ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ Α. ΑΝΤΩΝΕΛΛΟΥ*
Μετά την πανδημία και την αγωνιώδη προσπάθεια να «πουληθεί» ο πολιτισμός ηλεκτρονικά, όχι μόνο για να μην πάψει να υπάρχει η μεγάλη ανακουφιστική ανάσα που προσφέρει, ως καλύτερο αντίδοτο για την κατήφεια που μας δημιούργησε η μοναξιά κι ο εγκλεισμός της δύσκολης κι ευτυχώς παρελθούσας χρονικής περιόδου, καλό είναι να ξέρουμε πως ο πολιτισμός πήρε πλέον άλλη πορεία! Και φυσικά κάθε προσπάθεια να γυρίσουμε πίσω στο καθεστώς που επικρατούσε πριν από την καταραμένη περίοδο του τρόμου της μετάδοσης του/των ιών, είναι μάταιη. Χρειάζεται πλέον ένας άλλος σχεδιασμός και πολιτική ευστροφία.
Για να γίνει κατανοητή η αδήριτη ανάγκη για υποστήριξη του πολιτισμού μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο πολιτικών και χρηματοδότησης στην Ευρώπη αλλά και στα μετα-πανδημικά δεδομένα, αρκεί να πούμε πως ο πολιτισμός αναγνωρίζεται ως καίριος και ουσιαστικός διαμεσολαβητής ευρύτερων πολιτικών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως είναι αυτές που σχετίζονται με την κοινωνική συνοχή, το περιβάλλον και την "έξυπνη" οικονομία. Παράλληλα, θα πρέπει να μην ξεχνάμε πως ο πολιτισμός είναι πρωτίστως αρμοδιότητα των κρατών-μελών και, επομένως, είναι ένας τομέας όπου η Κύπρος καλείται να δράσει μεθοδικά, με γνώση και χωρίς λάθη ή ημίμετρα. Η πολιτεία έχει χρέος να δομήσει μια τέτοια πολιτική , που να μπορεί να ανταγωνιστεί τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές. Για να γίνει κάτι τέτοιο κατορθωτό, δεν μπορούμε να δηλώνουμε χωρίς υπόβαθρο ή προϋπάρχουσα γνώση κι εμπειρία το εφησυχαστικό «θα εργαστούμε».
Γνωρίζω καλά πως η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) προέβη στη δημιουργία αξιόλογων αμυντικών σχεδιασμών για τον πολιτισμό, όπως την προσωρινή στήριξη για τη μείωση των κινδύνων ανεργίας σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Μέσα σε αυτές τις δύο πολιτικές, ο πολιτισμός ορίζεται ως δημιουργική βιομηχανία, ως παράγοντας αξιόλογος για την οικονομική ανάπτυξη.
Στην Κύπρο απαιτείται να κατανοήσουμε σε βάθος την αξία του πολιτισμού αναφορικά με ευρύτερες πολιτικές προτεραιότητες που η κυβέρνηση του Χριστοδουλίδη θα θέσει. Ο νέος Υφυπουργός, ως θέση και όχι ως πρόσωπο, καλείται να δει τις αναδυόμενες τάσεις στην Ευρώπη με κριτική σαφήνεια, προκειμένου να κατανοήσει τις πολιτικές, κοινωνικές και καλλιτεχνικές επιπτώσεις τους. Οι τελευταίες, παρά την κεντρική θέση που έχουν οι τέχνες στον πολιτιστικό κομμάτι μιας κυβερνητικής πολιτικής, συχνά μοιάζουν ως μια εκ των υστέρων σκέψη, γιατί το ενδιαφέρον των πολιτικών σχεδιασμών εστιάζεται σε άλλες δράσεις.
Ας δούμε στην Ευρώπη και τον κόσμο πώς αξιοποιούν πια μετά την πανδημία το δυναμικό της εκπαίδευσης και του πολιτισμού ως κινητήριους μοχλούς για θέσεις εργασίας, για οικονομική προαγωγή, κοινωνική δικαιοσύνη, ενεργή πολιτική δράση, αλλά και πώς καθορίζουν την ταυτότητα του σύγχρονου πολίτη.
