ΤΟΥ ΑΝΔΡΕΑ ΒΑΝΕΖΗ*
Τα τελευταία χρόνια διερευνώνται όλο και περισσότερα ζητήματα ηθικής ανάπτυξης των παιδιών ενώ κυριαρχεί το ενδιαφέρον για την ενσυναίσθηση που φέρουν. Η ενσυναίσθηση συμβάλλει στο παιδί στην απόκτηση συνείδησης και κριτικής κατανόησης των αδυναμιών και των δυνατοτήτων του, εξασφαλίζοντας την αρμονική συνύπαξη στη σχολική κοινότητα αλλά και του κοινωνικού του περιβάλλοντος γενικότερα.
Πρώτος ο Coleman το 1995 ορίζει ότι Συναισθηματική Ευφυία στον άνθρωπο, είναι ικανή να ρυθμίζει τα συναισθήματά του και τη διάθεσή του, δίνοντας κίνητρα στον εαυτό του ώστε να πετυχαίνει τους στόχους που θέτει. Εμπεριέχει χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του, όπως η ενσυναίσθηση, κίνητρα και αισιοδοξία. Υποστηρίζει ότι η Συναισθηματική Νοημοσύνη απαρτίζεται από πέντε διαστάσεις, την αυτογνωσία (self-awareness), τη διαχείρηση συναισθημάτων (self-regulation), την κινητοποίηση (motivation), την ενσυναίσθηση (empathy) και την κοινωνική δεξιότητα (social skill). Αυτές οι διαστάσεις περιλαμβάνουν συνολικά 25 συναισθηματικές δεξιότητες που αφορούν το πώς κανείς διαχειρίζεται τον εαυτό του και τις σχέσεις του με άλλα άτομα. Τη νοημοσύνη αυτή την έχει υιοθετίσει και ο Gardner ως μία από τους 9 τύπους Νοημοσύνης στον άνθρωπο.
Πρώτος σημαντικότερος παράγοντας ανάπτυξης του συναισθηματικού κόσμου αποτελεί το ίδιο το παιδί και η διαπαιδαγώγηση του από τους ίδιους τους γονείς του. Το σχολείο αποτελεί τον δεύτερο σημαντικότερο παράγοντα ανάπτυξης του συναισθηματικού κόσμου του παιδιού.
Η ενσυναίσθηση αποτελεί μέρος της Παιδαγωγικής διαδικασίας στους στόχους της εκπαίδευσης, είναι σίγουρα η ψυχοσυναισθηματική καλλιέργια του παιδιού. Η διαδικασία μάθησης επηρεάζεται ιδιαίτερα από τα συναισθήματα που βιώνει το παιδί.
Αντιμετωπίζουμε καθημερινά αλλαγή στη συμπεριφορά των παιδιών και τη διαδικασία της μάθησης τους, λόγω της παρατεταμένης χρονικά απομόνωσης τους από την πανδημία του κορωνοϊού και της φυσικής τους απόστασης από το περιβάλλον του σχολείου, αλλά και από άλλων κοινωνικών τους δραστηριοτήτων. Για το λόγο αυτό, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να είναι ικανοί να εξυπηρετήσουν τις ψυχικές αλλά και τις μαθησιακές ανάγκες των παιδιών. Ο εκπαιδευτικός έχει να αντιμετωπίσει παιδιά από διαφορετικά κοινωνικο-πολιτισμικά και χρηματοοικονομικά υπόβαθρα. Ειδικά λοιπόν σε αυτή την περίπτωση προκύπτει η αναγκαιότητα της ενσυναίσθησης στη διδασκαλία και μάλιστα με την αρωγή του εκπαιδευτικού σε αυτή τη διαδικασία.
