ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Κ. ΠΕΡΣΙΑΝΗ
Ο πρόσφατος εορτασμός στην προσφυγιά των εκατό χρόνων από την ίδρυση του ιστορικού σωματείου της Λύσης ‘ΛΑΛΛ’(13 Δεκ) με έκανε να σκεφτώ πως ήταν καθήκον μου όχι μόνο συλλογικό αλλά και προσωπικό να γράψω ένα σημείωμα στον τύπο για να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου προς το σύλλογο αυτό, πρώτα ως Λυσιώτης, για τη μεγάλη προσφορά του στην κοινωνική, πνευματική πολιτιστική, πολιτική και αθλητική ανάπτυξη της Λύσης και, δεύτερο, προσωπικά, για τη δυνατότητα που μου έδωσε τη δεκαετία του 1940 να διαβάζω, τα καλοκαίρια στις διακοπές του γυμνασίου, λογοτεχνικά και ιστορικά βιβλία από την πλούσια, με βάση τα δεδομένα της εποχής εκείνης, βιβλιοθήκη του. Νοιώθω τον σύλλογο ως ένα είδος πρώτου πνευματικού τροφού.
Η ΛΑΛΛ ξεκίνησε να λειτουργεί αρχικά το 1908 μαζί με άλλους γνωστούς ιστορικούς συλλόγους με τον ίδιο γενικό τίτλο Αναγνωστήρια, με πρωτοβουλία του Ελλαδίτη(Μανιάτη) καθηγητή των Φυσικών και Μαθηματικών του Παγκυπρίου Γυμνασίου(1893-1896) και εκδότη εφημερίδων(Ευαγόρας, Κυπριακός Φύλαξ) Νικόλαου Καταλάνου σε μια προσπάθεια να ανυψώσει το πνευματικό και πολιτιστικό επίπεδο των Ελληνοκυπρίων και να ενισχύσει την πολιτιστική και εθνική ταυτότητα του αγροτικού κόσμου της Κύπρου. Η αρχική ονομασία της ΛΑΛΛ ήταν Αναγνωστήριο ο Πανελλήνιος Πόθος, ενώ του συλλόγου Εληά Λυθροδόντα ήταν Αναγνωστήριο Η Μεγάλη Ελλάς. Τα αναγνωστήρια διοικούνταν με βάση τους ίδιους κανονισμούς και είχαν τους ίδιους στόχους με εκείνους του κεντρικού σωματείου στη Λευκωσία που είχε το όνομα Αναγνωστήριον Η Αγάπη του Λαού , του οποίου πρόεδρος ήταν ο Καταλάνος. Στο Αναγνωστήριο της Λευκωσίας συγκεντρώνονταν, εκτός των μελών του, κάθε Πέμπτη βράδυ πολλοί από τους αγρότες που διανυκτέρευαν το βράδυ εκείνο στη Λευκωσία για να μπορούν να βρίσκονται πολύ πρωί στο Γυναικοπάζαρο της Παρασκευής στον ειδικό χώρο της Εμπορικής Λέσχης. Στις συγκεντρώσεις αυτές οι αγρότες είχαν την ευκαιρία να ακούνε ποιήματα, πατριωτικές ομιλίες και μορφωτικές διαλέξεις αλλά και να παρακολουθούν θεατρικά έργα κοινωνικού και πατριωτικού περιεχομένου. Στη συνέχεια τα περιφερειακά αναγνωστήρια απέκτησαν την ανεξαρτησία τους και διαφορετικό όνομα, όμως στην περίπτωση της Λύσης οι υπεύθυνοι του ανεξαρτητοποιηθέντος συλλόγου προτίμησαν να διατηρήσουν την επωνυμία Αγάπη του Λαού στον τίτλο του.
Η δημόσια προσφορά της ΛΑΛΛ στη Λύση κάλυπτε πέντε κυρίως τομείς:
Ο πρώτος τομέας ήταν ο κοινωνικός, η συμβολή δηλαδή (μαζί με το άλλο μεγάλο σωματείο ΑΣΙΛ Λύσης) στη διαμόρφωση του γνωστού παγκυπρίως ήθους της Λύσης (προοδευτικότητα, υπευθυνότητα, εργατικότητα, σεβασμός του άλλου, αξιοπρέπεια, ανθρωπιά και προσπάθεια διάκρισης στη δουλειά τους). Η συμβολή επιτυγχανόταν κυρίως μέσω των κανονισμών του σωματείου που επέβαλλαν αυστηρή επιλογή των μελών του(διεξαγόταν ειδική ψηφοφορία για κάθε υποψήφιο μέλος) αλλά και έλεγχο της συμπεριφοράς όλων των μελών(οι υποπίπτοντες σε σοβαρό δημόσιο αδίκημα αποβάλλονταν από μέλη, κάτι που εθεωρείτο μεγάλη προσβολή).
