Πολιτισμός υπό το μηδέν


ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΑΝΤΩΝΕΛΛΟΥ*

Με το βλέμμα πάντα στην Αιχμή του Πολιτιστικού δόρατος της Κύπρου, με την καρδιά και την ψυχή του καθενός  στερημένη από τα μονάκριβα δώρα κάθε δημιουργού, κάθε καλλιτέχνη, περάσαμε σχεδόν έναν ολόκληρο χρόνο χωρίς την πνευματική τροφή που είχαμε για να φεύγουμε από τα πεζά και καθημερινά, να αντιλαμβανόμαστε τη ζωή μέσα από κάθε είδους πολιτιστική δημιουργία.  Κλειστά τα θέατρα, με τους ανθρώπους του να ζουν  πολύ δύσκολα και, κυρίως, να είναι αποδυναμωμένοι πια για να δουλέψουν την Τέχνη τους. Κι όμως, κανείς πια δεν τους γυρεύει, δεν τους αποζητά, μιας και ως κοινωνία την πολιτιστική μας τροφή πάντοτε τη θεωρούσαμε πολυτέλεια ή μια ανάγκη δευτερεύουσα.

Ξεχάσαμε πως ο Πολιτισμός είναι μορφή επικοινωνίας πανάρχαια, πολύμορφη κι η αρχή της χάνεται στα βάθη των αιώνων, τότε που πρωτοπαρουσιάστηκε η πρώτη κοινωνική έκφανση της ζωής. Κοινωνούσαμε με το θέατρο, με τη μουσική, τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τον χορό, τον κινηματογράφο και κρατούσαμε την ψυχή μας πάντοτε περήφανα πλούσια, επειδή οι άνθρωποι του πολιτισμού φρόντιζαν πάντοτε να μας γεμίζουν με δύναμη κι ελπίδα για την πορεία και το μέλλον μας.

Η πανδημία διέλυσε και τον Πολιτισμό. Εξοστράκισε τους ανθρώπους του μακριά μας, τους περιέκλεισε στα τείχη της μοναξιάς τους και φαίνεται πως σ’ αυτό το βομβαρδισμένο κλίμα της ερημιάς στις πόλεις μας, ποτέ δεν σταθήκαμε με περισυλλογή και περίσκεψη για τους κάθε μορφής καλλιτέχνες. Οι ηθοποιοί εκλιπαρούν για μια θέση στην τηλεόραση, παίζουν οτιδήποτε για να πληρωθούν, οι ζωγράφοι κλείστηκαν στα εργαστήριά τους για να δημιουργήσουν χωρίς να εκθέτουν, οι μουσικοί βουβάθηκαν εντελώς και οι χορευτές μας καταδικάστηκαν στην ακινησία.

Ωστόσο, όπως η φύση δεν σταματά ποτέ να μεταμορφώνεται,  έτσι κι ο Πολιτισμός είναι φαινόμενο φυσικό, ανθρώπινο, που δεν σταματά, δεν μπορεί να μπαίνει σε καμιά κατάψυξη. Όπως αρρωσταίνει το σώμα, αρρωσταίνει κι η ψυχή.

Τον Πολιτισμό τον συνθέτουν άνθρωποι που έχουν μια έμφυτη ικανότητα να σκέφτονται πέρα από κάθε στεγανό. Είναι εκείνοι που προμαντεύουν, που προετοιμάζουν, που υποδεικνύουν τις δικές μας μελλοντικές συμπεριφορές. Δείτε τους μεγάλους καλλιτέχνες μας, τους ταγμένους σ’ αυτό που η μοίρα, η ζωή τους, το σύμπαν τους όρισε ως ιερή αποστολή. Είναι άνθρωποι  με πνεύμα στοχαστικό, με φαντασία, με λόγο ή έργο προφητικό. Η νέκρωσή τους, ναι, μας έφερε μιαν ανομολόγητη δυστυχία που σκεπάστηκε από την καταναλωτική αδυναμία, την ταξιδιωτική απαγόρευση, τον εγκλεισμό στα σπίτια καταφύγια, στο σπάσιμο των κοινωνικών σχέσεων, στη μοναξιά και στη συνεχή έγνοια να είναι γεμάτα τα ψυγεία με τις τροφές του σώματος. Η τροφή της ψυχής έρχεται φτωχή από την τηλεόραση, τις τερατογεννημένες ειδήσεις, τις εκκωφαντικές παρακρούσεις παρεών ανθρώπων αδαών για να μας κρατούν συντροφιά καθώς τρώμε και αίρουν σε ζητήματα μεγάλα για τις ζωές των άλλων!

