Τα συντάγματα δοκιμάζονται στις κρίσεις και ο θεσμός της δικαιοσύνης κρίνεται
ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΜΑΥΡΑΤΣΑ*
Δε θα μπορούσε άλλωστε να μην υπάρχει απογοήτευση αλλά παράλληλα και αμφισβήτηση για την απόφαση του Αν. Δικαστηρίου από τη στιγμή που την αμφισβήτησαν τόσο οι δικαστές της μειοψηφίας του Ανωτάτου όσο και οι δικαστές του διοικητικού δικαστηρίου.
Το Αν. Δικαστήριο εν μέσω της πανδημίας του Κορωνοϊού, ανακοίνωσε στις 10 Απριλίου την απόφαση του, η οποία αφορούσε τους νόμους για τις αποκοπές στους μισθούς και τις συντάξεις των δημοσίων υπαλλήλων και έκρινε τους νόμους αυτούς ως συνταγματικούς. Μήπως η πανδημία διευκόλυνε με κάποιο τρόπο το δικαστήριο να ανακοινώσει τη συγκεκριμένη απόφαση, ούτως ώστε να πέσει στα μαλακά;
Θυμίζουμε ότι, προτού ανακοινωθεί η απόφαση του Αν. Δικαστηρίου, επιχειρήθηκε έμμεση παρέμβαση στο δικαστικό σώμα από πολιτικούς αλλά και από στελέχη των Ομοσπονδιών του Κεφαλαίου οι οποίοι προσπαθούσαν να ασκήσουν πίεση με προκλητικές και απαράδεκτες δηλώσεις επί του θέματος. Περαιτέρω, ο Γ. Εισαγγελέας κάλεσε όλους να σταματήσουν τις δημόσιες τοποθετήσεις για το συγκεκριμένο ζήτημα αφήνοντας το δικαστήριο απερίσπαστο στο έργο του. Εδώ τίθεται το ερώτημα εάν τελικά το δικαστήριο παρέμεινε ανεπηρέαστο ή όχι.
Το νομικό σκεπτικό της πλειοψηφίας του Αν. Δικαστηρίου ήταν ότι δεν υπήρχε παρέμβαση στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας (η οποία όπως γνωρίζουμε προστατεύεται από το άρθρο 23 του Συντάγματος), από τη στιγμή που δεν επηρεάστηκε ο «πυρήνας» του δικαιώματος στο μισθό αλλά ούτε υπήρξε επηρεασμός της «αξιοπρεπούς διαβίωσης», ως εκ τούτου δεν υπήρξε καμία αντισυνταγματικότητα στους νόμους που ψήφισε τότε η Βουλή. Το ερώτημα εδώ είναι, γιατί έχουν εισαχθεί νέες λέξεις οι οποίες δεν αναφέρονται στο σύνταγμα. Πως ερμηνεύουν τη λέξη «πυρήνα» και ποιο ποσοστό αποκοπής μπορεί να επηρεάσει τελικά τον πυρήνα;Εάν για παράδειγμα αποκοπεί το 50% του μισθού, επηρεάζεται ο πυρήνας; Από ότι φαίνεται δεν είναι σίγουρο.
Αντίθετη άποψη βέβαια είχε τόσο η μειοψηφία των δικαστών του Αν. Δικαστηρίου για τη συγκεκριμένη απόφαση, όσο και οι δικαστές του διοικητικού δικαστηρίου όπου στις 29 Μαρτίου έκριναν τους ίδιους νόμους ως αντισυνταγματικούς. Εδώ σας παραθέτω απόσπασμα από την απόφαση του έντιμου δικαστή του Αν. Δικαστηρίου, ΝΑΘΑΝΑΗΛ Δ, ενός από τους δικαστές της μειοψηφίας «Η θεωρία περί του άθικτου του πυρήνα του δικαιώματος στο μισθό είναι ουσιωδώς αντιφατική με τις ίδιες τις πρόνοιες του Άρθρου 23, δεδομένου ότι αναγνώριση τέτοιας αρχής χωρίς την προηγούμενη τροποποίηση του Συντάγματος, προσθέτει λέξεις στο συγκεκριμένο Άρθρο και αποτελεί εύσχημο τρόπο παράκαμψης των προνοιών του».
Να θυμίσουμε ότι προτού ανακοινωθεί η απόφαση, αρκετοί πολιτικοί παρέλαυναν στα τηλεοπτικά κανάλια και απειλούσαν ότι εάν η απόφαση δικαίωνε τους εργαζόμενους, θα αναγκαζόταν η βουλή να προβεί σε τροποποίηση του συντάγματος. Τελικά οι δικαστές τους έβγαλαν από τη δύσκολή θέση, αφού τώρα υπάρχει προηγούμενο (δεδικασμένο) το οποίο θα χρησιμοποιηθεί στο μέλλον όταν η πολιτική ανεπάρκεια φέρει τον τόπο και πάλι σε δυσμενείς οικονομικές καταστάσεις.
