ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ*
Σήμερα η Ελλάδα και οι απανταχού Έλληνες τραγουδούν τον ύστατο χαιρετισμό στον Μίκη Θεοδωράκη. Ο μεγάλος συνθέτης σήμερα περνά επισήμως στο Πάνθεον των μεγάλων Ελλήνων μουσουργών. Οι απανταχού Έλληνες σήμερα φέρουν στη μνήμη τους την ανεκτίμητη προσφορά του στην πονεμένη μητέρα πατρίδα.
Ο Μίκης Θεοδωράκης κατάφερε με τη μουσική του να στηρίξει και να κρατήσει ολόφωτη την ελπίδα της ελευθερίας στον δεινώς δοκιμαζόμενο Έλληνα στις δύσκολες ιστορικές στιγμές της πατρίδας του.
Όλες αυτές οι μαρτυρικές στιγμές αποτέλεσαν αιτία για τον μεγάλο Έλληνα συνθέτη να ψάξει βαθιά να βρει τον τρόπο να εκφράσει την ελπίδα, την ανθρώπινη ψυχή, την ελληνική ψυχή. Να βρει τον τρόπο να βροντοφωνάξει ότι οι μεγάλες πανανθρώπινες αξίες και η ελευθερία δεν είναι ουτοπία αλλά μπορούν να επιτευχθούν, αρκεί ο άνθρωπος να το πιστέψει και να αρχίσει να αγωνίζεται για να τις κατακτήσει. Αναζήτησε τον τρόπο να εκφράσει ότι η μακραίωνη ένδοξη ιστορία των Ελλήνων και της Ελλάδος πρέπει να συνεχιστεί. Πίστεψε ότι η παρακαταθήκη της ένδοξης πατρίδος του πρέπει να αποτελέσει έμπνευση και παραστάτης στα σύγχρονα δεινά.
Όλες αυτές λοιπόν τις αναζητήσεις ο Μίκης Θεοδωράκης τις βρήκε στην ποίηση, στην ελληνική ποίηση. Ο μεγάλος συνθέτης κατόρθωσε να δώσει άλλη διάσταση στη μουσικότητα της ελληνικής ποίησης. Πίστεψε, τόλμησε και μετέτρεψε την ελληνική ποίηση σε ‘άσμα ασμάτων’. Πήρε τις πανανθρώπινες αξίες από την πέννα του ποιητή και τις έκανε δημοτικό τραγούδι του Ελληνισμού.
Αλήθεια, πόση ανδρεία ψυχής χρειάζεται; Πόση τόλμη χρειάζεται για να μπορέσει κάποιος να ανέβει εκεί ψηλά και να δει κατάματα την Ελευθερία; Πόση άραγε μεγαλοψυχία χρειάζεται κανείς για να αφουγκραστεί τον πόθο της; Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι ένας από τους λίγους ο οποίος μπόρεσε να βρει τη δύναμη να ανέβει αυτό το δύσβατο μονοπάτι. Και όταν έφτασε στο ψηλότερο σκαλοπάτι συγκινήθηκε γιατί τελικά την αντίκρισε και τόσο γλαφυρά και τόσο παραστατικά εκμυστηρεύτηκε τον πόθο της σε αυτόν:
…Θέλει νεκροί χιλιάδες να’ ναι στους τροχούς
Θέλει κι οι ζωντανοί να δίνουν το αίμα τους….
Μετά από αυτή την ομολογία ο συνθέτης ‘κατέθεσε’ τη ψυχή του. Προίκισε ακόμα περισσότερο τον πόθο της Ελευθερίας με μια μελωδία τόσο ταιριαστή, η οποία φαίνεται να ήταν κρυμμένη κάπου εκεί και να περιμένει τον εκλεκτό να την ανακαλύψει και να την παραδώσει στην οικουμένη. Ο Μίκης Θεοδωράκης ακριβώς δεν την έχει απλώς παραδώσει στον απανταχού Ελληνισμό αλλά την έχει μετατρέψει σε αξία παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς.
Ποια άλλη μελωδία από αυτή του ξενιτεμένου υιού του Θεοδωράκη θα μπορούσε να στείλει πιο παρηγορητικό μήνυμα στη μάνα υπομονή; Ποια άλλη μελωδία θα μπορούσε να εκφράσει πιο γλαφυρά τη μακροθυμία της αγάπης εως τον θάνατο; Ποια άλλη μελωδία αντιστέκεται στη λύπηση της Ρωμιοσύνης; Ποια μελωδία θα μπορούσε καλύτερα να σκιαγραφήσει τα λευκά ελληνικά σπίτια στου ‘γλαυκού το γειτόνεμα’ και ποια άλλη μελωδία θα μπορούσε να τραγουδήσει την αναπόφευκτη μοίρα του Έλληνα μέσα στα βουνά και τη θάλασσα;
Ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε ολάκερο τον Ελληνισμό. Η ελληνική ψυχή, το ένδοξο παρελθόν, η θάλασσα, το πέλαγο, όλο ‘το σώμα του Μαγιού’ βρίσκεται στη μελωδία του Θεοδωράκη.
