (ημερότητα, χρηστό ήθος, τιμιότητα, σεμνότητα), την κοινωνική (σοβαρότητα, υπευθυνότητα, ευπρέπεια, αξιοπρέπεια, ευγένεια, φιλοφροσύνη, τάξη, καθαριότητα, σεβασμός, φιλανθρωπία), την πολιτιστική (φιλοκαλία, φιλομουσία, ψυχική καλλιέργεια, ευαισθησία), την πνευματική (ωριμότητα σκέψης, κριτική ικανότητα, αριστεία,  παιδεία, καλλιέργεια), την οικονομική (ειλικρίνεια, τιμιότητα, εργατικότητα, προοδευτικότητα) και την πολιτική ( πολιτικό ήθος, αξιοπρέπεια, ωριμότητα, ανοικτό μυαλό, πολιτικός πολιτισμός).Οι πόλεις ήταν το ιδανικό περιβάλλον για μύηση των αγροτών στην αστική κουλτούρα όχι μόνο γιατί εκεί αυτή βιωνόταν ήδη, αλλά και γιατί υπήρχε το κατάλληλο αστικό περιβάλλον που είχε διαμορφωθεί χάρη στις προσπάθειες των δημάρχων με άνοιγμα μεγάλων δενδρόφυτων λεωφόρων, την ανέγερση μνημειακών δημόσιων κτηρίων, την ίδρυση φιλανθρωπικών και πολιτιστικών συλλόγων και την επικράτηση ενός πολιτισμένου περιβάλλοντος (καθαριότητας, ησυχίας, τάξης, άνεσης, ευπρέπειας, ασφάλειας, και αλληλοσεβασμού). Το περιβάλλον αυτό ενέπνεε στους δημότες σεβασμό και περηφάνια και υπέβαλλε πνεύμα συνεργασίας. Η αστική κουλτούρα ήταν το καύχημα και το καμάρι τους.

Για πολλούς λόγους που δεν είναι του παρόντος η αστική κουλτούρα έπαυσε να είναι το καμάρι και το καύχημα της σημερινής αστικής τάξης, ιδιαίτερα της νεολαίας. Αντίθετα μάλιστα, απαξιώνεται καθημερινά από πολλούς με πολλούς τρόπους. Θα  μπορούσε κάποιος να απαριθμήσει δεκάδες παραδειγμάτων που να πιστοποιούν αυτή την απαξίωση: Για τους νέους θα μπορούσε να αναφέρει την έλλειψη σοβαρότητας και υπευθυνότητας σε πολλές εκδηλώσεις της ζωής τους, τον εμπρησμό σχολικών αιθουσών και την καταστροφή σχολικής περιουσίας, την υιοθέτηση του ήσσονος κόπου,  την απειθαρχία και την αλαζονεία με την οποία ζητούν να γίνεται πάντοτε το δικό τους με βάναυσους τρόπους  όπως το βάρβαρο bullying.

Για τους ενήλικες θα μπορούσε να αναφέρει κυρίως την επιστροφή πολλών στην παλιά νοοτροπία του  «στραβώννω τζιαι πουλώ» και τη διαδομένη διαφθορά στη σημερινή κοινωνία, όπως τη διαπίστωσε τόσο ο Γενικός Εισαγγελέας όσο και ο Υπουργός Δικαιοσύνης, ακόμα και για την αστυνομία (δηλώσεις 25 Νοεμ. 2019) και τη μεγάλη αλαζονεία και τον φοβερό ατομικισμό που φτάνει μέχρι την εγωπάθεια (το «ξέρεις ποιος είμαι εγώ;» το ακούμε καθημερινά). Απαξίωση της αστικής κουλτούρας αποτελεί επίσης ο τρόπος διάθεσης του πλούτου, η υπερβολή, η σπατάλη και προπαντός η ανόητη και χονδρή επίδειξη που θυμίζει αρχοντοχωριατισμό και προκαλεί την έντονη αντίδραση των φτωχότερων κοινωνικών τάξεων.