Μα ο Πολιτισμός οφείλει να αντιμετωπίζεται από το κράτος και τους πολιτικούς με την ίδια σοβαρότητα και χρησιμότητα, όπως και η επιστήμη, όπως το σύστημα της υγείας και της παιδείας. Η Τέχνη και ο Πολιτισμός είναι επιστήμες, μέσα  για να εκφράζουμε αυτά που δεν μπορούν αλλιώς να ειπωθούν. Πόσα πολλά δεν είμαστε σε θέση να εκφράσουμε όλο αυτό το διάστημα της πανδημίας; Πόσα πολλά καταπίνουμε αμάσητα ή τα κρατάμε μέσα μας; Πόσα άλλα κρύβουμε και πόσα μας πνίγουν;

Το σωτήριο κανάλι  για όλα αυτά, είναι αυτό το χαμένο συναπάντημα μέσω του Πολιτισμού, που δυστυχώς μένει κλειδωμένο. Σε μέρες τόσο δύσκολες και σκοτεινές, όπως αυτές που διανύουμε, ο Πολιτισμός  δεν μπορεί να είναι αστραπή που θα φέξει σε χρόνο ανύποπτο κι οι πιο πολλοί από μας δεν θα το πάρουμε χαμπάρι. Είναι ζήδωρο νάμα, ένα φως που δεν του ταιριάζει να έχει το φέγγος του κεριού που τρεμοπαίζει. Με το φως του διώχνουμε το άγχος, βρίσκουμε καταφύγιο στη φαντασία, μαθαίνουμε να ορίζουμε τη θέση μας στον κόσμο και να προχωρούμε. Αν αυτό φοβούνται οι πολιτικοί μας  και προβαίνουν σε παρόμοια, αδιάφορα μέτρα για τον Πολιτισμό, τότε είμαστε αντιμέτωποι με τον ερχομό καιρών δίσεκτων.

Αν η πολιτεία μας αφήσει έτσι, χωρίς πνευματική τροφή, τότε κινδυνεύουμε να πλάσουμε ανθρώπους που το μόνο που θα ξέρουν είναι να ναρκώνονται μπρος σε οθόνες διδασκαλίας, ψυχαγωγίας, χωρίς την ανάγκη για καλλιέργεια των αισθήσεων και της ψυχής μας. Κινδυνεύουμε να βυθιστούμε στο απόλυτο σκοτάδι  και στη νέκρωση της ψυχής. Μπορεί να βομβαρδιζόμαστε με μηνύματα διαφθοράς, για χίλια δυο σκάνδαλα στα οποία εμπλέκονται γνωστοί κι άγνωστοι και μόνη μας τροφή να είναι η συνεχής αποκάλυψη θεμάτων τέτοιων, να γεννιέται μέσα μας η θλίψη, η οργή, η αγανάκτηση γιατί μόνο τέτοια συμβαίνουν. Μπορεί να χάνεται ο καθένας από τέτοιου είδους μόνο αγωγή της ψυχής, μα εδώ είναι που χρειάζεται  η ελπίδα του Πολιτισμού: ότι τίποτα δεν χάνεται, πως μπορεί οι άνθρωποι να σκοτώνονται για το άνομο κέρδος και την ύλη, πως ετσιθελικά παραβιάζουν αρχές κι εξουσίες, μα όλες οι μορφές Τέχνης είναι σε θέση να μας βοηθήσουν να δούμε τη ζωή διαφορετικά. Αν κάποιοι έχουν αποφασίσει πως δε χρειαζόμαστε τέτοια υλικά πολιτισμού, τέτοια τροφή, δεν έχουν παρά να το δηλώσουν με ειλικρίνεια. Αν ακόμα θεωρούν τον Πολιτισμό ως παρακαταθήκη, πρέπει οπωσδήποτε να τον ενεργοποιήσουν με ευθύνη σκεπτόμενοι πως, αν μη τι άλλο, δεν υπάρχει καλύτερη θεραπεία για την ψυχή του ανθρώπου που ζει, όπως ζει σήμερα, ταλανιζόμενος από την ασάφεια, τη σύγχυση.

