ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΛΕΚΚΟΥ*
Για πολλά χρόνια, τόσο από την πλευρά της επιστήμης όσο και από κοινωνικής πλευράς ο ρόλος του πατέρα στην ανατροφή των παιδιών, είχε παραμεληθεί αλλά και ήταν ξεκάθαρα περιχαρακωμένος σε στερεοτυπίες. Η ξεπερασμένη ιστορικά και κοινωνικά θέση με τη μητέρα «στο σπίτι» και τον πατέρα «στη δουλειά», απόρροια της κατανομής των ρόλων κάθε φύλου που καθορίστηκε από πολιτισμικές, κοινωνικές και ιδεολογικές συνθήκες, εξακολουθεί να χαρακτηρίζει (ευτυχώς όχι τόσο καθολικά) τον γονεϊκό ρόλο του πατέρα.
Δυστυχώς, συχνά, στον πατέρα αφέθηκε ο ρόλος του «κουβαλητή» που έρχεται φορτωμένος με όσα χρειάζεται το σπίτι ή και του «αυστηρού τιμωρού» που εμφανίζεται για να επιβεβαιώσει απειλές τιμωρίας και να αποκαταστήσει την τάξη. Δεν πρέπει να παραβλεφθεί ότι συχνά οι ίδιοι οι πατεράδες υιοθέτησαν και υιοθετούν με ανακούφιση τους πιο πάνω ρόλους, θεωρώντας ότι το μεγάλωμα των παιδιών είναι καθαρά «γυναικεία» υπόθεση. Οι σύγχρονες επιστημονικές έρευνες όμως αποδομούν αυτή την παρωχημένη αντίληψη και ανοίγουν στον πατέρα το δρόμο να σταθεί όπως είναι αναγκαίο μέσα στο σύστημα της οικογένειας σηκώνοντας από τους ώμους της μητέρας το φορτίο της ενοχής για ό,τι μπορεί να πάει «στραβά» στο μεγάλωμα του παιδιού αλλά και τους καθιστούν ευεργετικά ενεργητικούς τόσο για τους ίδιους όσο και για τα παιδιά .
Τι συνέβη όμως και βλέπουμε πια ξεκάθαρα την σημαντικότητα του ρόλου του στο μεγάλωμα του παιδιού; Κατ’ αρχήν οι σύγχρονες επιστημονικές έρευνες πάνω στο ρόλο του πατέρα για την ανάπτυξη των παιδιών ανέδειξαν επιτέλους τις συνέπειες από την απουσία του. Η μητέρα πια, εργάζεται τις ίδιες ώρες με τον πατέρα και σε εργασία ίσως απαιτητικότερη από την αντίστοιχη δική του, με αποτέλεσμα την αναδιανομή των ρόλων σε σχέση με τη φροντίδα και το μεγάλωμα των παιδιών. Τα τελευταία χρόνια έχουμε την αύξηση των διαζευγμένων γονέων, των μονογονεϊκών οικογενειών, αλλά και την θαρραλέα ανάδυση άλλων μορφών οικογένειας και πλαισίων για ανάπτυξη (βιολογική και συναισθηματική ) των παιδιών. Επιπλέον η απενοχοποίηση της έκφρασης συναισθημάτων τρυφερότητας, συγκίνησης και αγάπης από πλευράς των πατεράδων συνέδραμε καίρια στην αλλαγή. Όλα αυτά οδήγησαν στην αντιμετώπιση της οικογένειας ως σύστημα το οποίο επηρεάζει και επηρεάζεται από τις σχέσεις των μερών του.
Από τη σχέση ανάμεσα στους γονείς και το βρέφος πηγάζουν πολλά γεγονότα, σιωπηλά, αόρατα και εντυπωσιακά που εμφανίζονται ήδη από το τέλος του δεύτερου μήνα της ζωής του.
Το χαμόγελο στην εμφάνιση ενός προσώπου είναι ένα αποτέλεσμα της σωστής συμπεριφοράς και των δύο γονέων. Στα βρέφη που έχουν στερηθεί τη στοργή και την προστασία, που πηγάζει και από τους δύο γονείς, το πρώτο χαμόγελο αργεί να φανεί. Σε οικογένειες που οι γονείς βρίσκονται σε συναισθηματική αποστασιοποίηση, τα παιδιά, στην μετέπειτα πορεία τους εμφανίζουν πολλές δυσκολίες στη δική τους συναισθηματική ανάπτυξη και συνδιαλλαγή.
Η πατρότητα είναι το ίδιο ευχάριστη και απαραίτητη στο παιδί με τη μητρότητα. Το ίδιο το παιδί αισθάνεται ιδιαίτερη ικανοποίηση όταν δέχεται τις φροντίδες του πατέρα του. Αλλά και η ενασχόληση του πατέρα με το παιδί και η εξυπηρέτηση των αναγκών που αυτό έχει, οδηγούν στο να καταλάβει και να ανταποκριθεί αποτελεσματικά, στις εκδηλώσεις του βρέφους στην αρχή και του παιδιού αργότερα. Το βρέφος με τη σειρά του επικοινωνεί και αλληλεπιδρά με την συμπεριφορά του πατέρα του. Αυτή η συνδιαλλαγή παρέχει στο παιδί ένα μάθημα κοινωνικού ελέγχου και έκφρασης συναισθημάτων και συμπεριφοράς.