Ο Goleman (2011) υποστηρίζει ότι ένας εκπαιδευτικός μπορεί να διδάξει στους μαθητές του τη συναισθηματική νοημοσύνη καλύπτοντας το κενό στον χώρο της εκπαίδευσης. Επιπλέον υποστηρίζει ότι οι γονείς πρέπει να είναι πρωτοπόροι στη διαδικασία ανάπτυξης της συναισθηματικής νοημοσύνης και αργότερα αφού έχουν τεθεί οι βάσεις (ηλικία 3-10 χρονών) να ακολουθήσει η συνέχεια στην εκπαίδευσή της (Goleman, 2011, Gottman,2011). Ο Goleman υποστηρίζει ότι η Συναισθηματική Νοημοσύνη αποτελεί αντικείμενο διδαχής αρκεί ο εκπαιδευτικός να επιθυμεί τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα διαπαιδαγώγησης.
Θα πρέπει να επιδιώκει τη συνεργασία και την καλλιέργεια φιλικού κλίματος, να αντιλαμβάνονται οι ανάγκες των παιδιών και να τις λαμβάνουν υπόψη. Με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται σχέσεις εμπιστοσύνης. Έτσι επιφέρει μια πιο «εύκολη» διαχείρηση της τάξης και υπάρχουν πολλές πιθανότητες να μειωθούν σημαντικά οι δυσκολίες που παρουσιάζονται στην τάξη ως αποτέλεσμα τη βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων των παιδιών.
Ο εκπαιδευτικός με τη σωστή του στάση, τη λεκτική εκφραστικότητά του, τις μεθόδους που θα ακολουθήσει, το σθένος του και με το να πιστεύει στην επιτυχία των προσδοκιών του, πυροδοτούν το ενδιαφέρον και τα εσωτερικά κίνητρα των παιδιών για την επίτευξη των μαθησιακών του στόχων όπως η τάση για βελτίωση και ανάπτυξη, η δεύσμευση, η πρωτοβουλία και η αισιοδοξία.
Χρήσιμα ερωτήματα, στρατηγικές που μπορούμε να θέσουμε για να υποβοηθήσουμε το παιδί είναι:
*Ποιες είναι οι βασικές του αρχές και αξίες, τις οποίες έχει ψηλά στις προτεραιότητές του και να τις χρησιμοποιεί σαν πυξίδα, ώστε να παίρνει σοφότερες αποφάσεις;
*Ποια είναι τα δυνατά και ποια τα αδύνατα του σημεία;
Ποια δύο χαρακτηριστικά του το ίδιο το παιδί θα ήθελε να αλλάξει ώστε να γίνει καλύτερο;
Ποιες είναι οι φοβίες που έχει;
Τι εμποδίζει το παιδί να πραγματοποιήσει τις επιθυμίες του;
Ποιες είναι οι δυνατότητες που διαθέτει ως άτομο; Πως θα τις αξιοποιήσει και θα τις βελτιώσει ώστε να επιτύχει τους στόχους και τα όνειρα του;
Σημαντικό είναι η ανάπτυξη του αυτοέλεγχου και η αυτορρύθμιση. Παρατηρείται πολλές φορές οι αποφάσεις και οι ενέργειές μας κάτω από συναισθηματική φόρτιση, να είναι βιαστικές, λανθασμένες και με πολύ αρνητικές επιπτώσεις στη συνέχεια.
Άμεσο αποτέλεσμα είναι η αγάπη των παιδιών για τη μάθηση και τη γνώση αλλά και την απόκτηση κριτικής ικανότητας.
Οφείλουμε να αξιοποιήσουμε τις απεριόριστες εσωτερικές μας δυνάμεις και να οδηγήσουμε το καράβι στον προορισμό του, κατακτώντας τα όνειρα και τους στόχους μας αναδεικνύοντας το ίδιο το παιδί. Το ταξίδι για την αυτογνωσία δεν είναι εύκολο ούτε μπορεί να επιτευχθεί από την μια μέρα στην άλλη. Χρειάζεται συνεχής προσπάθεια, αλλά πάνω από όλα, χρειάζεται να πιστέψουμε στη σπουδαιότητα του ταξιδιού.
*Καθηγητή Πληροφορικής, Μέση Εκπαίδευση
