ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ*
Θεωρώντας δεδομένο ότι η τέχνη της μουσικής και οι κοινωνικές εξελίξεις συσχετίζονται άμεσα, μπορούμε με ασφάλεια να τεκμηριώσουμε συμπεράσματα που αφορούν όλους εμάς και τους γύρω μας σε σχέση με τη μουσική και τον κορωνοϊό.
Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι χρησιμοποίησαν τα διαστήματα των ήχων και τη θεωρία της μουσικής για να θεσπίσουν τους δικούς τους κανόνες αναφορικά με τον τρόπο λειτουργίας της πολιτείας. Γνωρίζουμε ότι η μουσική από μόνη της μπορεί να δημιουργήσει διάφορα συναισθήματα όπως θλίψη, χαρά, θυμό κ.α. βάση του ηχητικού αποτελέσματος δηλαδή του ρυθμού, της κλίμακας, της αρμονίας, της έντασης, του τονικού ύψους κτλ.
Και μπορεί όλα αυτά να φαίνονται εκτός θέματος, αλλά είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε μέσα και από επιστημονικές μελέτες για την πολυεπίπεδη επίδραση και τη δύναμη της μουσικής πάνω στην ψυχοσύνθεση του ανθρώπου.
Ζώντας εδώ και ένα χρόνο σχεδόν χρόνο κυρίως μέσα από την ιδιότητα του εκπαιδευτικού όλα όσα μας έφερε ο Covid-19 μπορώ να αναγνωρίσω και να προτείνω με περισσότερη βεβαιότητα από κάθε άλλη φορά και πέραν πάσης αμφιβολίας ότι αυτή την περίοδο, η μουσική μπορεί να διαδραματίσει ένα καταλυτικό ρόλο σε όλους μας. Οι μέρες του εγκλεισμού και των περιοριστικών μέτρων λόγω του κορωνοϊού επηρεάζουν άμεσα και έμμεσα την ψυχολογία και τη διάθεση τόσο των μικρών παιδιών, μαθητών και εφήβων όσο και των ενηλίκων. Ο επιτακτικός εγκλεισμός, αλλά και οι συνεχόμενες εξελίξεις και αλλαγές δυσκολεύουν και την καθημερινότητα μας αλλά και την πνευματική μας υγεία. Η επιστήμη της ψυχολογίας και οι ψυχολόγοι σε όλο τον κόσμο θεωρούν απολύτως φυσιολογική την κοινωνική απομόνωση ως επακόλουθο μιας αγχωτικής διαδικασίας έχοντας ως γενεσιουργό πηγή της απομόνωσης αυτής τα μέτρα που λαμβάνουν οι κυβερνήσεις. Οι συμβουλές στήριξης της κοινότητας των ψυχολόγων για λειτουργία κανονικότητας την περίοδο του εγκλεισμού είναι αναγκαίες όσο ποτέ άλλοτε. Η αλληλεγγύη και η στήριξη μεταξύ μας θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Δεδομένη πρέπει να είναι και η θέληση για επιστροφή στην προηγούμενη καθημερινότητα μας. Το ζητούμενο είναι τόσο κατά τη διάρκεια όσο και με τη λήξη αυτής της περιόδου να παραμείνουμε όσο το δυνατό ενεργοί με δραστηριότητες που θα βοηθούν στην πνευματική και ψυχική ηρεμία. Ενεργοί λοιπόν με κάθε δυνατό τρόπο και όχι παθητικοί δέκτες των σημερινών δεδομένων. Η αίσθηση για πραγματική επαφή με την πραγματικότητα καθώς και με τον περίγυρο της καθημερινότητας μας είναι εξίσου αναγκαία και η σύνδεση αυτή μπορεί να επιτευχθεί έχοντας πρόσβαση στην τέχνη της μουσικής. Σε μια απλή ακρόαση, σε μια μουσική δραστηριότητα.
Όσο κουραστική και να είναι η τηλεκπαίδευση με τις συνεχόμενες ώρες διδασκαλίας για τους μαθητές και τους φοιτητές μπορεί να μετατραπεί και σε ένα μονοπάτι χαλάρωσης και αυτογνωσίας. Ακόμα και η τηλεργασία των ενηλίκων την περίοδο αυτή του εγκλεισμού μπορεί να είναι ανώδυνη και ανακουφιστική μέσα από μια μουσική ακρόαση, ανεξαρτήτως μουσικών επιλογών. Με τη μουσική ακρόαση μπορεί κανείς να αποφορτίσει το κλίμα που επικρατεί γύρω του και να δώσει στον εαυτό του με αυτό τον τρόπο ψυχολογικές ανάσες. Να μειώσει την ένταση και την αγωνία που μπορεί να περιβάλλει την καθημερινότητα και να δει τα γεγονότα με διαφορετικό τρόπο. Είναι μια προτεινόμενη λύση για ουσιαστική επικοινωνία, τόσο με τον εαυτό μας με την ατομική ακρόαση, αλλά και με τους γύρω μας μοιράζοντας τις επιλογές μας σε μια ομαδική ακρόαση. Είναι ένας ουσιαστικός τρόπος σύνδεσης με συμμαθητές, συμφοιτητές, φίλους και φίλες ή με τις οικογένειες μας.
