ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΑΝΤΩΝΕΛΛΟΥ*
Ο πλανήτης βιώνει τη χειρότερη εμπειρία που θα μπορούσε να έχει. Ήρθε αντιμέτωπη η ανθρωπότητα με κείνο που πίστευε πως δεν είχε: την αδυναμία να αντιμετωπίσει τη νέα πραγματικότητα και, προπάντων, να δει ο καθένας μας τον πρότερο βίο του εκτιμώντας τον τρόπο ζωής του, που αδιαμφισβήτητα είχε εντελώς ξεχάσει παρασυρμένος στη δίνη της εικονικής κραιπάλης κι αποκλεισμένος στα ευτελή τείχη της ευζωίας του. Οι εικόνες των τριτοκοσμικών χωρών, για παράδειγμα, οι καθημερινοί θάνατοι χιλιάδων παιδιών καθημερινά, ίσως ενέπνεαν την ανθρωπότητα για φιλάνθρωπη δράση κατά τις γιορτές των Χριστουγέννων, όχι όμως σαν στάση ζωής αλλά περισσότερο σαν τύψη και ενοχή για το φρενήρες καταναλωτικό ολίσθημα ή την ψευδαίσθηση του ατρόμητου ανθρώπου που πατώντας κουμπιά ετοίμαζε το θρόνο της υπεροχής του κι αύξανε εγωιστικά την αλαζονεία του.
Η σημερινή, πανδημική κρίση ανέτρεψε όλα τα δεδομένα. Ο απόλυτος απομονωτισμός, η διάλυση της παγκόσμιας οικονομίας, οι σχέσεις των κρατών μεταξύ τους, τα εκατομμύρια των προσφύγων που διαλύουν τις δομές των κοινωνιών, η εκπαίδευση των παιδιών που έχασε την αμεσότητα και τη ζωντανή διάδραση, η απουσία πολιτιστικής δράσης και η συνέχιση των τεχνών και, τελικά, το ωραίο σπίτι που μετατράπηκε σε φυλακή κι άρχισε η κάθε γωνιά του να ξεπουλάει καθημερινά την προηγούμενη θαλπωρή και να μετατρέπεται σε κάτεργο που τιμωρεί κι αυτό με τον τρόπο του τους εγκλείστους.
Ωστόσο, τούτη η παντελής απομάκρυνση από το μεσογειακό μοντέλο ζωής, οι θορυβώδεις διαπροσωπικές σχέσεις, ο σχεδιασμός των ταξιδιών για το καλοκαίρι και όλα εκείνα τα μαντζούνια που λειτουργούσαν κατευναστικά για την εξαντλητική ζωή στη δουλειά και στις άμετρα δημιουργημένες υποχρεώσεις, φαίνεται πως ετοιμάζουν την επόμενη μέρα, όταν έρθει, κυρίως με το αίσθημα του φόβου και της καχυποψίας για τον άλλο.
Σε όλο αυτό το παραληρηματικό παρόν , που σιωπηλά κυλάει σε κάθε σπίτι κι όχι στους έρημους δρόμους ή στους κλειστούς χώρους της παλιάς συνύπαρξής μας, φαίνεται πως για τον κάθε άνθρωπο βοηθάει κυρίως στο να επαναπροσδιορίσει τη στάση του. Μοιάζει λίγο σαν μια εκδίκηση το σημερινό μας παρόν για το άκρως υπερβολικά προβληματικό παρελθόν μας. Η φύση πανηγυρίζει έξω την ηρεμία της κι άλλοι ζωντανοί οργανισμοί του πλανήτη απλώθηκαν στη γη κι απολαμβάνουν με ασφάλεια πλέον τη ζωή τους που για τόσα χρόνια απειλούταν συστηματικά από τη ζωώδη μας συμπεριφορά.
Τα μεγάλα μας προβλήματα παραμερίστηκαν μπρος στην προσπάθεια για επιβίωση, διαπιστώσαμε πως η οικονομική ισχύς ουδεμία ασφάλεια παρέχει, από φόβο διακωμωδήσαμε την αλήθεια, από πανικό περνάμε μέρες και νύχτες σιωπής μπρος στην τρομολαγνεία των μέσων επικοινωνίας και πιάσαμε τους εαυτούς μας να ακολουθούν τη διαδικασία της «αποκρυπτογράφησης» των μηνυμάτων που συγκαλυμμένα δίνονται από τους ειδικούς της γης. Διαβάζουμε όλα τα πιθανά σενάρια της σημερινής κατάστασης, μα απομακρυνόμαστε τρομαγμένοι από όσα συνέβαιναν στον πλανήτη τόσα χρόνια και ποτέ δεν τα συνειδητοποιήσαμε μιας και απειλούσαν την εικόνα μας στον κόσμο.
