Το Τεχνικό Γυμνάσιο και τα κενά της Εκπαίδευσης

ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ*

ΜΕΡΟΣ Β (Τελευταίο)

Στο πρώτο μέρος του άρθρου μου, η κριτική μου επικεντρώθηκε στις θέσεις του κ. Κασουλίδη, τον οποίο δεν γνωρίζω και δεν είχα καμιά πρόθεση να τον αδικήσω, αλλά μόνο να τον ευχαριστήσω, αφού η εξειδίκευση του ως Ιστορικού της Εκπαίδευσης, μου δίνει την ευκαιρία να παραθέσω κάποια ιστορικά στοιχεία που αφορούν την λειτουργία της Τεχνικής Εκπαίδευσης στην Κύπρο. Πολύτιμος οδηγός η αγγλική έκδοση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Κύπρου, του 1981 της σειράς Dissertations του έργου του κ. Παναγιώτη Κ. Περσιάνη με τίτλο: The Political and Economic Factors as the Main Determinants of Educational Policy in Independent Cyprus (1960 – 1970). Στη σελίδα 28 κάτω από τον τίτλο Technical Schools, αναφέρονται τα ακόλουθα: Υπάρχουν δυο τύποι Τεχνικών Σχολών Ι) οι εξατάξιες οι οποίες παρέχουν ένα συνδυασμό θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης, η οποία στοχεύει να εκπαιδεύσει τεχνίτες Grade B και ΙΙ) οι  επαγγελματικές τεχνικές σχολές (vocational technical schools) (τετρατάξιες μέχρι το 1967 και  πεντατάξιες στη συνέχεια).

Οι εξατάξιες τεχνικές σχολές έχουν τρία τμήματα: «Mechanical Engineering, Electrical Engineering, and Civil Engineering. The vocational technical schools offer courses in the following specializations: automechanics, machinist fitters, plumbers, electricians, blacksmiths and welders, masons, carpenters and cabinet makers, tailors, waiters and cooks».  Τα δυο σημαντικά στοιχεία είναι ο σαφής διαχωρισμός της Τεχνικής από την Επαγγελματική εκπαίδευση που οδηγούν στην απόκτηση εντελώς διαφορετικών προσόντων και το δεύτερο οι ειδικότητες, που στην Τεχνική  Εκπαίδευση είναι μόνο τρείς. Η Επαγγελματική εκπαίδευση περιλάμβανε τότε δώδεκα ειδικότητες. Με τα σημερινά δεδομένα η Επαγγελματική εκπαίδευση μπορεί να περιλαμβάνει δεκάδες ειδικότητες και η χρονική διάρκεια της απαραίτητης εκπαίδευσης να διαφέρει σημαντικά από ειδικότητα σε ειδικότητα. Η Επαγγελματική εκπαίδευση συνήθως παρέχεται μετά την ολοκλήρωση της Γενικής εκπαίδευσης. Αν αυτό θα είναι στην ηλικία των 16,  των 17 ή των 18 χρονών είναι άλλο θέμα. Στην Κύπρο άτυπα θεωρούμε ότι η Γενική εκπαίδευση ολοκληρώνεται στα 18.

Η Τεχνική και η Επαγγελματική εκπαίδευση που λειτουργούν παράλληλα στις Τ.Σ. ως Θεωρητική και Πρακτική Κατεύθυνση αντίστοιχα, οδηγούν και οι δυο στην απόκτηση του ιδίου τύπου Απολυτηρίου επιπέδου 4, σύμφωνα με το Εθνικό Πλαίσιο Προσόντων. Επιπρόσθετα αρκετές από τις ειδικότητες που προσφέρονται στη Θεωρητική Κατεύθυνση, προσφέρονται και στην Πρακτική Κατεύθυνση, σε μια πιο light εκδοχή, όπως τις είχα χαρακτηρίσει στο άρθρο μου στο paideia–news 26/6/2018, «Οι αδιάφοροι και τα Ποσοστά της Τεχνικής Εκπαίδευσης». Η ισοπέδωση στις Τ.Σ. ολοκληρώθηκε στις 17/12/2018 όταν η Διεύθυνση Μέσης Τεχνικής και Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΜΤΕΕ) ανακοίνωσε σε δημοσιογραφική διάσκεψη, την προσθήκη της Κατάρτισης, στα λογότυπα και στις ονομασίες των Τεχνικών Σχολών έτσι ώστε να έχουμε μια ολοκληρωμένη συσκευασία τρία σε ένα. Πληροφοριακά αναφέρω ότι η Κατάρτιση αφορά μικρής χρονικής διάρκειας επιμόρφωση, όπως τα σεμινάρια που επιχορηγούνται από την Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού. Οι Τ.Σ. ουδέποτε είχαν ουσιαστική εμπλοκή σε αυτό ούτε πριν ούτε μετά την προσθήκη του Κ, (με εξαίρεση τα Βραδινά μαθήματα).