Σαφώς και δεν σχεδιάζουμε τον πολιτισμό με προτάσεις που είναι ανάλογες της ευρύτερης πολιτικής στο επίπεδο της ΕΕ, προκειμένου να αυξήσουμε τις πιθανότητες να έχουμε τη στήριξη της Ευρώπης. Οι πολιτιστικές στρατηγικές σχετίζονται με τον δικό μας πολιτισμό, το δικό μας αξιακό σύστημα και χρειάζεται να επεκταθούν όλα αυτά περισσότερο και να αντλήσουν τα νέα δεδομένα της εποχής. Τα νέα πεδία που επηρεάζουν τον πολιτισμό σήμερα, λαμβάνουν σοβαρά υπόψη συνολικές οικονομικές, κοινωνικές ή περιβαλλοντικές πολιτικές. Είναι η νέα Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ο κανονισμός για την Ψηφιακή Ενιαία Αγορά, η Στρατηγική για την Έξυπνη Εξειδίκευση και, γενικότερα, οι δράσεις που υπάγονται στη "Διαμόρφωση του ψηφιακού μέλλοντος της Ευρώπης".
Ο πολιτισμός για εμάς είναι ένας «Κύπριος Ασθενής». Απομονωμένος, μη κατανοητός από τους πολλούς, εγκλεισμένος στη δική του σφαίρα αδιάφορο για όλους μας για το τι πραγματικά περνάει, συχνά απειλούμενος από τη γραφειοκρατία και υπηρεσίες που προσφέρονται από αδαείς, πολλάκις, υπαλλήλους. Χρειάζεται γενναία φωνή που θα παλέψει για την αναγνώριση της σημασίας του πολιτιστικού τομέα κι είναι σημαντικό να σκεφτούμε σοβαρά τις προϋπάρχουσες προκλήσεις, που τραυματίστηκαν σοβαρά κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Διαβάζω ξανά το σχετικό κείμενο για τον πολιτισμό, έτσι όπως διατυπώθηκε στο πρόγραμμα Δημιουργική Ευρώπη (2021-2027): "Στους τομείς […] περιλαμβάνονται η αρχιτεκτονική, τα αρχεία, οι βιβλιοθήκες και τα μουσεία, τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα, τα οπτικοακουστικά μέσα (μεταξύ αυτών, ο κινηματογράφος, η τηλεόραση, τα βιντεοπαιχνίδια και τα πολυμέσα), η υλική και άυλη πολιτιστική κληρονομιά, το ντιζάιν (που περιλαμβάνει και τον σχεδιασμό μόδας), τα φεστιβάλ, η μουσική, η λογοτεχνία, οι παραστατικές τέχνες, τα βιβλία και οι εκδόσεις, το ραδιόφωνο και οι εικαστικές τέχνες".
Ο πολιτισμός λοιπόν είναι ένα τεράστιο φάσμα από πολλές ετερογενείς δραστηριότητες κι είναι όλες ένα μεγάλο, σπουδαίο κεφάλαιο για την πορεία ενός τόπου, που χτίζει γιατί τη ζωή καμιά πανδημία δεν την τελειώνει, γιατί η ζωή δεν είναι μόνο εξοπλισμοί, πύργοι, γέφυρες και δρόμοι. Να κάνουμε πράξη και στην Κύπρο εκείνο το ευρωπαϊκό πρόγραμμα εργασιών για τον πολιτισμό, όπως καταρτίστηκε την τριετία 2015-18 και που έθετε τους άξονες για να δουλέψουν όλα τα κράτη της Ευρώπης: προσιτό πολιτισμό για όλους, πολιτιστική κληρονομιά, πολιτιστικοί και δημιουργικοί τομείς - δημιουργική οικονομία και καινοτομία, προώθηση της πολιτισμικής πολυμορφίας αλλά και του πολιτισμού στις εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ.
*Πρώτος Λειτουργός Εκπαίδευσης,
Προϊστάμενος Πολιτισμού και Αθλητισμού ΜΓΕ
