5 Διδάγματα από τα 10 χρόνια ενασχόλησης με τη Σχολική Παραβατικότητα
ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΧΑΤΖΗΓΕΡΟΥ*
Η ενασχόληση με τη σχολική παραβατικότητα για όλους όσους είχαμε εμπλακεί στην ωραία προσπάθεια του στησίματος της Ομάδας Άμεσης Παρέμβασης, πήγαζε από τη βαθιά μας αγάπη προς τον/τη μαθητή/τρια και την ακλόνητη πίστη ότι το κάθε παιδί δικαιούται όσες ευκαιρίες χρειάζεται για να οδηγηθεί στη μάθηση, στην επιτυχία, και σε μια σχολική εμπειρία που χαρακτηρίζεται από κατανόηση, αποδοχή και ανοιχτομυαλοσύνη. Ακόμα, εδραιώνεται στη θέση ότι η εκπαίδευση είναι ένα δημόσιο αγαθό για τον κάθε ένα/μια μαθητή/τρια και μια από τις σημαντικότερες υποχρεώσεις των κοινωνιών οι οποίες οφείλουν να την παρέχουν χωρίς αποκλεισμούς ή ελιτιστικές προσεγγίσεις οι οποίες υπαγορεύουν ότι το σχολείο ανήκει μόνο σε αυτούς που τα καταφέρνουν μόνοι τους.
Το ‘μόνοι’ τους δεν υπήρχε και δεν υπάρχει στο λεξιλόγιό μας, διότι και ο/η καλύτερος/η ακαδημαϊκά μαθητής/τρια, δεν τα καταφέρνει μόνος/η του/της, αλλά με τη συνδρομή γονιών, εκπαιδευτικών, σημαντικών άλλων, ακόμη και του ίδιου του συστήματος που πολλές φορές κατηγορούμε. Το αποτέλεσμα της επιτυχίας του οποιουδήποτε στόχου στο σχολείο, είναι αποτέλεσμα αυτής της συλλογικής προσπάθειας. Ανήκει δηλαδή σε όλους και αυτό, εξ ορισμού, αφαιρεί το ιδιοκτησιακό καθεστώς στη μάθηση.
Πώς οφείλουμε λοιπόν να παρέχουμε μαθησιακές εμπειρίες συμπερίληψης; Για να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, σας παραθέτω μερικά μόνο παραδείγματα από τα πολλά διδάγματα που μας πρόσφερε ως ανεκτίμητο δώρο η εμπλοκή μας για πάνω από 10 χρόνια, στη διαχείριση της σχολικής παραβατικότητας:
Δίδαγμα πρώτο: Για να μπορέσεις να διαχειριστείς το δύσκολο, πρέπει πρώτα να το αγαπήσεις. Να μάθεις όσα περισσότερα γίνεται για αυτό, να το ανιχνεύσεις, να το μελετήσεις, να το χαρτογραφήσεις. Να επιτρέψεις τη δοκιμή, την αμφιβολία, την αμφισβήτηση. Να δημιουργήσεις τον ιδεολογικό χώρο στον οποίο θα κινηθεί το θεώρημά σου. Να φτιάξεις τα θεμέλια και μετά να αναπτύξεις σταθερά, δυναμικά και δημιουργικά το οικοδόμημα της παρέμβασής σου. Για να εξοικειωθείς λοιπόν με το αντικείμενο της σχολικής βίας, χρειάζεται να σχετιστείς χωρίς φόβο ή προκατάληψη μαζί του, και με όλους όσους εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα με αυτό. Μόνο τότε θα το κατανοήσεις και μόνο τότε θα το απαντήσεις.
Δίδαγμα δεύτερο: Ακόμη και μετά από σκληρή μελέτη και παρακολούθηση, δεν υπάρχει μια εξίσωση, μια παρέμβαση, μια λύση, ένα μαγικό ραβδί που θα λύσει το πρόβλημα. Στην κάθε περίπτωση η απάντηση είναι μοναδική και εξατομικευμένη. Αφορά στον ψυχισμό του/της μαθητή/τριας, στις λεπτές γραμμές των σχέσεων, στην παιδαγωγική αφύπνιση, στη δημιουργία και στον εναγκαλισμό ενός κοινού οράματος και στην πίστη ότι ο άνθρωπος ως πολυδιάστατο ον, μπορεί μέσα από τις κατάλληλες συνθήκες, να βρεθεί εκεί όπου οι άλλοι ποτέ δεν τον/την τοποθετούσαν προηγουμένως.