Οι παράγοντες που καθόριζαν την εκπαιδευτική πολιτική την δεκαετία 1960 – 1970, ήταν πολιτικοί και οικονομικοί και όπως αναφέρει ο Περσιάνης υπήρχαν διαφορετικές απόψεις μεταξύ Κωνσταντίνου Σπυριδάκι και Τάσου Παπαδόπουλου, όπου ο τελευταίος έδινε έμφαση στον οικονομικό παράγοντα ενώ ο Σπυριδάκις καθόριζε τέσσερεις στόχους της εκπαίδευσης ιεραρχώντας τους αυστηρά με αυτή τη σειρά: εθνικός, κοινωνικός, πολιτιστικός και τελευταίος ο οικονομικός (σελ. 22). Ένθερμος υποστηρικτής του οικονομικού μοντέλου, ήταν και ο Φρίξος Πετρίδης, κορυφαίος εκπρόσωπος των προοδευτικών διανοούμενων, που υποστήριζε ότι η Κύπρος πρέπει να ακολουθήσει τον δικό της δρόμο, ανεξάρτητο από την Ελλάδα, με την περίφημη τοποθέτηση του ότι η επιμονή σε καθετί Ελληνικό, αποτελεί «Πηνελοπισμό». Η αντιπαράθεση Πηνελοπιστών και  Μεταρυθμιστών (Penelopist V Deviationists) περιγράφεται από τον Περσιάνη στο 6^ο κεφάλαιο. Όμως για την Τεχνική εκπαίδευση, ιδιαίτερη σημασία έχει το 8^ο κεφάλαιο, με τίτλο Ανθρωπιστική Vs Τεχνική και Επαγγελματική εκπαίδευση. Ο Κωνσταντίνος Σπυριδάκις, υποστήριξε σθεναρά τη διατήρηση της Ανθρωπιστικής Παιδείας στις Τεχνικές Σχολές και έλεγε ότι οι Τ.Σ. έπρεπε να προετοιμάζουν όχι μόνο για ένα επάγγελμα, αλλά και για τη ζωή.

Η πρώτη προτεραιότητα ολόκληρου  του εκπαιδευτικού συστήματος σήμερα, θα έπρεπε να ήταν οι κοινωνικές δεξιότητες. Αυτές μπορούν να ενταχθούν ως οριζόντιες δεξιότητες στα υφιστάμενα Αναλυτικά Προγράμματα, μειώνοντας δραστικά τις κάθετες δεξιότητες. Αν οι προτεραιότητες μπουν σωστά  τόσο στο Δημοτικό όσο και στο Γυμνάσιο, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στα τεράστια προβλήματα της κυπριακής κοινωνίας, τότε θα γίνει καλύτερα αντιληπτό γιατί το Τεχνικό Γυμνάσιο ως μορφή Επαγγελματικής εκπαίδευσης, δεν μπορεί να έχει κανένα λόγο ύπαρξης στα Πλαίσια της Γενικής Εκπαίδευσης. Αυτό που θα μπορούσε να προωθηθεί είναι το STEAM το οποίο λειτουργεί πιλοτικά για δεύτερη χρονιά στο Παγκύπριο Γυμνάσιο ως ολοήμερο σχολείο. Το STEAM (Science – Technology – Engineering – Arts – Maths) αποτελεί μια σύγχρονη μορφή Γενικής Παιδείας που στοχεύει να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν κομβικές δεξιότητες του 21^ου αιώνα  σύμφωνα με τους στόχους του προγράμματος.

