ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ*
Στο Αναλυτικό Πρόγραμμα του μαθήματος των Θρησκευτικών του Υπουργείου Παιδείας, συγκαταλέγεται στην Α’ Λυκείου το μάθημα «Η Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου». Ένα μάθημα απαραίτητο μέσα στη γενικότερη θεματολογία της Α’ Λυκείου, δηλαδή τη Λατρεία. Κάθε χρόνο, κάθε φορά που καλούμαι να διδάξω το εν λόγω θέμα, συνειδητοποιώ την απίστευτη δυσκολία του από πολλές απόψεις.
Πώς μπορεί κάποιος να διδάξει ή τουλάχιστον να παρουσιάσει υπό τύπον μαθήματος ένα τόσο μεγάλο και σπουδαίο γεγονός, την ουσία της ορθόδοξης πίστης και λατρείας, όπως ακριβώς είναι η Θεία Λειτουργία; Ένα γεγονός που στηρίζεται καθαρά στη συμμετοχή, προαπαιτεί προσωπική γνώση και εμπειρία, εξυπακούει προσλαμβάνουσες παραστάσεις και δυστυχώς χαρακτηρίζεται από τόση ακανόνιστη και ανομοιόμορφη τελετουργική πράξη ανά ενορία, μητρόπολη, χώρα, παράδοση, ήπειρο και ιστορική συγκυρία;
Καταρχάς, εύκολα ο οποιοσδήποτε θεολόγος εκπαιδευτικός που διακατέχεται από την αγωνία της ανταπόκρισης των μαθητών του συνειδητοποιεί, ότι το πιο μεγάλο ποσοστό των μαθητών σήμερα πόρρω απέχει έως και παντελώς από τα της λατρευτικής ζωής. Πολύ γρήγορα πιάνει τον εαυτό του να απευθύνεται σε εντελώς ακατήχητους και ανίδεους λατρευτικά μαθητές και να αναγκάζεται να επιστρέφει συνεχώς στα αυτονόητα και νηπιακά θέματα της ορθόδοξης λατρείας και ζωής γενικότερα. Έπειτα, έχει να αντιμετωπίσει ακόμα το πρόσκομμα της λατρευτικής γλώσσας, με την οποία αν και οι μαθητές αποκτούν μια εμπειρία από τα μαθήματα των αρχαίων, και πάλι δυσκολεύονται να εννοήσουν ακριβώς λόγια, εκφωνήσεις, ευχές κ.α.
Και αν ακόμα ο εκπαιδευτικός περιοριστεί στα πλέον αναγκαία, περιγραφικά, απλά και περιληπτικά, θα βρεθεί σε αμήχανη θέση, όταν προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει οπτικοακουστικά δείγματα και αποσπάσματα. Θα περιγράφει τον αντιφωνικό και διαλογικό χαρακτήρα της Θείας Λειτουργίας και θα κάνει υπομονή στη μακρόσυρτη, αχρείαστη και χρονοβόρα για να μην τη χαρακτηρίσω υβριστική μελισματική επένδυση ακόμα και ενός «Αμήν», «Κύριε Ελέησον» ή «Σοί Κύριε». Αμήχανα και νευρωτικά θα περιμένει μαζί με τους μαθητές το άγνωστο τέλος της μελωδικής γραμμής μέχρι να εξηγήσει το επόμενο σημείο.
Μόνο μέσα στα πλαίσια της «εκπαίδευσης» μαθητών στη Θεία Λειτουργία μπορεί κάποιος να αντιληφθεί τα πιο πάνω. Οι περισσότεροι παραμένουμε στη φαινομενική αυτάρκεια και «τελειότητα» των τελουμένων, αγνοώντας πως κάποιοι χρειάζονται και κάποια αμεσότητα και διαδραστικότητα στα τελούμενα. Το μάθημα της Θείας Λειτουργίας με βρίσκει πάντα προβληματισμένο και πολλές φορές ακόμα και αγανακτισμένο με την υφιστάμενη κατάσταση, από την μια των αλειτούργητων μαθητών και από την άλλη των αδιάφορων ποιμαντικά και απόμακρων εκκλησιαστικών.
*Θεολόγος – Εκπαιδευτικός
