Επιστροφή στο σχολείο… Πόσο έτοιμοι είμαστε;

ΤΗΣ ΒΑΣΩΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ*

Τον τελευταίο καιρό παρατηρούμε σε πολλούς μαθητές συμπτώματα έντονου μετα-τραυματικού άγχους και κατάθλιψης, δυσκολία συναναστροφής με κόσμο και άρνηση επιστροφής στην καθημερινότητα, όπως την ζούσαμε πριν από την πανδημία του κορωνοϊού. Γονείς και εκπαιδευτικοί προβληματιζόμαστε πολύ για την επικείμενη επάνοδό μας στο σχολείο. Οι πιθανότητες διακοπής της νέας σχολικής χρονιάς σε περίπτωση εξάπλωσης 2^ου κύματος κρουσμάτων της πανδημίας είναι αυξημένες. Ως εκ τούτου μας απασχολούν ιδιαίτερα οι επιπτώσεις στην ψυχική, συναισθηματική, κοινωνική και συμπεριφορική υγεία των μαθητών μας.

Παρατηρούμε ότι το τελευταίο χρονικό διάστημα μεγάλη μερίδα μαθητών δεν επιθυμεί την επιστροφή της στο σχολείο. Αυτό οφείλεται βέβαια και στο γεγονός ότι σταμάτησαν από τις αρχές Μαρτίου τις πλείστες καθημερινές τους δραστηριότητες. Πολλοί πλέον έχουν συνηθίσει να παραμένουν εσώκλειστοι στο σπίτι ν΄ απασχολούνται με ηλεκτρονικά παιγνίδια να βλέπουν ταινίες να καταφεύγουν στο φαγητό και να απομακρύνονται από όλους και από όλα.

Το χειρότερο είναι ότι αρνούνται πεισματικά να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που παραδοσιακά ευχαριστούν όλη την οικογένεια, δηλαδή να περάσουν χρόνο στη θάλασσα ή στο βουνό να τρέξουν να παίξουν με φίλους και αδέλφια να διαβάσουν βιβλία ή και γενικά ν΄ αφεθούν στη ραστώνη του καλοκαιριού. Έχουν συνηθίσει σε μια άλλη κατάσταση, «διασκεδάζοντας» στο σπίτι με διαδικτυακούς φίλους ή πολεμώντας «αόρατους εχθρούς» στα ηλεκτρονικά παιγνίδια.

Από την άλλη δεχόμαστε έναν συνεχόμενο καταιγισμό πληροφοριών και στατιστικών στοιχείων από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης τα οποία επαναλαμβάνουν τον κίνδυνο να νοσήσουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι από covid-19. Επιπλέον αμέτρητες ιστορίες συνωμοσίας κυκλοφορούν στο διαδίκτυο από τότε που ξέσπασε η εν λόγω πανδημία. Ως συνέπεια πολλά άτομα και κυρίως παιδιά νεαρής ηλικίας υπερευαισθητοποιούνται και αρνούνται να ξεφύγουν από τα προστατευμένα περιβάλλοντά τους. Καταλήγουμε ότι είναι ανάγκη να δράσουμε όσο έχουμε χρόνο, για να προλάβουμε δυσάρεστες καταστάσεις σε σχέση με την μετα-κορωνοϊό συμπεριφορική κουλτούρα που βλέπουμε να δημιουργείται ανάμεσα στα άτομα και ειδικά στα παιδιά.

Εν-όψη της νέας σχολικής χρονιάς επιβάλλεται να ενεργοποιηθούν οι μαθητές. Ενδεχομένως ο κορωνοϊός ήρθε για να μείνει και θα πρέπει να διαχειριστούμε συνειδητά τα νέα δεδομένα τόσο οι γονείς όσο και η Εκπαιδευτική κοινότητα γι’ αυτό:

Α. Γονείς και ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον μπορούν:

• να καταβάλουν ιδιαίτερη προσπάθεια για να δραστηριοποιήσουν τα παιδιά ώστε να βγουν έξω από το σπίτι.
• σε περίπτωση άρνησης των παιδιών να επιμένουν στις αποφάσεις τους, όσο δύσκολη και ψυχοφθόρα μπορεί να καταστεί η διαδικασία.
• να προτείνουν εναλλακτικά άλλες ενδιαφέρουσες ασχολίες όπως κατασκευές, κηπουρική, κ.α.
• καλό βέβαια να ενημερώνουν εκ των προτέρων και να κάνουν συμφωνίες μαζί με τα παιδιά τους για το πρόγραμμα της επόμενης μέρας ή και εβδομάδας.
• να συνεργαστούν ώστε να οργανώσουν το πρόγραμμα όπως θα διαμορφωθεί από 1^η Σεπτεμβρίου και έπειτα.
• να χρησιμοποιούν το διάλογο, ώστε τα παιδιά να εξωτερικεύουν τα συναισθήματά και τις  φοβίες τους, αφού είναι πιθανόν να μην μπορούν  να διαχειριστούν όλες τις πληροφορίες που τους κατακλύζουν σχετικά με την πανδημία.
• αν χρειαστεί να συμβουλευτούν ειδικούς, ώστε να ενισχυθεί πρώτα ο γονιός και ακολούθως ο μαθητής.