Η  εκπαίδευση που προσφέρεται στις Τ.Σ. ως Επαγγελματική (στην Πρακτική Κατεύθυνση), δυστυχώς  έχει πάρα πολλές ελλείψεις, τόσο ως Επαγγελματική όσο και ως Γενική Εκπαίδευση. Είμαι πεπεισμένος ότι η Επαγγελματική εκπαίδευση στην Κύπρο του σήμερα δεν μπορεί να προσφέρεται στις ηλικίες 16 – 18. Ο συνθήκες που μεγαλώνουν τα παιδιά μας και οι προσδοκίες που έχουμε από αυτά το καθιστούν αν όχι αδύνατο, πάρα πολύ δύσκολο. Η Επαγγελματική εκπαίδευση έχει αποδειχθεί ότι είναι πολύ πιο αποδοτική μετά τα 18 ή 19 για τα αγόρια και αυτό το γνωρίζω πολύ καλά από την προσωπική μου εμπλοκή στα Βραδινά προγράμματα Εσπερινές Τ.Σ. και στα ΜΙΕΕΚ. Οι  θεσμοί αυτοί παραμένουν εγκλωβισμένοι κάτω από την Διεύθυνση ΜΤΕΕ ή ΜΤΕΕΚ, χωρίς να έχουν δική τους δομή και δικό τους μόνιμο προσωπικό. Αυτά που γνωρίζουμε εμπειρικά θα μπορούσαν εύκολα να τεκμηριωθούν αν προχωρούσαμε σε μια πραγματική αξιολόγηση του θεσμού της Τεχνικής εκπαίδευσης με ποιοτικά και ανταποδοτικά κριτήρια. Αυτό θα επιθυμούσα να πράξει ο επόμενος Υπουργός Παιδείας, πριν πάρει οποιεσδήποτε αποφάσεις καθώς και την εμπλοκή άλλων Υπουργείων στην Επαγγελματική εκπαίδευση και Κατάρτιση οι οποίες αφορούν πρώτιστα την οικονομία και την εργασία.   

Οφειλόμενο Υστερόγραφο:  Για να συγχαρώ τους συναδέλφους που στηρίζουν τα παιδιά στις Τεχνικές Σχολές. Στη Θεωρητική Κατεύθυνση τα αποτελέσματα είναι μετρήσιμα και τα παιδιά έχουν διπλό όφελος, αφού διδάσκονται ακριβώς την ίδια ύλη στα μαθήματα κατεύθυνσης του Λυκείου (Ελληνικά, Μαθηματικά, Φυσική), ενώ παράλληλα τους προσφέρουν και μια σύγχρονη Τεχνολογική εκπαίδευση υψηλού επιπέδου. Η Θεωρητική Κατεύθυνση για χρόνια παρέμενε καθηλωμένη στο 20% στις Τ.Σ. ενώ τώρα παρουσιάζει αυξητική τάση λόγω της αυξημένης ανάγκης για Τεχνολογική εκπαίδευση.  Στην Πρακτική Κατεύθυνση τα πράγματα είναι πολύ πιο δύσκολα, αφού ο αποκλεισμός των παιδιών αυτών από το Λύκειο, συγκεντρώνει ένα μεγάλο αριθμό μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες, χαμηλές επιδόσεις και παραβατική συμπεριφορά στο ίδιο τμήμα.  Τα παιδιά αυτά θα μπορούσαν να κατανέμονται αναλογικά στα Λύκεια της περιοχής τους και όχι στις Τ.Σ. με τον μανδύα της Επαγγελματικής εκπαίδευσης. Το πρώτο ονομάζεται ένταξη, το δεύτερο αποκλεισμός. Οι συνάδελφοι που διδάσκουν στη Π.Κ. βρίσκονται καθημερινά αντιμέτωποι με το δίλημμα αν θα διδάξουν την προβλεπόμενη ύλη ή να  απασχολούν τους μαθητές προσπαθώντας να τους μεταφέρουν κάποιες κοινωνικές δεξιότητες,  να τους αξιολογήσουν αντικειμενικά ή να τους βοηθήσουν να πάρουν ένα απολυτήριο;

Καλό κουράγιο συνάδελφοι

*Τέως Επιθεωρητής Ηλεκτρολογίας