ΤΗΣ ΔΑΝΑΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ*
Ένας κρατούμενος στις Κεντρικές Φυλακές βρέθηκε νεκρός πρόσφατα στο κελί του, και οι εφημερίδες, τα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης και τα ραδιοτηλεοπτικά κανάλια ασχολήθηκαν εκτενώς με το θέμα. Αντλούμε από ένα σχετικό δημοσίευμα τα παρακάτω γλωσσικά τερατώδη -λίγα, από τα πολύ περισσότερα, δυστυχώς, που εντοπίσαμε σε αυτό (με τη σειρά που εμφανίζονται):
«ενδεχομένως να χρησιμοποιήθηκε για τα προκληθείσα τραύματα»: Ασφαλώς τα τραύματα είναι «προκληθέντα», καθότι πρόκειται για ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, ενώ ο τύπος «προκληθείσα» είναι θηλυκό ενικού (προκληθείς/-είσα/-έν, μετοχή παθητικού αορίστου) (π.χ. προκληθείσα αναταραχή).
«επιθετικό αντικείμενο με πλάτος, που χαρακτηρίζεται ως θρομβώδης»: Και πάλι περί ουδετέρων ο λόγος. Η λέξη «αντικείμενο» είναι ουδετέρου γένους, άρα «θρομβώδες». «Θρομβώδης» είναι το αρσενικό και θηλυκό (π.χ. θρομβώδης νόσος). Στο σημείο αυτό υπάρχει και νοηματική ασάφεια.
«αναμένεται να ζητήσει την διαθεσιμότητα έξι δεσμοφυλάκων, ανάμεσα στους οποίους και ένας λοχίας»: Είτε θα πούμε «ανάμεσα στους οποίους βρίσκεται και ένας λοχίας» (=προσθήκη ρήματος βρίσκεται) είτε «ανάμεσα στους οποίους και ενός λοχία» (=κατά το δεσμοφυλάκων, ως γενική αντικειμενική). Επιπλέον, το τελικό -ν του άρθρου μπροστά από τη λέξη «διαθεσιμότητα» δεν χρειάζεται.
«έχει υποβληθεί εισήγηση για διαθεσιμότητα πέντε δεσμοφύλακες και ένας λοχία»: Δεν χρειάζονται σχόλια για τη σύνταξη της πρότασης, που θα έπρεπε να ήταν ανάλογη με αυτήν του προηγούμενου παραδείγματος: «διαθεσιμότητα πέντε δεσμοφυλάκων και ενός λοχία»
«θα διορίσω ερευνών λειτουργό»: Ο λειτουργός είναι «ερευνών» όταν τίθεται στην ονομαστική. Εδώ, όμως, έχουμε αιτιατική: (τον) ερευνώντα λειτουργό. Πολλοί τέτοιοι τύποι της γ’ κλίσης των Αρχαίων Ελληνικών έχουν επιβιώσει στον λόγο μας, γι’ αυτό είναι χρήσιμο είτε να μαθαίνουμε την κλίση τους είτε να αποφεύγουμε να τους χρησιμοποιούμε. Η κατ’ επανάληψιν εσφαλμένη χρήση τους φανερώνει όχι απλώς άγνοια αλλά αδιαφορία για τη γλώσσα μας και είναι προϊόν γενικότερης ημιμάθειας.
«σε ότι αφορά τις έρευνες»: Ασφαλώς δεν πρόκειται για το ειδικό «ότι» (=πως) αλλά για την αναφορική αντωνυμία «ό,τι» (=οτιδήποτε).
«διαθεσημοτήτων»: Καθαρό ορθογραφικό σφάλμα. Αφορά την παραγωγική κατάληξη επιθέτων -ιμος (εδώ: διαθέσιμος), που δηλώνει αυτόν που είναι κατάλληλος ή πρέπει να δεχθεί μια ενέργεια (εκπαιδεύσιμος, συντάξιμος κτλ).
«παραδόθηκε η έκθεση σε σχέση με τις συνθήκες θανάτου και εάν τα μέλη του προσωπικού υπέπεσαν σε παραλήψεις»: Η έκφραση «σε σχέση με το τάδε» εκφέρεται ορθά στο α’ ήμισυ της πρότασης, στη συνέχεια, όμως, όχι. Πρέπει, συνεπώς, να διαμορφωθεί ως εξής: «…και (με) το εάν τα μέλη του προσωπικού…». Όσο για τη λέξη «παραλείψεις», αυτή προκύπτει από το ρήμα (παρα)λείπω και γράφεται με -ει-. Αντίθετα, η λέξη «λήψη» (με -η-), με την οποία συγχέεται συχνά (όπως εδώ), προέρχεται από το ρήμα λαμβάνω (π.χ.: η λήψη του μηνύματος).
«θέλει να επιρεάσει»: Το ρήμα «επηρεάζω» παράγεται από το επήρεια (το οποίο στα Αρχαία Ελληνικά σήμαινε την προσβλητική συμπεριφορά) και είναι αβέβαιης ετυμολογίας. Προφανώς ο δημοσιογράφος το μπερδεύει με το «επιρροή», που έχει ως πρώτο συνθετικό την πρόθεση επί (επί+ ρέω).
Το ότι η δουλειά του δημοσιογράφου είναι «πρώτης γραμμής» και αυτός είναι υποχρεωμένος να εργάζεται συνεχώς υπό πίεση, είναι γνωστό και αναπόφευκτο. Από το σημείο αυτό, όμως, μέχρι το να δικαιολογείται στο όνομα της πίεσης κάθε γλωσσικό ολίσθημα ή αδυναμία, υπάρχει μεγάλη διαφορά. Η δημοσίευση είδησης με όχι ένα ή δύο -ενδεχομένως δικαιολογημένα- λαθάκια, αλλά με σφάλματα σοβαρά (ορθογραφικά, γραμματικά, συντακτικά), με επίπεδο λεξιλογίου χαμηλό, με πάμπολλα προβλήματα έκφρασης, προδίδει προχειρότητα και έλλειμμα παιδείας. Αυτό συνιστά απουσία σεβασμού πρωτίστως προς τη γλώσσα μας και δευτερευόντως προς τον αναγνώστη, κάτι που ξεπερνά την ανοχή μας και θέτει όλους προ των ευθυνών μας. Πώς καταδεχόμαστε να παρακολουθούμε τέτοια έντυπα και να εμπιστευόμαστε στην κρίση τους την ενημέρωσή μας;
Σημείωση: Το εν λόγω δημοσίευμα μού το έστειλε φίλος, με την παράκληση: «Σε παρακαλώ, κάμε κάτι!»
*Φιλόλογος Β.Δ.Α’, Σύμβουλος Φιλολογικών Μαθημάτων στο ΥΠΑΝ, Μ.Α. στην Κλασική Φιλολογία – Αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Ελληνικού Πολιτισμού