Εκείνο όμως που αποτελεί τη χειρότερη μορφή απαξίωσης της αστικής κουλτούρας και θα κάνει τα κόκκαλα των πρώτων στυλοβατών της αστικής τάξης των αρχών του 20ού αιώνα να τρίζουν είναι η περιφρόνηση βασικών κανόνων πολιτισμένης συμπεριφοράς. Τίποτε δεν εκτιμούσε πιο πολύ από την πολιτισμένη συμπεριφορά η αστική τάξη των αρχών του 20ού αιώνα: στην καθημερινή ζωή με έμφαση στην καθαριότητα και στην απόκτηση υγιεινών συνηθειών, στην κοινωνική ζωή με έμφαση στην οικοδόμηση αρμονικών κοινωνικών σχέσεων και στην ανάπτυξη φιλανθρωπικής δράσης, στην οργάνωση και διοίκηση των πόλεων με ορθολογισμό και εντιμότητα στη διαχείριση των κοινών, στις καθημερινές συνήθειες με έμφαση στην εγκατάλειψη ανόητων και βάρβαρων εθίμων, και στην πολιτική ζωή με την προσπάθεια έκφρασης πολιτικού πολιτισμού σε κάθε πολιτική εκδήλωση, στις σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους, των πολιτών με τους πολιτικούς και των πολιτικών μεταξύ τους.

Τι σημαίνει για τη σημερινή Κύπρο αυτή η απαξίωση; Συλλογικά σημαίνει κοινωνική, ηθική, πολιτιστική και πολιτική παρακμή και ατομικά ψυχική διαστροφή και πνευματική γήρανση. Πριν καλά-καλά ολοκληρωθούν τέσσερεις γενιές σκληρής  προσπάθειας για  οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική δημιουργία και προκοπή, εξέλιπε η αυτοκυριαρχία, ο σεβασμός στα δικαιώματα των άλλων και η έγνοια για το κοινό καλό, και κυριάρχησε το μέσο και η κοινωνική αδικία καθώς και η επιθυμία να φάμε ό, τι δημιούργησαν οι προηγούμενοι, να εξαντλήσουμε όλες τις πηγές πλούτου (υπόγεια νερά, εύφορη γη, τις παραλίες και τα δάση), ως να είμαστε η τελευταία γενιά που θα κατοικήσει σ’ αυτό το νησί, και να ανατρέψουμε μια  δημιουργική και πολιτισμένη  πορεία που μας εξασφάλισε ένταξη στην Ευρώπη. Κρίμα!

*Πρώην Αν. Καθηγτής Πανεπιστημίου Κύπρου 

 




Comments (1)

  1. Μιχάλης Α. Πόλης:
    Dec 01, 2019 at 01:52 PM

    Το 1891 σύμφωνα με το συγγραφέα του άρθρου υπήρχαν 420 δάσκαλοι και 61 δασκάλες. Αναλογία Επτά άνδρες για κάθε γυναίκα. Σήμερα (2019) έχουμε επτά γυναίκες για κάθε άντρα δάσκαλο. Η πλήρης αντιστροφή. Τυχαίο; Ακριβώς το αντίθετο. Σύμφωνα με την αστική κουλτούρα των αρχών του εικοστού αιώνα το διδασκαλικό αξίωμα έδινε κύρος σε ένα άνδρα. Στον εικοστό πρώτο αιώνα όμως το διδασκαλικό επάγγελμα είναι λύση ανάγκης, λόγω ωραρίου, κυρίως για γυναίκες
    Είσαστε σίγουρος ότι " με τη νοοτροπία που μας χαρακτηρίζει" δεν θα είμαστε η τελευταία γενιά ελληνοκυπρίων σε αυτή τη γη; Ήδη αν αθροίσουμε τουρκοκύπριους, έποικους, λαθρομετανάστες, κοινοτικούς, πρόσφυγες από εμπόλεμες ζώνες, αιτητές ασύλου, φοιτητές από τρίτες χώρες κλπ κλπ είναι αμφίβολο αν εξακολουθούμε να είμαστε η πλειοψηφία των κατοίκων σε αυτή τη γη.
    Το μόνο παρήγορο για τη δική σας γενιά είναι ότι, λόγω ηλικίας, θα προλάβετε να φύγετε πριν να δείτε το τέλος...


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










1784