Η ευγνωμοσύνη ως άλλοθι;


(Αφιερωμένο σε όσους έδωσαν με αυταπάρνηση τη μάχη κατά του ιού)

ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΣΕΡΑΦΕΙΜ*

Παίρνουν σήμερα μ’ ευγνωμοσύνη το χριστουγεννιάτικο τους δώρο, που χωρίς αυτό θα ψοφούσαν της πείνας... (Μπέρτολτ Μπρεχτ, Πολιτικά Κείμενα)

Ο κ. Κόυνερ έτυχε να βοηθήσει κάποιον σε μια δύσκολη περίσταση, μα, σαν τέλειωσε η υπόθεση, ο άλλος δεν του είπε ούτε ευχαριστώ. Οι φίλοι του κ. Κόυνερ απόρησαν, όταν τον άκουσαν να υψώνει τη φωνή του και να παραπονιέται για την αχαριστία του άνθρωπου. Βρήκαν τη συμπεριφορά του κ. Κόυνερ άπρεπη και του είπαν ακόμα: «δεν το ξέρεις πώς ο άνθρωπος πρέπει να κάνει το καλό δίχως να ζητάει ευγνωμοσύνη, γιατί οι άνθρωποι είναι πολύ αδύνατοι, για να νιώσουν ευγνωμοσύνη;» «Κι εγώ;» αποκρίθηκε ο κ. Κόυνερ, «καλά εγώ δεν είμαι άνθρωπος; Γιατί, λοιπόν, δεν πρέπει να είμαι τόσο αδύνατος που να ζητάω ευγνωμοσύνη;» (Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ιστορίες του κυρίου Κόυνερ)

Ένα από τα πιο σημαντικότερα συμπεράσματα, τα οποία μπορεί κανείς αβίαστα να εξαγάγει από τη διαχείριση της πρόσφατης υγειονομικής κρίσης στην Κύπρο, είναι ότι οι άνθρωποι διαδραματίζουν πρωτεύοντα ρόλο στην έκβαση της διαχείρισης αυτής. Αν και σχεδόν αυτονόητο το συμπέρασμα αυτό, δύσκολα γίνεται κανόνας δημόσιας ζωής και τύπος ηθικής: οι σωστοί άνθρωποι με τη δέουσα τεχνογνωσία και το συμπαρομαρτούν όραμα, οι άνθρωποι με το αδαμάντινο ήθος (γιατί και αυτό βαραίνει στη ζυγαριά της αποτελεσματικότητας, μάλλον επειδή δεν είναι αυτονόητο), καταξιώνουν τους θεσμούς και βοηθούν τους λαούς να δημιουργήσουν, να προοδεύσουν, να ακμάσουν. Και επειδή η διαχείριση στην Κύπρο ήταν (κατά γενική ομολογία) και σύντονη, κατά το δυνατό, και με τις λιγότερες πιθανές υγειονομικές ή άλλες περιπλοκές (τουλάχιστον μέχρι στιγμής), νομίζω ότι δικαίως αποδόθηκαν τα εύσημα, από την πολιτεία και τους πολίτες, σε όσους δούλεψαν, καθ’ υπέρβαση του εαυτού τους, προκειμένου να διασωθούν ανθρώπινες ζωές και να αντιμετωπιστεί η υγειονομική κρίση.

Ένα μεγάλο, λοιπόν, «ευχαριστώ» στο ιατρικό προσωπικό της χώρας, που έδωσε τη μάχη εναντίον του ιού με αυταπάρνηση. Ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στους ειδικούς ερευνητές, που έριξαν φως σε σκοτεινές πτυχές της έκτακτης υγειονομικής κατάστασης με το κύρος, την επιστημοσύνη και την υπεύθυνοτητα όσων αθόρυβα καινοτομούν και πρωτοπορούν. Ένα μεγάλο «ευχαριστώ» σε όσους στελεχώνουν τον δημόσιο και ευρύτερο δημόσιο τομέα, συμπεριλαμβανομένων των σωμάτων ασφαλείας. Και ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στους εκπαιδευτικούς της χώρας, οι οποίοι συνέβαλαν στην ταχεία επαναλειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος και κράτησαν την ελπίδα του φοιτητικού ονείρου ζωντανή για τους τελειόφοιτους μαθητές. Η Κύπρος ενωμένη, πέρα και πάνω από τυχοδιωκτισμούς, από φέουδα, από σκοπιμότητες και εξαλλοσύνες, ειναι αυτή που θέλουμε να βλέπουμε, είναι αυτή που μας κάνει υπερήφανους, είναι αυτή που μας αξίζει.