Μέσα από την μουσική ακρόαση μπορούμε να ρυθμίσουμε την διάθεση και την αυτοδιαχείριση των συναισθημάτων μας τονώνοντας τις στιγμές της χαράς και της ηρεμίας. Η ψυχαγωγική ακρόαση συγκεκριμένων έργων μπορεί να επιβεβαιώσει την δύναμη της μουσικής. Ακούγοντας για παράδειγμα τη Σονάτα 448 για δύο πιάνα ή τη Σονάτα για πιάνο Κ545 του Μόζαρτ μπορεί κανείς να αλλάξει τις σκέψεις και τη διάθεση του ενισχύοντας τις συναισθηματικές του άμυνες. Ακόμα περισσότερο, αν εκτός από τη μουσική ακρόαση περάσει στην μουσική πράξη οποιασδήποτε μορφής μουσικής δημιουργώντας κάτι δικό του ή αναπαράγοντας ένα απλό τραγούδι με λίγες συγχορδίες. Έτσι μπορεί να περάσει από την πιεστική καθημερινή κατάσταση που βιώνει κανείς σε μια λυτρωτική καθαρτική διεργασία. Ακόμη και για όσους η ενασχόληση τους με τη μουσική δεν βασίζεται σε επαγγελματική βάση είναι σε θέση και μπορούν να ακούσουν ή να παίξουν μουσικά όργανα για να νοιώσουν απελευθερωμένοι απαλλάσσοντας έτσι τον εαυτό τους από κάθε αρνητικότητα που τυχόν τους περιβάλλει.
Για όσους ασχολούνται με τη μουσική, μαθητές, σπουδαστές, φοιτητές ή και επαγγελματίες η ενασχόληση με τη μουσική είναι ένας τρόπος για να παραμείνουν παραγωγικοί διατηρώντας πάντα στο μυαλό τους τον στόχο τους έχοντας καλλιτεχνικό και επαγγελματικό κίνητρο κατά την διάρκεια της καταπιεστικής αυτής περιόδου του κορωνοϊού. Οι συνεχείς ακροάσεις και η συνεχής μελέτη νέων έργων μπορεί να φέρει τα πιθανά αποτελέσματα οδηγώντας έτσι κάθε μέρα ακόμη πιο κοντά στο τελικό στόχο που ο καθένας έχει διαλέξει.
Κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου, ή και κατά τη διάρκεια των οικιακών εργασιών, τόσο για τους μικρούς όσο και για τους μεγάλους, η μουσική μπορεί να βοηθήσει και να οδηγήσει στην αποβολή του άγχους. Η μουσική ακρόαση κατά τη διάρκεια της καραντίνας, αλλά ακόμη και κατά τη διάρκεια των απαραιτήτων διαδικασιών, όπως το πλύσιμο των πιάτων ή και των ρούχων μπορεί να απορροφήσει την όποια ένταση. Στο ενδιάμεσο των μαθημάτων μέσω του κινητού ή μέσω του υπολογιστή η ακρόαση ενός αγαπημένου τραγουδιού επιβάλλεται διανθίζοντας έτσι τα ολιγόλεπτα διαλείμματα με ήχους γνωστούς και χαρούμενους. Η επιλογή της μουσικής ακρόασης βεβαίως είναι αποκλειστική επιλογή του καθενός από εμάς είτε αφορά συγκροτήματα του χθες και του σήμερα, είτε αφορά κλασική μουσική, είτε τις καινούργιες τάσεις της μουσικής βιομηχανίας.
Αυτό που μπορεί να ευχαριστεί τον κάθε ακροατή είναι η ίδια η μουσική πρόταση και η μαγεία της μουσικής αφού μέσα από την ηχητική ατμόσφαιρα μπορεί να επικοινωνήσει με τα συναισθήματα του. Το να βρίσκεται κανείς συνεχώς εσώκλειστος είναι σίγουρα δύσκολο και η προσωπική διέξοδος είναι προσωπικό θέμα και επιλογή του καθενός. Η μουσική μπορεί να λειτουργήσει για να αισθανθεί κανείς καλύτερα. Η αυτοθεραπεία σε αυτή την δύσκολη χρονική περίοδο που αφορά την παγκόσμια κοινότητα αλλά κυρίως εμάς στην Κύπρο είναι ευθύνη όλων μας, αλλά και του καθενός προσωπικά να φροντίσει για την προσωπική, αλλά και για την κοινωνική του υγεία και της οικογένειας του. Με τη μουσική μπορεί κανείς να διατηρήσει την ισορροπία του και την εσωτερική του ψυχική δύναμη. Πρόκειται για μια διαδικασία που γίνεται χωρίς την απαραίτητη μουσική γνώση γιατί η ίδια η μουσική από μόνη της παρέχει αυτή την βαθιά εσωτερική δύναμη μέσα από την μελωδία, τον ρυθμό και την αρμονία. Αυτή η εσωτερική δύναμη κυρίως όσον αφορά την ελληνική μουσική δισκογραφία πηγάζει άμεσα από τον στίχο και κατά δεύτερο λόγο με την μουσική.
Όσο περισσότερο διαρκεί ο εγκλεισμός, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η ψυχολογική επιβάρυνση. Για αυτό ακριβώς τον λόγο, η κρίση που έχει φέρει μαζί του ο Covid-19 είτε περάσει σύντομα είτε αργήσει θα πρέπει να βρει δυνατούς εμάς και τα παιδιά μας ώστε η επόμενη μέρα να είναι βασισμένη στην πνευματική και σωματική μας υγεία, με όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες.
*Καθηγητής Μουσικής στην Μέση Εκπαίδευση και κάτοχος (MSc) στην εκπαιδευτική ψυχολογία. Ασχολείται με την ερευνητική και συγγραφική δραστηριότητα που αφορά τις θεραπευτικές επιδράσεις της μουσικής σε σωματικό, νοητικό και ψυχικό επίπεδο.