Μονάχα ο Πολιτισμός δημιουργεί την κοινή αίσθηση της εμπειρίας με μια δική του γλώσσα Αν αφαιρέσουμε την πολιτισμική τροφική αλυσίδα αυτή από τις ζωές μας, η βλάβη που θα προκύψει  θα είναι εξίσου ανεπανόρθωτη με όσες έχουμε δει ως τώρα , κάθε φορά που παραβιάζουμε  τις άλλες αλυσίδες της ζωής. Η σίγαση, η εγκατάλειψη  του Πολιτισμού σε τέτοιες περιόδους δημιουργεί ακόμα πιο ανάπηρες κοινωνίες.

Η θέση του στη ζωή μας πρέπει να διαφυλαχθεί και να μην αντιμετωπίζεται ως ένα τελευταίο σκαλοπάτι, γιατί δεν δημιουργεί ζημιά  και έλλειμμα μόνο στους ανθρώπους που ασχολούνται μαζί του αλλά βλάπτει όλους μας. Οι κυβερνήσεις άφησαν πίσω τον Πολιτισμό γιατί; Δεν φέρνει έσοδα στο κράτος ή δεν είναι απαραίτητος;

Αν πάμε λίγο πίσω στο χρόνο  θα δούμε πως όταν ο Μπετόβεν συνέθετε τα αριστουργήματά του, ο κόσμος τότε έβλεπε την Ενάτη Συμφωνία του ως πολυτέλεια κι ως αχρείαστη, όταν η Κάλας ερμήνευε την Τραβιάτα της, νιώθαμε πως υπάρχουν πολύ πιο σπουδαία ν’ ασχοληθούμε: Να που όμως σήμερα τα μνημονεύουμε, τα αναλύουμε, τα ξανακούμε χίλιες φορές και νιώθουμε εκείνο το δέος που μας ανυψώνει. Τα μέτρα λοιπόν, με τις ως τώρα ενδείξεις  για τη μετάδοση του ιού στους χώρους του Πολιτισμού, μόνο ως αψυχολόγητα και ακατανόητα μπορούν να ερμηνευτούν. Οι μαζικές εκδρομές στα χιονισμένα μας βουνά και το αδιαχώρητο που επικρατεί εκεί τα σαββατοκύριακα, ναι, είναι επικίνδυνες αποδράσεις.

Ο Πολιτισμός στέλνει μήνυμα στην Πολιτεία μας. Όσο κι αν  αυτή απέχει από τα καλλιτεχνικά δρώμενα, όσο κι αν δεν έχει πολιτιστική κουλτούρα, όσο κι αν έχει στρεβλή εντύπωση θεωρώντας κάθε μορφή Τέχνης πολυτέλεια!  Να ενδιαφερθεί, να τον κινητοποιήσει και να μην τον χρησιμοποιεί ως σύνθημα προς άγραν ψήφων.

*Πρώτος Λειτουργός Εκπαίδευσης

Προϊστάμενος Πολιτισμού και Αθλητισμού Μ.Γ.Ε.

 

 

 

 




Comments (0)


This thread has been closed from taking new comments.





Newsletter










2091