ΤΗΣ ΙΦΙΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ*
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις των γονιών που ανησυχούν για τα παιδιά τους, παρατηρώντας τα ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα να έχουν αναπτύξει φοβίες και έντονο άγχος. Φυσικά, οι φοβίες αποτελούν στοιχείο αναμενόμενο στην παιδική ηλικία. Η συχνότητα και η έντασή τους όμως δεν μπορεί παρά να μας προβληματίσει, και πέρα από τις μεθόδους παρέμβασης, να μας κινητοποιήσει στο να ψάξουμε τα αίτια εμφάνισής τους. Οι αλλόκοτες συνθήκες στις οποίες εκτίθεται ο παγκόσμιος πληθυσμός (πανδημία, πόλεμος), μπορεί να μην αποτελούν τους μοναδικούς αιτιακούς παράγοντες, σε σημαντικό ωστόσο βαθμό επηρεάζουν αρνητικά τη ψυχοσύνθεση των παιδιών.
Η παιδική ηλικία έτσι όπως την ξέραμε, έχει χαθεί προ πολλού. Τα παιδιά στο παρελθόν είχαν το δικαίωμα να παίξουν στα πάρκα και στις αλάνες, να καλέσουν στο σπίτι ή να διανυκτερεύσουν σε φίλους, να κάνουν όνειρα και με ανυπομονησία να περιμένουν το Σαββατοκύριακο και τις διακοπές, τα παιχνίδια στις αυλές των σχολείων, το μάθημα της γυμναστικής και όλες τις ενδοσχολικές δραστηριότητες που τους φέρνουν κοντά. Τα τελευταία χρόνια ο πλανήτης πλήττεται από τη διαχρονική κρίση της πανδημίας, με τον θλιβερό πόλεμο να δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση τον τελευταίο μήνα. Έτσι, δραματικές αλλαγές σημειώνονται στην καθημερινότητα μικρών και μεγάλων, όπου οι συνθήκες αλλάζουν αναγκαστικά και παράλογα «πρέπει» εισβάλλουν στη ζωή μας.
Πλέον, 2 χρόνια μετά την πανδημία, μπορούμε να στρέψουμε το βλέμμα πίσω και να μετρήσουμε τα «σπασμένα». Η παρατεταμένη απομόνωση των παιδιών, η αποχή από τις σχολικές κοινότητες, η έντονη κοινωνική απομόνωση των παιδιών με αναπηρίες, οι νέες απαιτήσεις, τα τραυματικά γεγονότα στα οποία έχουν εκτεθεί και καθημερινά εκτίθενται τα παιδιά μέσα από τα λόγια και τις εικόνες, έχουν επιφέρει σημαντικές ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις, αφού σε ένα παγκόσμιο επίπεδο το παιδικό άγχος, οι φοβίες και η ανασφάλεια έχουν αυξηθεί, με τη ζωή τους να έχει αποδιοργανωθεί. Η απειλή της πανδημίας και η ανασφάλεια του πολέμου έχει αναγκάσει τα παιδιά να σκέφτονται σαν ενήλικες, να περιορίζονται, να ψάχνουν λύσεις, να έρχονται σε επαφή με συζητήσεις που δεν μπορούν να κατανοήσουν, οι οποίες τους προκαλούν σύγχυση και τραυματίζουν την παιδική τους ψυχή.
Πόσο παιδιά είναι τελικά τα σημερινά μας παιδιά; Αυτά τα σημερινά παιδιά που περνούν 6 ώρες της καθημερινότητάς τους σε ένα πλαίσιο που απαιτεί να κρύβουν τις εκφράσεις τους πίσω από τις μάσκες, να βρίσκονται σε απόσταση, να μην πηγαίνουν εκδρομές, να απολυμαίνονται συνεχώς, τηρώντας μια αυστηρή καθαριότητα που «μολύνει» το κάθε φυσιολογικό. Και μερικά από αυτά τα παιδιά επιστρέφοντας στο σπίτι να συναντάνε αγχωμένους γονείς… που έχουν βέβαια κάθε λόγο και δικαίωμα να αναστατώνονται, έστω και αν είναι ενήλικες. Των οποίων το συναίσθημά τους έχει επίσης διαταραχθεί και επηρεάσει τον γονικό τους ρόλο… Για αυτά τα παιδιά εγώ επιλέγω να ανησυχώ…!
Είναι προτεραιότητά μας να προστατέψουμε και να διαφυλάξουμε την ψυχική υγεία και κοινωνική ευημερία του παιδικού πληθυσμού. Μέσα από παιδοκεντρικές μεθόδους, να αποκαταστήσουμε τη ζημιά που έχει ήδη γίνει και να προλάβουμε το αντίκτυπο στο μέλλον. Μπορεί να μην είμαστε ακόμη έτοιμοι να επιστρέψουμε στην κανονικότητα, και αυτό είναι κάτι που όλοι χρειάζεται να αναγνωρίσουμε και να τηρήσουμε. Ωστόσο, τα παιδιά δεν πρέπει να ξεχάσουν τί είναι φυσιολογικό, και ολοκληρωτικά να προσαρμοστούν στο αλλόκοτο. Έτσι, είναι απαραίτητο για την ψυχοκοινωνική τους ανάπτυξη τα παιδιά να διατηρούν τις κοινωνικές τους σχέσεις, να απολαμβάνουν την παρέα των άλλων ανθρώπων και να παρατηρούν τους ενήλικες να κάνουν το ίδιο, τηρώντας φυσικά όλα τα αναγκαία μέτρα. Να βγαίνουν από το σπίτι και να ανακαλύπτουν τον έξω κόσμο.
Επιπλέον, είναι δικαίωμα των παιδιών να γνωρίζουν τί γίνεται στην επικαιρότητα και οι γονείς σε αυτό το σημείο καλούνται να συζητούν με τα παιδιά τους τα γεγονότα, ακόμη και τα αρνητικά. Με τρόπο όμως προσαρμοσμένο στην ηλικία τους και σε όσα μπορούν να κατανοήσουν. Η σχέση που τα παιδιά θα αναπτύξουν με όλα αυτά τα θλιβερά συμβάντα γύρω τους, επηρεάζεται άμεσα από τη στάση που οι ενήλικες έχουν απέναντι σε αυτά τα γεγονότα. Είναι φυσιολογικό οι γονείς και τα ενήλικα πρόσωπα να ανησυχούν για τις κρίσεις που αυτή τη στιγμή κυριαρχούν παγκοσμίως, καλούνται όμως να μεταφέρουν στα παιδιά το μήνυμα αισιοδοξίας και ασφάλειας, καλλιεργώντας τους πολύτιμες αξίες όπως, η τήρηση των υγειονομικών κανόνων σχετικά με την πανδημία, ή το συναίσθημα της συμπόνιας απέναντι στα θύματα πολέμου και την αναγκαιότητα εφαρμογής εναλλακτικών και θεμιτών μορφών διαχείρισης μιας σύγκρουσης.
Από την άλλη όμως, κανένα παιδί δεν πρέπει να ακούει περισσότερο από όσα μπορεί να κατανοήσει, και να βλέπει περισσότερα από όσα η παιδική του ψυχή μπορεί να αντέξει. Είναι χρέος μας να προστατεύσουμε την παιδικότητα που χάνεται και να τους επιτρέψουμε να είναι παιδιά.
*Σχολική Ψυχολόγος, Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής Ψυχολογίας
Μέλος Συνδέσμου Ψυχολόγων Κύπρου