Ανομοιομορφία και αντιφάσεις στις αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου
Εάν κάποιος ανατρέξει στην υπόθεση "Κουτσελίνη" (αφορούσε τις πολλαπλές συντάξεις), θα εντοπίσει αμέσως την ανομοιομορφία που υπάρχει σε αποφάσεις παρόμοιας φύσεως. Ενώ για αυτούς που λάμβαναν πολλαπλές συντάξεις, το δικαστήριο αποφάσισε ότι ο μισθός ή η σύνταξη είναι αποκρυσταλλωμένο συνταγματικό δικαίωμα και η όποια αποκοπή ή στέρηση τους επηρεάζουν την αξιοπρεπή διαβίωση, τώρα όμως αποφασίζει με εντελώς διαφορετικό και αντιφατικό τρόπο. Το ερώτημα εδώ είναι, εάν κάποιος απολαμβάνει τρεις συντάξεις και του αποκοπεί η μία, επηρεάζεται η αξιοπρεπής διαβίωση του, ενώ κάποιος που λαμβάνει ένα μισθό και του αποκοπεί μέρος αυτού δεν επηρεάζεται. Γιατί τόση ανομοιομορφία στις ερμηνείες;
Η πιο πάνω ανομοιομορφία αναφέρεται και στην απόφαση του έντιμου δικαστή του Αν. Δικαστηρίου, Λίάτσου Δ, (ενός από τους δικαστές της μειοψηφίας) «Όπως και στην Κουτσελίνη (ανωτέρω), παρατηρείται και στις υπό εξέταση εφέσεις ανεπίτρεπτος περιορισμός ή στέρηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας των εφεσιβλήτων, αφού η αποστέρηση δεν εδράζεται στους επιτρεπτούς από το Άρθρο 23 λόγους»
Επιπρόσθετα, σε ένα άλλο απόσπασμα της απόφασης του κ. Ναθαναήλ επίσης αναφέρεταιότι «Η χωρίς οποιαδήποτε αποζημίωση αποκοπή από τους μισθούς και τις συντάξεις αντιβαίνει όχι μόνο στις σαφείς λεκτικές πρόνοιες του Άρθρου 23 του Συντάγματος, αλλά και στο πνεύμα του εφόσον είναι πρόδηλο ότι το δικαίωμα της ιδιοκτησίας κινητής ή ακίνητης θεωρείται αναπαλλοτρίωτο πλην των περιπτώσεων που καλύπτει το ίδιο το Άρθρο 23.».
Ως εκ των ανωτέρω, δικαιολογημένα αμφισβητείται η απόφαση του Αν. Δικαστηρίου γιατί στην ουσία, πέραν πάσης αμφιβολίας παραβιάζεται το άρθρο 23 του Συντάγματος που προστατεύει τους μισθούς και τις συντάξεις. Οι δικαστές της πλειοψηφίας του Αν. Δικαστηρίου όμως αιτιολόγησαν το αποτέλεσμα, κάνοντας αναφορές και δίνοντας ερμηνείες οι οποίες δεν αναφέρονται και δεν προνοούνται πουθενά στο ίδιο σύνταγμα. Το Σύνταγμα όμως είναι στις κρίσεις που δοκιμάζεται.
Το ερώτημα όμως εξακολουθεί να παραμένει, γιατί στην απόφαση της πλειοψηφίας εδόθησαν ερμηνείες και υιοθετήθηκαν λέξεις οι οποίες δεν αναφέρονται στο σύνταγμα.
Όσο για τον Γενικό Εισαγγελέα ο οποίος δέχτηκε τα συγχαρητήρια από τον ΠτΔ για το σωστό χειρισμό της υπόθεσης, αναφέρω ότι το μόνο που έχει καταφέρει, είναι να κερδίσει την υπόθεση που αφορούσε τη μείωση μισθών και συντάξεων αυτών που δεν είχαν καμία ευθύνη για την οικονομική καταστροφή της Κύπρου, ενώ από την άλλη, δεν κατάφερε να κερδίσει καμία δίκη, που αφορούσε αυτούς που προκάλεσαν την οικονομική καταστροφή. Μήπως και τότε θα έπρεπε να τον είχες συγχαρεί κύριε πρόεδρε;
Όσον αφορά την ενδεχόμενη προσφυγή της Συντεχνίας μας (ΟΕΛΜΕΚ) σε ανώτερο επίπεδο, θεωρώ ότι πρέπει έστω και για λόγους αρχής να προσφύγει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο με τις όποιες πιθανότητες επιτυχίας υπάρχουν.
Αυτό όμως που θεωρώ άμεση και επιτακτική ανάγκη, είναι η συσπείρωση όλων των Συντεχνιών του δημόσιου τομέα, ούτως ώστε να κτιστεί ένα ενιαίο και ισχυρό μέτωπο το οποίο να είναι έτοιμο να αντιταθεί και να αποτρέψει τους όποιους μελλοντικούς σχεδιασμούς αυτών που έχει ήδη ανοίξει η όρεξη, μετά από την απόφαση του Αν. Δικαστηρίου.
Τελειώνω με ένα απόσπασμα της απόφασης του δικαστή του Αν. Δικαστηρίου, Λίάτσου Δ, (ενός από τους δικαστές της μειοψηφίας) και τα συμπεράσματα δικά σας.
«Είναι απολύτως κατανοητή η ανάγκη που προέκυψε, υπό το φως των δεδομένων που επικρατούσαν κατά το χρόνο ψήφισης των επίδικων νομοθετημάτων, προς οικονομική εξυγίανση. Επιτακτική όμως ήταν και η υποχρέωση πλήρους ευθυγράμμισης με τις επιταγές του υπέρτατου νόμου του Κράτους. Είναι, άλλωστε, σε εποχές κρίσης που δοκιμάζονται οι αντοχές του Συντάγματος και είναι, ακριβώς, σε τέτοιες περιόδους που οι λεκτικές αναφορές των συνταγματικών επιταγών μετουσιώνονται σε αδιαπέραστη ασπίδα προστασίας του πολίτη. Ως εκ τούτου, η όποια, μέσω νόμου, οικονομική ρύθμιση όφειλε να κινείται στα πλαίσια που ο θεμελιώδης νόμος της Πολιτείας καθορίζει, προς αποφυγή αντισυνταγματικής προσβολής των περιουσιακών δικαιωμάτων των πολιτών».
*Αντιπρόεδρος ΔΗΚΙ Καθηγητών