Ο πατέρας συμβάλλοντας ενεργά και συνειδητά στην ανατροφή αλλά και στην διαμόρφωση της προσωπικότητάς του παιδιού του, ανακαλύπτει κι ο ίδιος πτυχές του εαυτού του, άγνωστες ή παραγκωνισμένες, ανάγκες και ικανότητες που ούτε ικανοποιήθηκαν οι πρώτες ούτε αξιοποιήθηκαν οι δεύτερες. Η πατρότητα δεν επιδρά, λοιπόν, θετικά μόνο στο παιδί, αλλά και στον ίδιο τον πατέρα.
Ο πατέρας που στέκεται δίπλα στο παιδί του σαν καθοδηγητής, συνοδοιπόρος, υποστηρικτής που θέτει τα σωστά όρια για την κατάλληλη στιγμή, ο πατέρας που αποδέχεται και βοηθά το παιδί του να βρει το δρόμο του, είναι αυτός που μπορεί να το κάνει κι ευτυχισμένο ενήλικα. Ο πατέρας που στέκεται απέναντι απ’ το παιδί και τις ανάγκες του, που κρίνει και κατακρίνει όχι μόνο ανησυχίες κι αποφάσεις του παιδιού του αλλά και το ίδιο το παιδί ως προσωπικότητα, έχει μεγάλο μέρος ευθύνης για τις όποιες δυσκολίες αυτό θα αντιμετωπίσει ως ενήλικο πρόσωπο.
Όταν ο πατέρας είναι απών, το πρότυπό του είναι ανύπαρκτο και αφήνεται στο παιδί να ανακαλύψει στα τυφλά την ανδρική ταυτότητα. Το αποτέλεσμα είναι τα αγόρια να γίνονται άβουλοι μιμητές στερεοτυπικών ανδρικών συμπεριφορών, όπως αυτές διαμορφώνονται από τη νοοτροπία της κοινωνίας (σκληρές, επιθετικές και βίαιες συμπεριφορές) κρατώντας ουσιαστικά μια για τον άντρα. Τα κορίτσια θα αναπτύξουν στάσεις ζωής απέναντι στους άντρες που κι αυτές υπαγορεύονται από ακραίες κοινωνικές αντιλήψεις για τον ρόλο του άντρα. Αυτό θα υψώσει τείχη στις μελλοντικές κοινωνικές, ερωτικές, συναδελφικές σχέσεις αυτών των παιδιών
Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί ότι το αποτέλεσμα της απουσίας του πατέρα ή της ανωριμότητας και της αποστασιοποίησης στην άσκηση των πατρικών καθηκόντων είναι το ίδιο με αυτό όταν υπάρχει εξουσιαστική και βίαιη άσκηση αυτών των καθηκόντων. Η παραβατική, βίαιη αντίδραση από μέρους του παιδιού ή η ολοκληρωτική υποταγή, είναι και τα δύο καταστροφικά για την προσωπικότητα του παιδιού.
Η μητέρα δεν πρέπει να νιώσει παραγκωνισμένη καθώς με την ηλικία αυξάνεται το ενδιαφέρον του παιδιού για τον πατέρα αλλά και η ικανοποίηση που αισθάνεται όταν είναι μαζί του. Αντίθετα θα πρέπει να ενθαρρύνει την όσο το δυνατό πιο ισχυρή εδραίωση αυτής της σχέσης της.Τα παιχνίδια, οι χαρές, τα όρια και οι ευθύνες με τον πατέρα αποκτούν μια σπουδαιότητα που απλώνεται πέρα από την σημασία του ρόλου του. Είναι η εικόνα του «άνδρα» μέσα στο σπίτι. Ο πατέρας είναι ο πρώτος σύντροφος των αγοριών αλλά και ο πρώτος φίλος των κοριτσιών.
Ο ρόλος του πατέρα ενισχύει την παρουσία του σύγχρονου άντρα εμπλουτίζοντας την αντρική του ταυτότητα με στοιχεία συναισθηματικής επάρκειας και του δίνει διεξόδους από στερεότυπα τα οποία τον περιόριζαν για δεκαετίες από το να χαρεί τη γονεϊκότητα. Η ενασχόλησή του με την φυσική αλλά και τη συναισθηματική φροντίδα των παιδιών μπαίνει δυναμικά στο νέο του ρόλο. Οι ανατροπές που βιώνονται στην κοινωνία τα τελευταία χρόνια, του δίνουν την ευκαιρία, συμμετέχοντας ισότιμα με τη σύντροφο στο μεγάλωμα των παιδιών να δημιουργήσει συνθήκες σταθερότητας και προοπτικές για τα παιδιά του.
* Σχολικός Σύμβουλος Δημοτικής