Η μελωδία αυτού του μεγάλου Έλληνα συνθέτη από κατάθεση ψυχής έχει μετατραπεί στη Διαθήκη του Ελληνισμού. Μια διαθήκη η οποία είναι τόσο γλαφυρή και δεν μπορεί κανένας να την προσπεράσει. Και αυτό γιατί; Γιατί η μελωδία του ήταν, είναι και θα είναι τόσο μυροβλύζουσα έτσι ώστε να δροσίζει το κάθε βήμα μας.
Η μουσική του είναι πλέον διαχρονική μα και τόσο επίκαιρη. Έχει την ανάγκη να ανατροφοδοτείται και να ανανοηματοδοτείται κάθε φορά. Δεν είναι παρελθοντική και αδύνατη, δεν είναι κάτι το άπιαστο. Οι πανανθρώπινες αξίες είναι διαχρονικές και δεν μπορούν να περιοριστούν σε παράλογα καλούπια, δεν μπορούν να ‘βολευτούν με λιγότερο ουρανό’. Η αλήθεια, η ελευθερία, η αρετή, η τόλμη, η αγάπη, η αυταπάρνηση είναι ένα και το αυτό. Είναι ομοούσιες, αδιαίρετες και αψεγάδιαστες στο πέρασμα του χρόνου. Δεν μπορεί η ελευθερία του παρελθόντος να είναι διαφορετική από την ελευθερία του σήμερα. Δεν μπορεί η αγάπη του σήμερα να μην μακροθυμεί. Δεν μπορεί η αυταπάρνηση σήμερα να είναι ανύπαρκτη επειδή κάποιοι προσπαθούν να τη θυσιάσουν στον βωμό του ολέθριου εγωισμού. Δεν μπορούν τα συμφέροντα να ‘πνίξουν’ την αλήθεια διότι η ιστορία θα δώσει τον τελικό απολογισμό.
Η μουσική του Θεοδωράκη ακριβώς εκφράζει αυτή τη δυναμική. Αλλά, επειδή σε τούτο τον κόσμο πλαστήκαμε να είμαστε ‘ελεύθεροι’, καθημερινά παλεύουμε με τον εαυτό μας να επιλέξουμε εάν θα ακολουθήσουμε αυτή τη γραμμή πλεύσης ή όχι.
Δεν είναι δυνατόν η Δύση να προσπαθεί να ερευνήσει, να κατανοήσει αυτό το τεράστιο πνευματικό κεφάλαιο του Ελληνισμού ενώ οι Έλληνες να το λησμονούν. Δεν είναι δυνατόν ο μεγάλος ποιητής και ο μεγάλος μουσουργός με μία φωνή να στέλνουν παγκόσμιο μήνυμα και να παρακαλούν ευλαβικά ‘μη, παρακαλώ σας, μη λησμονάτε τη χώρα μου’ ενώ εμείς να την έχουμε ήδη ξεχάσει. Είναι χρέος και καθήκον μας να διαφυλάξουμε αυτή την παρακαταθήκη αλλιώς θα πλέουμε ακυβέρνητοι.
Δεν έχουμε άλλες δικαιολογίες. Δεν έχουμε χρόνο να χάνουμε διότι ‘για να γυρίσει ο Ήλιος θέλει δουλειά πολλή’. Είναι πολλοί οι οποίοι μας ‘έδειξαν τον δρόμο’. Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι ένας από αυτούς. Ο Ήλιος έχει γυρίσει και η Ανάσταση έχει μυρίσει για τον Θεοδωράκη της οικουμένης, για τον Θεοδωράκη τον δικό μας.
Ας είναι το έργο του παντοτινός οδοδείκτης στα βήματά μας και ας προσπαθήσουμε να γυρίσουμε τον Ήλιο και να μυρίσει επιτέλους και η δική μας Ανάσταση.
…Θεέ μου Πρωτομάστορα, μέσα στις πασχαλιές και Σύ
Θεέ μου Πρωτομάστορα μύρισες την Ανάσταση…
*Καθηγήτρια μουσικής
Ms cpiano performance
