Έτσι γίνονται, συνήθως, οι μεταρρυθμίσεις στην Κύπρο: Ένα παράδειγμα είναι αρκετό...

ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ*

Πρόσφατα ανακοίνωσε ο Υπουργός Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας ότι σύντομα το Υπουργείο θα προχωρήσει σε κατάργηση των Παγκυπρίων Εξετάσεων και στην εισαγωγή των μαθητών/-τριών στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση μέσω των Εξετάσεων Τετραμήνων. Θυμίζω ότι ο διαχωρισμός των υφιστάμενων Παγκύπριων Εξετάσεων σε εξετάσεις Απόλυσης και Πρόσβασης ήταν πολιτική της παρούσας Κυβέρνησης κατόπιν εισήγησης της Ειδικής Επιτροπής για τις Παγκύπριες Εξετάσεις, που συστάθηκε τον Δεκέμβριο του 2014 και η οποία διαπίστωσε ότι «το να βάζεις δύο εξετάσεις, που έχουν διαφορετική φιλοσοφία και σκοπό και να τις ενοποιείς, αποτελεί στρέβλωση». Σύμφωνα μάλιστα με τον κ. Κώστα Καδή, πρώην Υπουργό Παιδείας και Πολιτισμού, «όπως δείχνουν τα στοιχεία, σε αυτό οφείλονται τα χαμηλά αποτελέσματα που έχουμε στις εξετάσεις» (βλ. Διάλογος, 1 Ιουλίου 2016, «Στη Βουλή οι Κανονισμοί για τον Διαχωρισμό των Εξετάσεων»).

Τελικά, το νομοσχέδιο για διαχωρισμό των Εξετάσεων κατατέθηκε στη Βουλή και ψηφίστηκε σε νόμο, αφού η τελευταία πείσθηκε από τα επιχειρήματα που τέθηκαν ενώπιόν της. Ωστόσο, λόγω της σταδιακής εισαγωγής των εξετάσεων τετραμήνων στο Λύκειο η εφαρμογή της νομοθεσίας μετατέθηκε για τη σχολική χρονιά 2021-2022, πράγμα, που απ’ ό,τι φαίνεται, δεν θα προλάβει να γίνει, καθώς το ΥΠΠΑΝ και η ίδια Κυβέρνηση αποφάσισαν τώρα ότι «το να βάζεις δύο εξετάσεις, που έχουν διαφορετική φιλοσοφία και σκοπό και να τις ενοποιείς» δεν «αποτελεί στρέβλωση».

Η πιο πάνω τραγική κατάσταση αποτελεί ένα μόνο παράδειγμα, από τα πολλά που θα μπορούσαν να μνημονευθούν (βλ. Νέα δομή Λυκείου, Ωρολόγια Προγράμματα, Προγράμματα Αλφαβητισμού, Εξετάσεις Τετραμήνων κ.λπ.), για το πώς γίνονται οι μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Υπό την πίεση της ανάγκης για προβολή μεταρρυθμιστικού έργου, που στο τέλος της ημέρας αποτελεί «αλλαγή για την αλλαγή» και «γαία πυρί μιχθήτω», αλλά και των πολιτικών, οικονομικών, ιδεολογικών και άλλων σκοπιμοτήτων, μέσα από προχειρότητες και αποσπασματικές προσεγγίσεις, χωρίς εκπαιδευτικό μπούσουλα, αποφασίζονται μεταρρυθμίσεις, οι οποίες δεν μπορούν να προσφέρουν ουσιαστικά στη βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης, κι ας θυματοποιούνται κάθε φορά οι εμπλεκόμενοι στις διαδικασίες, κι ας σπαταλούνται λεφτά του φορολογούμενου πολίτη, που τον θυμούμαστε ΜΟΝΟ όποτε θέλουμε.

Αν πραγματικά επιθυμούμε μεταρρυθμίσεις, που να είναι αποτελεσματικές και να υπηρετούν τον σκοπό και τους στόχους του εκπαιδευτικού συστήματος, τότε θα πρέπει, στις δοσμένες συνθήκες της Κύπρου, να πληρούνται κάποιες ελάχιστες προϋποθέσεις:  