Β. Υπουργείο Παιδείας και Εκπαιδευτικοί

Η νέα σχολική χρονιά είναι ταυτόχρονα μια μεγάλη πρόκληση. Με την επιστροφή των μαθητών στο σχολείο όλοι θα πρέπει να είμαστε καλά προετοιμασμένοι και με κανένα τρόπο να μην υποθέσουμε ότι όλα θα κυλήσουν ομαλά και ότι θα επανέλθουμε στην κανονικότητα όπως την γνωρίζαμε τα προηγούμενα χρόνια. Παράλληλα με τα διαδικτυακά επιμορφωτικά μαθήματα που προκήρυξε ο Υπουργός Παιδείας, όλοι οι εκπαιδευτικοί θα είναι χρήσιμο να παρακολουθήσουν ένα σεμινάριο «Ενδυνάμωσης και Εγρήγορσης» για να είναι σε θέση να εντοπίσουν τις νέες ανάγκες των μαθητών.

Επιπρόσθετα η ανίχνευση μαθητών με προσαρμοστικές δυσκολίες μπορεί να γίνει μεθοδευμένα από κάθε εκπαιδευτικό στην τάξη αλλά και ειδικότερα σε μικρές ομάδες από τους Υπεύθυνους Καθηγητές και με ατομικές συνεντεύξεις από τους Συμβούλους Καθηγητές. Αφού εντοπιστούν οι σοβαρές περιπτώσεις χωρίς χρονοτριβή παραπέμπονται στους Εκπαιδευτικούς Ψυχολόγους και στους Λειτουργούς του Γραφείου Ευημερίας. Με αυτό τον τρόπο θα τύχουν της πρέπουσας προσοχής όλοι οι μαθητές και θα σχεδιασθούν παρεμβάσεις εξειδικευμένες ώστε να επανέλθουν σταδιακά στη σχολική κοινότητα.

Όπως αναφέρει η Δρ. Κ. Minke, Διευθύντρια του Εθνικού Οργανισμού Ψυχολόγων Αμερικής (NASP), οι μαθητές πρέπει να βοηθηθούν με σκοπό α) να εντοπίσουν τις άτυπες και τυπικές πηγές βοήθειας, δηλαδή σε ποιους ανατρέχουν όταν περνούν απώλειες, έντονο άγχος, κακοποίηση, κρίσεις πανικού, αυτοκαταστροφικές διαθέσεις και β) όλες οι βαθμίδες του εκπαιδευτικού μας συστήματος να είναι σε θέση να αξιολογήσουν και να εκτιμήσουν την ύπαρξη των κοινωνικών, συναισθηματικών, και ψυχικών συνεπειών της πανδημίας με την επιστροφή τους στο σχολείο.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονιστεί η σημαντικότητα του ρόλου των Συμβούλων καθηγητών και το πρόβλημα της υποστελέχωσης των σχολείων. Ενίοτε προκηρύσσεται ένας Σύμβουλος σε κάθε Γυμνάσιο και δύο Σύμβουλοι σε κάθε Λύκειο  και μεγάλο Γυμνάσιο. Είναι ολοφάνερο ότι η οικονομική κρίση κτυπά και την εκπαίδευση σε καίρια σημεία εκεί όπου επιβάλλεται να ενισχυθεί. Έχουμε να διαχειριστούμε παιδιά και εφήβους με σοβαρά υπαρξιακά θέματα και τους κινδύνους που ελλοχεύουν εξαιτίας αυτών. Αν το χειριστούμε επιφανειακά τα προβλήματα θα πολλαπλασιαστούν.

Σε ότι αφορά το ρόλο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης ο Dr. Howei Knoff (International School Consultant) τονίζει ότι «ήρθε η ώρα τα ΜΜΕ να ρίξουν τους τόνους και να σταματήσουν να εκφοβίζουν τον κοινό να υπερβάλλουν να χρησιμοποιούν ακραίους συναισθηματισμούς ώστε να αυξήσουν τη θεαματικότητα και την ακροαματικότητά τους». Το μήνυμα της σοβαρότητας της κατάστασης έχει περάσει πλέον σε μικρούς και μεγάλους, αφού επηρεάζει όλους τους τομείς της ζωής. Με το άνοιγμα των σχολείων ας υποδεχτούμε πανέτοιμοι τους μαθητές και ας τους ενισχύσουμε κοινωνικά, συναισθηματικά και σίγουρα ακαδημαϊκά. Είμαστε σίγουροι ότι: όχι μόνο η οικονομία αλλά ειδικά η ψυχολογία μας δε θ΄ αντέξει άλλον εγκλεισμό…….

*Καθηγήτρια Συμβουλευτικής και Επαγγελματικής Αγωγής