Επισημαίνω έναν μόνο κίνδυνο: να μη δοθεί στην ευγνωμοσύνη ο χαρακτήρας του άλλοθι. Να μη γίνει η συλλογική ευγνωμοσύνη, ιδίως η πολιτική και πολιτειακή, μια κούφια «ωραιολογία» ή μια περίτεχνη φενάκη. Να μην αποκτήσει η ευγνωμοσύνη χαρακτήρα ηθικού κατηγορήματος με αυταπόδεικτη θετική αξία, που θα διεκδικεί τον τίτλο θέσφατης βεβαιότητας σε σημείο που όσοι θα ζητούν να την ελέγξουν κριτικά δεν θα ασκούν απλώς κριτική, αλλά θα παρουσιάζονται ως υβριστές. Σου είμαι ευγνώμων για ό,τι έχεις κάνει, με άλλα λόγια, δεν σημαίνει σε χρησιμοποιώ για όσο σε χρειάζομαι και σε παρατάω την επόμενη στιγμή, γιατί ζήτησες να έχεις λόγο και φωνή για ό,τι σε αφορά – εργασιακό, οικονομικό, ηθικό πρωτίστως. Σου είμαι ευγνώμων για ό,τι έχεις κάνει δεν σημαίνει ότι ξεχνώ τα δικαιώματά σου και σε μετατρέπω, όταν τα διεκδικήσεις, σε «μικρό», «λίγο», «ασήμαντο», «τραγική μειοψηφία», «μεμονωμένο περιστατικό» ή «λαγό κόμματος ή συντεχνίας». Σου είμαι ευγνώμων για ό,τι έχεις κάνει δεν σημαίνει ότι αφήνω αιχμές για σένα και αναδιπλώνομαι μόνο υπό το βάρος αντιδράσεων ή εξελίξεων.

Η ευγνωμοσύνη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως άλλοθι, ως δικαιολογία, για ό,τι θα έπρεπε να κάνει η πολιτεία και δεν έκανε, αλλά το κάλυψαν, με αυταπάρνηση και θυσίες, με γνώση και ήθος, οι άνθρωποι του τόπου. Δεν θα υπάρχει δικαιολογία πια, αν δεν στηριχθεί αποτελεσματικά το ΓεΣΥ και αν δεν υπάρξει σχέδιο για αντιμετώπιση, ανάλογων με την τελευταία, υγειονονικών κρίσεων. Όπως δεν θα υπάρχει και δικαιολογία, αν δεν βοηθηθεί το εκπαιδευτικό σύστημα σε όλες τις βαθμίδες του: με σεβασμό προς όλους τους εκπαιδευτικούς και το λειτούργημά τους, με διάθεση συνεργασίας προς επίλυση εκκρεμοτήτων, με διαφανή ενίσχυση των δομών έρευνας και καινοτομίας, με αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμάτων διδακτικής διάφορων γνωστικών και μαθησιακών αντικειμένων, με βελτίωση των υλικοτεχνικών υποδομών στα δημόσια εκπαιδευτήρια της χώρας.

Είναι καιρός να σταματήσει η ευγνωμοσύνη να δίνει άλλοθι αδράνειας και αδιαφορίας. Γιατί η ευγνωμοσύνη μπορεί εύκολα να περάσει από το ένα άκρο, αυτό της αγιολόγησης, στο άλλο άκρο, αυτό της δαιμονοποίησης. Και γιατί άλλοθι αναζητούν συνήθως οι εγκληματούντες.

*Πανεπιστημιακός/Φιλόλογος




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










1006