1. Οι κομβικές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να τυγχάνουν της στήριξης, τουλάχιστον, των κομμάτων εξουσίας και να εκλαμβάνονται ως μια συλλογική υπόθεση (βλ. περίπτωση ΓΕΣΥ). Και αυτό γιατί θα πρέπει να διασφαλίζεται η συνέχεια και η μετεξέλιξή τους στην πορεία του χρόνου και όχι η ακύρωση ή το πισωγύρισμα. Δεν θεωρώ για παράδειγμα, όταν όλοι αναφέρονται στην ανάγκη αναβάθμισης της Τεχνικής Εκπαίδευσης, ότι δεν μπορεί αυτό να αποκτήσει νόημα μέσα από ένα μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, που θα στηρίζεται από όλους και θα αφορά μια συνεχή προσπάθεια για εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών, τη διασύνδεσή τους με την αγορά εργασίας, τη συνεχή και καθολική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, τον εκσυγχρονισμό των υλικοτεχνικών υποδομών, των διδακτικών μέσων και την ανέγερση νέων σύγχρονων Τεχνικών Σχολών.
2. Οι όποιες μεταρρυθμίσεις, αφού αποφασιστούν, θα πρέπει να έχουν μηχανισμούς παρακολούθησης, ώστε συνεχώς να βελτιώνονται αποβλέποντας στην επίτευξη των σκοπών και των στόχων για τους οποίους εξαγγέλθηκαν. Για παράδειγμα εδώ και οκτώ χρόνια λειτούργησε ένας νέος θεσμός στα λύκεια της χώρας, μετά την κατάργηση του Ενιαίου Λυκείου, με τη ρητή δέσμευση του Υπουργείου Παιδείας ότι σε τρία χρόνια από τότε θα γινόταν αξιολόγηση του θεσμού, κάτι που ακόμα δεν έγινε, με αποτέλεσμα προβλήματα που εντοπίστηκαν από την πρώτη στιγμή (π.χ. σε ό,τι αφορά τις Ομάδες Προσανατολισμού και τις Κατευθύνσεις) να εμποδίζουν την επίτευξη των σκοπών και των στόχων αυτής της Μεταρρύθμισης.
3. Μεταρρύθμιση του ίδιου του Υπουργείου Παιδείας, το οποίο αντιμετωπίζει εξόφθαλμα προβλήματα, μεταξύ άλλων, στη δομή, τη στελέχωση, τις αρμοδιότητες, την οργάνωση, τον προγραμματισμό και γενικότερα τη λειτουργία του. Αν μελετήσει κάποιος τις χιλιάδες των εγκυκλίων και των σημειωμάτων που απευθύνονται στις Διευθύνσεις των σχολείων σε μια σχολική χρονιά, θα αντιληφθεί πολλά… Η μεταρρύθμιση, λοιπόν, του ίδιου  Υπουργείου Παιδείας είναι ίσως η πιο ουσιαστική μεταρρύθμιση που επιβάλλεται να γίνει.
4. Το Υπουργείο Παιδείας θα πρέπει επιτέλους να στηρίξει με κάθε τρόπο τους εκπαιδευτικούς λειτουργούς του. Δεν είναι δυνατόν αυτό ειδικά το Υπουργείο να έχει αναχθεί τα τελευταία χρόνια στο πιο συγκρουσιακό Υπουργείο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο Δ. Χαραλάμπους, πανεπιστημιακός δάσκαλος, έγραψε κάποτε, πολύ εύστοχα:  «Κάθε ευφυές πολιτικό σύστημα, όταν επιχειρεί μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονισμούς σε οποιοδήποτε θεσμό (υγεία, παιδεία κτλ.) δεν απαξιώνει αλλά αξιοποιεί τους επαγγελματίες του χώρου του για δύο τουλάχιστον λόγους: γιατί χρειάζεται την εξειδικευμένη γνώση που διαθέτουν για να σχεδιάσει τα βέλτιστα μέτρα και γιατί απαιτείται η συναίνεσή τους, ώστε να υλοποιηθούν τα όποια μέτρα αποφασιστούν». Αυτό τα λέει όλα… 

Μπορούμε να αλλάξουμε; Η απάντηση στο ερώτημα είναι καταφατική, αλλά αυτό συνεπάγεται πράξεις και αλλαγή νοοτροπιών πρωτίστως από αυτούς που έχουν την εξουσία στα χέρια τους και διαχειρίζονται τα ζητήματα της Παιδείας και της Εκπαίδευσης. Δυστυχώς, η μέχρι τώρα διαχείριση των εκπαιδευτικών ζητημάτων από την Κυβέρνηση και το κόμμα που τη στηρίζει απέδειξε ότι δεν εργάζονται με συστηματικό, μεθοδικό και κυρίως συναινετικό τρόπο. Γι’ αυτό και έχω την πεποίθηση ότι τελικά στα δύσκολα, άλλα πράγματα είναι αυτά που μετρούν και δυστυχώς αυτά αποτελούν τροχοπέδη για το μέλλον της Εκπαίδευσης στην Κύπρο…

      *Εκπαιδευτικός, Πρώην Πρόεδρος ΟΕΛΜΕΚ

   Υποψήφιος Βουλευτής ΑΚΕΛ Επαρχίας Λευκωσίας