Δίδαγμα τρίτο: Οι κατάλληλες συνθήκες είναι εκείνες οι πράξεις που θα επιτρέψουν στην αποκατάσταση της σχέσης μεταξύ του/της μαθητή/τριας και του/της εκπαιδευτικού/σχολείου. Είναι αυτές που θα φροντίσουν τον/την κάθε εμπλεκόμενο/η, θα αφουγκραστούν τον κάθε αρνητή, θα ακουμπήσουν στον/στην κάθε σύμμαχο, θα συσπειρώσουν την ομάδα για να δημιουργηθεί κοινή γλώσσα και μέτωπο. Οι κατάλληλες συνθήκες είναι μια συλλογική-συνεργατική πράξη η οποία όταν επιτευχθεί, σου δίνει την αίσθηση ότι πετάς και ότι τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Αυτό το αντιλαμβάνεσαι από τη μετατόπιση προς τα μπρος. Από την κίνηση προς τα πάνω, από την αλλαγή στη στάση, από το χαμόγελο και από τη γαλήνη στα αγριεμένα βλέμματα.
Δίδαγμα τέταρτο: Ο μεγαλύτερος σύμμαχος του/της μαθητή/τριας δεν είναι ο εαυτός του/της. Ούτε ο γονιός του/της. Είναι το σχολείο και ο/η εκπαιδευτικός του /της. Οι σχέσεις εκτός και εντός του σχολείου που έχουν υποστεί βλάβη, είναι ο βάλτος της επιθυμίας του/της μαθητής/τριας για το επίτευγμα, και για την εδραίωση ταυτότητας με θετικό πρόσημο. Για να αποκατασταθεί η σχέση, ο/η εκπαιδευτικός χρειάζεται να λάβει όλη την αναγκαία στήριξη για να ανακαλύψει ξανά το μεγαλείο της παιδαγωγικής δύναμής του/της και να επιδιώξει να σχετιστεί εκ νέου με τον/ μαθητή/τρια με τρόπο που να επανακαθορίσει τη μαθησιακή τους αλληλεπίδραση.
Δίδαγμα πέμπτο: Για να μπορεί το σχολείο να αποτελεί χώρο συμπερίληψης και όχι αποκλεισμού, χώρο μάθησης και όχι αρένα αντιπαλότητας είναι απαραίτητο να υποστηριχθεί με δράσεις που διέπονται από τη φιλοσοφία της ολιστικής παρέμβασης η οποία αντιλαμβάνεται το σύστημα του σχολείου και του/της μαθητή/τριας και προσλαμβάνει όλες του τις διαστάσεις. Ένα εναλλακτικό πρόγραμμα φοίτησης ξεκάρφωτο, ένας/μια Σχολικός/η Συνεργάτης/ιδα, μια και μόνο λύση, είναι απλά ‘προφάσεις εν αμαρτίαις’, ουσιαστικά ‘μια καλαμιά στον κάμπο’ που δεν μπορεί, ως ‘μαγικό ραβδί’, να οδηγήσει στο θετικό σχολικό κλίμα και στη συνειδητή/εκούσια μείωση της παραβατικότητας. Αυτό που χρειάζεται το σχολείο παράλληλα με τα πιο πάνω, είναι η σταθερή δημιουργία δράσεων ενδυνάμωσης των μαθητών, των εκπαιδευτικών και της ευρύτερης εκπαιδευτικής κοινωνίας, καθώς και η συνεχής προσφορά προγραμμάτων συναισθηματικής και προσωπικής ανάπτυξης τα οποία θα αυξήσουν την ψυχική ανθεκτικότητα των μελών του και θα τους καταστήσουν πρωταγωνιστές στην ειρηνική επίλυση των συγκρούσεων και της παραβατικότητας.
*Σχολική Σύμβουλος