Στην επίτευξη του στόχου της διάκρισης του χωριού συνέβαλλαν επίσης οι δραστηριότητες του σωματείου σε τέσσερεις άλλους τομείς, τον πνευματικό, τον πολιτιστικό , τον πολιτικό/εθνικό και τον αθλητικό.
Ο πνευματικός τομέας εξυπηρετείτο με την πλούσια βιβλιοθήκη[βιβλία, εγκυκλοπαίδειες , περιοδικά (Διάπλασις των Παίδων) και εφημερίδες] και με την οργάνωση διαλέξεων με ομιλητές καθηγητές γυμνασίων, κυρίως του Γυμνασίου Αμμοχώστου, πάνω σε ιστορικά, κοινωνικά λογοτεχνικά και εθνικά θέματα.
Οι πολιτιστικές δραστηριότητες που οργανώνονταν ήταν κυρίως μουσικές εκδηλώσεις(το σωματείο διέθετε μαντολίνα στα οποία ασκούνταν μέλη του στον ελεύθερό τους χρόνο) που παρουσιάζονταν κυρίως την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και στα διαλείμματα των ετήσιων θεατρικών παραστάσεων που ανέβαζε το σωματείο, συνήθως τη μέρα των Γενεθλίων της Παναγίας στις 8 Σεπτ,, που ήταν η επίσημη τοπική γιορτή. Στα διαλείμματα των παραστάσεων παρουσίαζε επίσης τα καινούργια του ποιήματα ο Λυσιώτης λαϊκός ποιητής Χαμπής Μηνάς και τις νέες του μουσικές συνθέσεις ο ιεροψάλτης και μουσικοσυνθέτης της Λύσης Γιάγκος Σουρουλλάς. Ιδιαίτερος λόγος πρέπει να γίνει για τα θεατρικά έργα που ανέβαζε η ΛΑΛΛ, κυρίως κοινωνικά, ελληνικά και ξένα μεταφρασμένα (θυμούμαι τον τίτλο ενός ξένου που μου έκανε μεγάλη εντύπωση, Ο Ρακοσυλλέκτης των Παρισίων). Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι, επειδή καμιά γυναίκα της Λύσης δεν τολμούσε να ανέβει στο θεατρικό σανίδι, τους γυναικείους ρόλους υποδύονταν άντρες.
Ο πιο σημαντικός ωστόσο στόχος του συλλόγου, όπως και όλων των συλλόγων που ίδρυσε ο Καταλάνος την εποχή αυτή , ήταν ο πολιτικός/ εθνικός , η ενίσχυση δηλαδή της πολιτιστικής και εθνικής ταυτότητας και η προώθηση του πολιτικού στόχου της Ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα.(Η έμφαση στον εθνικό στόχο φαίνεται και από τα αρχικά ονόματα τόσο της ΛΑΛΛ όσο και της Εληάς Λυθροδόντα, που παραπέμπουν σε μεγαλοϊδεατικά ιδανικά). Ο πνευματικός και ο πολιτιστικός τομέας εξυπηρετούσαν ουσιαστικά τον πολιτικό/ εθνικό. Μέσα από τα σπλάχνα της ΛΑΛΛ βγήκαν πολλοί αγωνιστές της ΕΟΚΑ, μεταξύ των οποίων και ο Γρηγόρης Αυξεντίου( το πατρικό του σπίτι το χώριζε μόνο ο δρόμος από το οίκημα του συλλόγου).
Η απασχόληση του συλλόγου με τα αθλητισμό ήλθε αργότερα (για πολλά χρόνια το σωματείο είχε μόνο το άθλημα της επιτραπέζιας αντισφαίρισης) και ήταν αποτέλεσμα της μεγάλης αύξησης της δημοτικότητας του ποδοσφαίρου και της επιτυχίας του ΑΣΙΛ, του άλλου συλλόγου της Λύσης, ο οποίος ασκούσε μεγάλη έλξη στους νέους του χωριού. Η εμπλοκή της ΛΑΛΛ με το ποδόσφαιρο ήταν ένας τρόπος να προσελκύσει νέους και να επιβιώσει.
Πριν κλείσω το σημείωμά μου, νομίζω πως είναι χρέος μου να κάνω τιμητική αναφορά στη μνήμη του για πολλά χρόνια προέδρου και στυλοβάτη του συλλόγου Καλλή Ματσάγκου. Θέλω επίσης να εκφράσω τα συγχαρητήριά μου στον σημερινό πρόεδρο Σπύρο Κέττηρο, ο οποίος μέσα στις πολύ δύσκολες συνθήκες της προσφυγιάς προσπαθεί να κρατήσει άσβεστη τη μνήμη του συλλόγου και μαζί και της Λύσης.
*Πρώην Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Κύπρου