Όσα μας περιμένουν από εδώ και στο εξής, θεωρώ, ότι θα είναι μάλλον οδυνηρά, αφού δεν θα είμαστε πλέον σε θέση να εμπιστευτούμε, υπάρχει εύλογος κίνδυνος να ακολουθήσουμε τη διαδικασία του «ζω το σήμερα», θα μας απομακρύνουν από μακρόπνοους στόχους και η ασθενική αδυναμία μας θα είναι το καλύτερο υποκατάστατο για να δικαιολογήσουμε τη στάση μας στα πράγματα. Κι όλα αυτά όχι βέβαια κάτω από το πρίσμα της απαισιόδοξης στάσης μας για τη ζωή που έτσι ή αλλιώς θα συνεχιστεί υποβαθμισμένη, αλλά περισσότερο από το μεγάλο μας φόβο μπρος στις όποιες επιλογές μας. Θα χαθεί εντελώς το αυθόρμητο ως συμπεριφορική τάση από τον άνθρωπο, η εμπιστοσύνη, η αμεσότητα μα κι εκείνο το ενθουσιώδες συναίσθημα για τη ζωή.
Οι μαζικές συγκεντρώσεις σε ένα θέατρο, σε μια συναυλία θα είναι πια καχύποπτες και ο «διπλανός» θα είναι εξακολουθητική απειλή για τη δική μας «ασφάλεια». Κι είναι σίγουρο πως όταν η εμπιστοσύνη χαθεί, τότε στον κοινωνικό περίγυρο πολλά δεινά θα ακολουθήσουν: ο πολιτικός λόγος, όπως κι αν αυτός εκφέρεται, θα αφήνει αδιάφορους τους περισσότερους, τα όποια θρησκευτικά μηνύματα θα εξακολουθήσουν να λειτουργούν για ομάδα ανθρώπων με απόλυτη υποταγή και προσήλωση σε ιδεοληψίες απροσδιόριστες και συχνά επίφοβες για το μέλλον.
Μπροστά σε αυτή τη χαοτική κατάσταση χρειάζεται πιο πολύ να ενεργοποιηθεί ο ουσιαστικός ρόλος του καθημερινού ανθρώπου, ο οποίος δεν μπορεί να επαφίεται σε όσα συμβαίνουν αμέτοχος. Το να υποταχτεί μεγάλη μερίδα ανθρώπων σε συμπεριφορές «αγέλης», μόνο καταστροφικά αποτελέσματα θα έχει.
Βέβαια, το να αναπτυχθεί αυτή η καχυποψία σε όσα τεκταίνονται, εδώ θα παίξει ρόλο σημαντικό, μπορεί και απόλυτα θετικό. Καμία απόφαση των ιθυνόντων δεν μπορεί να λαμβάνεται εύκολα, αφού πια κανένας δεν πείθεται πλέον εύκολα. Είναι καιρός να ονειρευόμαστε την «έξοδο» από τον απομονωτισμό μας αλλά όχι με πανηγυρισμούς και συμπεριφορές που θα μας φέρουν αντιμέτωπους στο μέλλον με χειρότερα δεινά. Μπορεί η ζωή να μας καλεί να τη γευτούμε στο έπακρο, όχι όμως χωρίς τη σίγουρη θέση πως κάθε βήμα στην Οδό της Ανθρωπότητας θα είναι το σωστό.
Αξίες σημαντικές χρειάζεται να γίνουν του καθενός η προμετωπίδα: ο σεβασμός, η αναγνώριση της αξίας του όποιου άλλου στη ζωή μας, η συνειδητοποίηση πως δεν είμαστε παρά μέρος ενός ευρύτερου συνόλου, πως ανεξάρτητα από την εθνολογική, κοινωνική ή οικονομική μας θέση έχουμε να αντιμετωπίσουμε τα ίδια προβλήματα. Η επανένωσή μας με το φυσικό περιβάλλον είναι τώρα περισσότερο αναγκαία κι επιτακτική, η πειθαρχία στους νόμους της ζωής είναι αδήρητη αλλά και η καταπολέμηση συμπεριφορών που απειλούν τη ζωή και την ασφάλεια του συνανθρώπου μας άκρως αναγκαία. Εκπαιδευτικά προγράμματα και στρατηγικές παιδείας χρειάζεται άρδην να ανασυγκροτηθούν. Οι νέες γενιές καλούνται να νιώσουν πολίτες του κόσμου με αίσθημα ευθύνης, να εντρυφήσουν διεξοδικά σε ένα πανανθρώπινο σύστημα ιδεών, να πάρουν θέση σε όλα τα μεγάλα παγκόσμια προβλήματα και να αναλάβουν ενεργή δράση ανεξάρτητα από το σημείο του πλανήτη που αυτά συμβαίνουν.
Τελικά, η επόμενη μέρα αναμένεται να είναι δύσκολη για όλους, σε κάθε τομέα της ζωής μας. Οι επιλογές μας είναι πολύ περιορισμένες κι αν θεωρηθεί ως «δίκη» αυτό που βιώνει ο πλανήτης μας, τότε μάλλον έχουν στενέψει πολύ τα περιθώρια. Τα σημεία των καιρών δεν αποτελούν πλέον αιτίες προβληματισμού μόνο αλλά χρήζουν άμεσης δράσης κι αντιμετώπισης. Αλλιώς θα επαληθευτεί το ότι ενός κακού , μύρια έπονται.
*Πρώτος Λειτουργός Εκπαίδευσης
Προϊστάμενος Μονάδας Τ.Π.Ε.
